Một ngày trong tháng 2 năm 1285, Trung Hiếu hầu Trần Dương nhận lệnh đi thương thuyết giảng hòa, rồi sai quan hầu cận là Đào Kiên đưa công chúa An Tư sang dinh tướng Mông Nguyên (Thoát Hoan). Chẳng bao lâu, dưới sự chỉ huy kháng chiến của Trần Quốc Tuấn, quân Nguyên Mông bị dẹp tan. Trong chiến công này rõ ràng là có sự đóng góp của công chúa An Tư, người đã hy sinh vì nạn nước”.

Năm 1943, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng đã viết cuốn tiểu thuyết lịch sử An Tư để nói về cuộc đời của nàng công chúa nhà Trần không được lịch sử nhắc đến.

Thực ra người phải đến trại quân Nguyên Mông không phải công chúa An Tư mà là công chúa Thiên Thụy. 

Theo bản Trần triều Ả nương Thiên Đức Quỳnh Trân công chúa ngọc phả lục do Nguyễn Bính soạn năm Hồng Phúc thứ nhất (1572), được Nguyễn Hiền sao lại năm Vĩnh Hựu 3 (1737) và sau này chép trong sách Kiến An tỉnh, Kiến Thụy phủ, Nghi Dương tổng, Nghi Dương xã thần tích thì công chúa Thiên Thụy tên thật là Quỳnh Trân, tương truyền nàng là Quỳnh Hoa công chúa ở trên thiên đình, vì vô ý đánh vỡ chén ngọc nên bị Ngọc Hoàng Thượng đế bắt đày xuống trần gian là con gái vua hạ giới. 

Công chúa Thiên Thụy là người cực kỳ xinh đẹp và thông minh, rất được vua Trần yêu mến và phong nàng hiệu là công chúa Thiên Thụy.

Khi trưởng thành, công chúa được gả cho Hưng Vũ vương Trần Quốc Nghiễn – con trưởng của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn.

Sách Đại Việt sử ký toàn thư lược chép như sau: “… Sau Khánh Dư thông dâm với công chúa Thiên Thụy. Bấy giờ Hưng Vũ Vương Nghiễn vì là con trai Quốc Tuấn, được lấy công chúa Thiên Thụy, lại công đánh giặc. 

Vua sợ phật ý Quốc Tuấn, mới sai người đánh chết Khánh Dư ở Hồ Tây nhưng lại dặn chớ đánh đau quá, để không đến nỗi chết. Ít lâu sau xuống chiếu đoạt hết quan tước, tịch thu tài sản không để lại cho một chút gì... Khánh Dư lui về ở Chí Linh, cùng bọn hèn hạ làm nghề bán than”.

Về việc này, trong bản Trần triều Ả nương Thiên Đức Quỳnh Trân công chúa ngọc phả lục thì viết rằng: “Thời vua Nhân Tông, Trần Khánh Dư có công dẹp giặc Nguyên, được vua phong Phiêu Kị tướng quân và được tự do ra vào cung cấm, có lần lẻn vào phòng nàng định tư thông, bị nàng mắng cho. 

Sau đó, nàng chán thế tục, xin được xuất gia thờ Phật, dựng một am nhỏ ở trang Nghi Dương, rồi mở rộng quy mô thành chùa, tự xưng là Thiên Đức đại ni, khuyên dân khai đất hoang, chăm chỉ cày cấy”.

Dấu tích của công chúa còn lưu lại ở nhiều nơi, như trùng tu dựng lại chùa quán ở Bạch Hạc (Phú Thọ) mà bài minh trên chuông Thông Thánh quán ở Bạch Hạc ghi nhận, hay như mộ dân khai khẩn lập ra làng Câu Trung (nay thuộc huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng)…

Bản Ngọc phả về công chúa cho hay: “Năm Ất Dậu, giặc Nguyên do Ô Mã Nhi chỉ huy phạm vào Vân Đồn, Vạn Kiếp. Vua phải chạy vào Nghệ An. Triều đình bàn nhau định gả nàng cho tướng giặc để cầu thân. 

Sử có đoạn chép rất cảm động về tình cảm của chị em bà như sau: “Mậu Thân, [Hưng Long] năm thứ 16 [1308]… Mùa thu, tháng 11… Ngày mồng 3, Thượng hoàng băng ở am Ngọa Vân núi Yên Tử. Bấy giờ Thượng hoàng xuất gia, tu ở ngọn Tử Tiêu núi Yên Tử, tự hiệu là Trúc Lâm đại sĩ. Bà chị là Thiên Thụy ốm nặng, Thượng hoàng xuống núi, tới thăm và bảo:

- Nếu chị đã đến ngày đến giờ thì cứ đi, thấy âm phủ có hỏi thì trả lời rằng: Xin đợi một chút, em tôi là Trúc Lâm đại sĩ sẽ tới ngay.

Đền Tây Sơn thờ công chúa Chiêu Chinh, một trong 3 công chúa nhà Trần nằm trong danh sách những công chúa xinh đẹp phải gả cho Thoát Hoan, tướng giặc Nguyên Mông và cũng là con trai vua Nguyên Mông. (quận Kiến An, TP Hải Phòng). (Hình minh họa – Nguồn: http://anhp.vn).

Ngoài công chúa Thiên Thụy còn có một nàng công chúa nữa cũng nằm trong diện phải làm vật cầu thân nhằm cản bước tiến của quân Nguyên Mông, đó là công chúa Chiêu Chinh.

 

Công chúa Chiêu Chinh tên thật là Trần Thị Hinh, con gái thứ của vua Trần Thánh Tông. Tương truyền khi vua còn là Thái tử, một lần ông đi du lãm sông núi, đến trang Kha Lâm, huyện An Lão, lộ Hải Đông (nay thuộc phường Kha Lâm, quận Kiến An, TP Hải Phòng) gặp một cô gái tên là Nguyễn Thị Hương tài sắc vẹn toàn, liền lấy làm Đệ tứ phu nhân. 

Năm Mậu Ngọ (1258) phu nhân hạ sinh một người con gái cực kỳ xinh đẹp, lúc sinh hương thơm bay khắp phòng nên đặt tên là Hinh; năm đó cũng là năm Trần Thánh Tông lên ngôi hoàng đế. Năm Trần Thị Hinh tròn 14 tuổi, vua cha ban cho hiệu là công chúa Chiêu Chinh.

Khi quân Nguyên Mông tràn sang xâm lược nước ta lần thứ 2, công chúa bỏ tiền của mua lương thực, rèn đúc vũ khí, khuyên trai tráng tòng quân đánh giặc. Bản Ngọc phả về công chúa do Nguyễn Bính soạn năm Hồng Phúc thứ nhất (1572), được Nguyễn Hiền sao lại năm Vĩnh Hựu 3 (1737) và sau này chép trong sách Kiến An tỉnh, An Lão huyện, Văn Đấu tổng, Kha Lâm xã thần tích cho biết: “Bấy giờ giặc Nguyên do Ô Mã Nhi mang quân xâm phạm, vua định theo kế vua Hán, gả Chiêu Quân cho vua Hung Nô để cầu thân. Nhưng nàng không chịu và xin xuất gia thờ Phật. Vua bằng lòng, dựng cho nàng một ngôi chùa ở xã Kha Lâm. 

×