Hiện nay, hạn hán, xâm nhập mặn đã gây ra tình trạng thiếu nước nghiêm trọng ở Cà Mau. Theo Thứ trưởng, cần có giải pháp gì để đảm bảo việc sản xuất, sinh hoạt của người dân?

- Có thể nói, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đang ở cao điểm hạn hán, xâm nhập mặn của mùa khô 2024, trong đó riêng tỉnh Cà Mau không có nguồn nước bổ sung, chỉ có thể tích nước tại chỗ nên đang gặp nhiều khó khăn. Điều này khác với các tỉnh còn lại của Đồng bằng sông Cửu Long. 

Do đó, cần có ngay những giải pháp. Qua khảo sát thực tế, hiện nay, huyện Trần Văn Thời của tỉnh Cà Mau đang bị sụt lún nghiêm trọng, nguyên nhân chủ yếu do người dân tích nước ngọt để phục vụ sản xuất, sinh hoạt, nhưng từ đầu năm 2024 đến nay, trên địa bàn Cà Mau không có mưa, cộng với nắng nóng gay gắt nên nước bốc hơi nhiều khiến hạn hán đến nhanh, cơ bản đồng ruộng không có nước đã gây ra tình trạng sụt lún.

Để khắc phục tình trạng này, chúng tôi đưa ra 3 giải pháp, thứ nhất, cần hạn chế lưu thông, nhất là đối với những xe có tải trọng lớn ở các tuyến kênh, mương, tuyến đường kết hợp kênh mương.

Thứ hai, cần tính toán tích trữ nước không tập trung để bơm nước bổ sung từ các vùng sản xuất lân cận.

Thứ 3, Cà Mau cần tính toán chuyển đổi cơ cấu sản xuất từ 2 vụ lúa sang 1 vụ lúa + 1 vụ tôm, như vậy đến mùa hạn mặn có thể cho nước mặn vào nuôi tôm. Nếu chuyển đổi được thì vừa ổn định sản xuất vừa hạn chế tình trạng sụt lún.

Thời gian qua, các công trình thủy lợi ở Đồng bằng sông Cửu Long được đánh giá đã phát huy tác dụng trong việc giảm thiểu những tác động tiêu cực của hạn hán, xâm nhập mặn. Đối với vùng đang phải chịu ảnh hưởng rất lớn của hạn hán, xâm nhập mặn như Cà Mau, các giải pháp công trình là gì, thưa Thứ trưởng?

- Tôi cho rằng chắc chắn phải nghiên cứu các giải pháp, tính đến phương án chuyển nước về cho Cà Mau, trong đó có 2 giải pháp chính: Một là, làm cống âu thuyền Tắc Thủ ngăn nước mặn chảy từ biển vào, nếu cống này làm xong thì khu vực Trần Văn Thời sẽ có giải pháp tích nước không tập trung.

Thứ hai là chuyển nước từ hệ thống cống Cái Lớn Cái Bé qua sông Chắc Băng về cho Cà Mau và chuyển từ sông Tiền, sông Hậu qua Quản Lộ Phụng Hiệp cho tỉnh này. Hiện, cống âu thuyền Tắc Thủ đang được thi công, sau đó sẽ tính đến phương án chuyển nước cho Cà Mau.

Để khắc phục tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng đã đề xuất ý tưởng dẫn nước về, ví dụ, dẫn nước từ sông Đồng Nai về cho Bến Tre. Quan điểm của Thứ trưởng về ý tưởng này như thế nào?

- Như tôi đã nói, việc chuyển nước cho Cà Mau là hoàn toàn khả thi và chắc chắn phải làm. Tuy nhiên, việc dẫn nước cho Cà Mau phải tính đến cả yếu tố về giá thành, nếu dẫn nước qua sông Chắc Băng, qua Quản Lộ Phụng Hiệp thì địa phương phải tính đến phương án chuyển đổi sản xuất với những cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn. 

Còn tại Bến Tre, khi làm việc với địa phương, lãnh đạo tỉnh cũng đề xuất với Bộ Nông nghiệp và PTNT ý tưởng dẫn nước từ sông Đồng Nai về Bến Tre, Tiền Giang. Ý tưởng này chúng tôi đã nghiên cứu nhưng thực tế việc dẫn nước từ sông Đồng Nai về Bến Tre tại thời điểm này là không thực hiện được vì lưu vực sông Đồng Nai dù đã có hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng, Phước Hòa nhưng vẫn thiếu tới 5 tỷ mét khối nước/năm và phải tiếp tục dẫn nước từ sông Bé về TP.Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, hệ thống sông này còn đang thiếu thì không thể dẫn đi đâu được.

Thứ hai, ngay tại Bến Tre, chúng tôi cũng đang có các giải pháp công trình để người dân có đủ nước cho sản xuất, sinh hoạt.

Cụ thể, chúng tôi đang triển khai dự án quản lý nước Bến Tre từ nguồn vốn vay của Chính phủ Nhật Bản (JICA3), sẽ triển khai vào cuối năm 2024, dự kiến hết năm 2025 sẽ xong. Khi hoàn thành dự án JICA3, trên địa bàn tỉnh Bến Tre sẽ có các cống lớn, góp phần tích nước, vận hành cho sản xuất, sinh hoạt, giải quyết nước ngọt cho Bắc Bến Tre.

Với vùng Nam Bến Tre sẽ dùng vốn đầu tư công trung hạn làm cống Vàm Thơm, Nước Trong, giúp khu vực này đủ nước cho sản xuất, sinh hoạt nên không cần chuyển nước.

Bộ Nông nghiệp và PTNT cũng vừa công bố Quy hoạch phòng, chống thiên tai và thủy lợi thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng như kế hoạch thực hiện. Thứ trưởng cho biết điểm mới của quy hoạch này, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng có tác động gay gắt?

- Quy hoạch phòng, chống thiên tai và thủy lợi thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 là 1 trong 38 quy hoạch quốc gia chuyên ngành, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt sớm. Tôi đánh giá quy hoạch lần này có nhiều điểm mới, trong đó lần đầu tiên thể hiện rõ quan điểm thủy lợi phải đi trước phục vụ các ngành, trong quy hoạch này lấy nước làm gốc để các quy hoạch khác tuân thủ theo.

Như vậy, việc chủ động nguồn nước trong tất cả các tình huống sản xuất góp phần quan trọng cho quá trình phát triển kinh tế xã hội nhanh và bền vững.

Thứ 2, quy hoạch này phải đảm bảo quy hoạch quốc gia, các quy hoạch chuyên ngành và quy hoạch các địa phương, từ đó các địa phương đưa ra quy hoạch chi tiết cho từng ngành, từng vùng. Quy hoạch cũng nêu ra những vấn đề trọng tâm, trọng điểm cần phải làm ngay, nghiên cứu để đảm bảo vấn đề môi trường, đảm bảo an ninh nguồn nước.

Quy hoạch thủy lợi cũng gắn chặt với phòng, chống thiên tai vì thực tế, trong phát triển hạ tầng, thì hạ tầng thủy lợi rất quan trọng, nhiều lúc quyết định giảm nhẹ thiên tai như hạn hán, sạt lở, xâm nhập mặn, nhất là trong điều kiện tác động của biến đổi khí hậu đến Việt Nam ngày càng rõ rệt và cực đoan.

Tôi lấy ví dụ, các dòng sông của chúng ta đang có nguy cơ tụt đáy, nghĩa là càng ngày đáy sông càng bị bào mòn, như sông Hồng, mỗi năm bình quân đáy sông giảm 1cm, trong 10 năm tụt cả mét nước. Do vậy, các công trình gắn với dòng sông này đều khó khăn trong việc lấy nước, gây ô nhiễm cho hạ du.

Hay như hạn hán, xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, đó là quy luật thông thường của vùng giáp biển, nhưng hạn mặn đang có xu hướng đến sớm, kéo dài, nguy cơ ngày càng khốc liệt hơn. Nếu triển khai tốt quy hoạch thủy lợi, thực hiện các giải pháp công trình và phi công trình thì tôi tin thiệt hại sẽ giảm nhẹ. 

Xin cảm ơn Thứ trưởng!

×