Khung pháp lý then chốt về kiểm soát ô nhiễm không khí

Luật sư Hoàng Anh Sơn – Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh cho biết: Hệ thống pháp luật ở nước ta về kiểm soát ô nhiễm không khí được xây dựng trên nền tảng của nhiều văn bản quy phạm pháp luật, trong đó Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đóng vai trò là Luật chuyên nghành cùng với các Nghị định, Thông tư hướng dẫn chi tiết.

Cụ thể: Luật Bảo vệ Môi trường 2020, quy định về hoạt động bảo vệ môi trường, trong đó có hoạt động bảo vệ môi trường không khí; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân trong hoạt động bảo vệ môi trường, các biện pháp kiểm soát nguồn phát thải, quan trắc chất lượng không khí và ứng phó với ô nhiễm.

Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ Môi trường: Nghị định này cụ thể hóa các quy định về quản lý chất thải, trong đó có quy định về kiểm soát khí thải từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và sinh hoạt, tại Mục 2 của Nghị định quy định chi tiết về Bảo vệ môi trường không khí.

Nghị định số 45/2022/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường: Nghị định này quy định chi tiết các hành vi vi phạm hành chính về gây ô nhiễm không khí và mức xử phạt tương ứng đối với cá nhân và tổ chức.

Quyết định số 450/QĐ-TTg ngày 13/4/2022 quy định về phê duyệt Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2050 trong đó có nhiệm vụ, chiến lược phải tăng cường kiểm soát ô nhiễm, duy trì và cải thiện chất lượng môi trường không khí.

Các Thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường (Nay là Bộ Nông nghiệp và môi trường): Các thông tư này hướng dẫn chi tiết về quan trắc chất lượng không khí, kiểm kê khí thải, quy trình cấp phép xả thải khí thải và các biện pháp kỹ thuật giảm thiểu ô nhiễm không khí.

Các quy định về hành vi gây ô nhiễm không khí

Pháp luật Việt Nam quy định một cách khá toàn diện các hành vi bị coi là gây ô nhiễm không khí, bao gồm:

Vi phạm quy chuẩn kỹ thuật về khí thải: Xả khí thải vượt quá quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí đối với từng loại nguồn thải (khu công nghiệp, nhà máy, phương tiện giao thông...). Mức độ vượt quá và loại chất ô nhiễm sẽ quyết định mức độ vi phạm.

Không có giấy phép xả thải khí thải hoặc xả thải không đúng nội dung giấy phép: Đối với các nguồn thải lớn, việc có giấy phép xả thải và tuân thủ các điều kiện trong giấy phép là bắt buộc. Việc không có giấy phép hoặc xả thải sai quy định là hành vi vi phạm.

Sử dụng nhiên liệu, vật liệu không đáp ứng quy chuẩn: Sử dụng các loại nhiên liệu, vật liệu có hàm lượng chất ô nhiễm vượt quá quy định (ví dụ: than, dầu không đạt tiêu chuẩn).

Vi phạm quy định về quản lý bụi, khí thải trong quá trình xây dựng, sản xuất, kinh doanh: Không thực hiện các biện pháp kiểm soát bụi, khí thải (ví dụ: không che chắn công trình xây dựng, không lắp đặt hệ thống xử lý khí thải).

Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí.

Hành vi khác gây ô nhiễm không khí: Các hành vi khác như đốt chất thải trái phép, gây khói bụi ảnh hưởng đến môi trường xung quanh cũng có thể bị coi là hành vi gây ô nhiễm.

Chế tài xử phạt hành vi gây ô nhiễm không khí

Chế tài xử phạt đối với cá nhân, tổ chức gây ô nhiễm không khí (theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP)

 Nghị định 45/2022/NĐ-CP quy định chi tiết các mức xử phạt vi phạm hành chính đối với từng hành vi gây ô nhiễm không khí, phân biệt rõ giữa cá nhân và tổ chức. Các hình thức xử phạt chính bao gồm:

Phạt tiền: Mức phạt tiền đối với hành vi gây ô nhiễm không khí rất đa dạng, tùy thuộc vào mức độ vi phạm, quy mô nguồn thải, loại chất ô nhiễm và hậu quả gây ra. Mức phạt có thể dao động từ vài trăm nghìn đồng đến hàng trăm triệu đồng đối với cá nhân và gấp đôi đối với tổ chức. Các hành vi xả thải vượt quy chuẩn càng nghiêm trọng, quy mô nguồn thải càng lớn thì mức phạt càng cao.

Hình thức xử phạt bổ sung: Ngoài phạt tiền, cá nhân, tổ chức vi phạm còn có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung như:

Đình chỉ hoạt động có thời hạn: Áp dụng đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ gây ô nhiễm nghiêm trọng. Thời hạn đình chỉ có thể từ vài tháng đến vài năm.

Tước quyền sử dụng giấy phép môi trường có thời hạn hoặc vĩnh viễn: Áp dụng đối với các trường hợp vi phạm nghiêm trọng các điều kiện trong giấy phép.

Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm: Áp dụng đối với các trường hợp sử dụng phương tiện, thiết bị gây ô nhiễm trái phép.

Biện pháp khắc phục hậu quả: Bên cạnh các hình thức xử phạt chính, cá nhân, tổ chức gây ô nhiễm còn buộc phải thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả như:

Buộc thực hiện các biện pháp giảm thiểu, xử lý ô nhiễm: Đầu tư lắp đặt hệ thống xử lý khí thải, thực hiện các biện pháp kiểm soát bụi.

Buộc chi trả chi phí khắc phục ô nhiễm, phục hồi môi trường: Bồi thường thiệt hại do hành vi gây ô nhiễm gây ra.

Buộc thực hiện các biện pháp nhằm đạt quy chuẩn môi trường: Điều chỉnh quy trình sản xuất, thay đổi công nghệ để đảm bảo khí thải đạt chuẩn.

Tóm lại, hiện nay hệ thống pháp luật Việt Nam đã có những quy định tương đối đầy đủ về kiểm soát ô nhiễm không khí và chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm.

Tuy nhiên, để thực trạng ô nhiễm không khí được cải thiện, cần có sự nỗ lực và hành động quyết liệt hơn nữa trong việc thực thi pháp luật, nâng cao nhận thức cộng đồng và đầu tư vào các giải pháp công nghệ.

Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể bảo vệ được bầu không khí trong lành cho hiện tại và các thế hệ tương lai.

Những điểm nóng ô nhiễm không khí ờ Việt Nam

Các đô thị lớn: Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh thường xuyên ghi nhận nồng độ các chất ô nhiễm vượt ngưỡng cho phép của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và quy chuẩn quốc gia. Bụi mịn PM2.5 và PM10 là những tác nhân gây ô nhiễm chủ yếu, với nồng độ trung bình năm và theo giờ thường xuyên vượt ngưỡng.

Khu công nghiệp và vùng lân cận: Các khu công nghiệp tập trung với mật độ sản xuất cao thường phát thải lượng lớn khí thải chứa các chất độc hại như SO2, NOx, CO, VOCs... gây ô nhiễm cục bộ và lan rộng ra các khu vực lân cận.

Khu vực giao thông đông đúc: Lượng lớn phương tiện giao thông cá nhân, đặc biệt là xe máy và ô tô cũ, thải ra môi trường nhiều khí thải độc hại như CO, HC, NOx, bụi... gây ô nhiễm không khí dọc các tuyến đường và khu vực đô thị.

Khu vực xây dựng: Hoạt động xây dựng, san lấp mặt bằng tạo ra lượng lớn bụi, ảnh hưởng đến chất lượng không khí xung quanh.

Khu vực nông thôn: Mặc dù mức độ ô nhiễm không nghiêm trọng như đô thị, nhưng tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch, sử dụng bếp than tổ ong vẫn gây ô nhiễm cục bộ và ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

×