Theo Middle East Monitor, với nhiều nhà quan sát kỳ cựu, cuộc không kích vào Iran mà ông Netanyahu phát động tuần trước không đơn thuần vì chiến lược quốc phòng – mà là nước cờ sinh tồn chính trị trong tuyệt vọng của ông.

Iran tiến sát ranh giới hạt nhân, đàm phán bế tắc

Trung tâm của cuộc khủng hoảng là chương trình hạt nhân tăng tốc của Iran kể từ khi Mỹ đơn phương rút khỏi Thỏa thuận hạt nhân JCPOA năm 2018. Tehran hiện sở hữu khoảng 400 kg uranium làm giàu tới 60% – chỉ còn một bước kỹ thuật ngắn nữa là đạt cấp độ vũ khí.

Các cuộc đàm phán gián tiếp gần đây giữa Mỹ và Iran tại Muscat và Rome đều thất bại do Washington cương quyết yêu cầu Tehran dừng hoàn toàn việc làm giàu uranium, điều mà Iran xem là quyền chủ quyền không thể từ bỏ. Tổng thống Trump – người đã rút Mỹ khỏi JCPOA – tiếp tục tuyên bố không cho phép Iran làm giàu uranium “bằng bất cứ giá nào”. Khoảng cách giữa hai bên giờ gần như không thể lấp đầy.

Căng thẳng leo thang khi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ra nghị quyết lên án Iran ngày 12/6 vì vi phạm nghĩa vụ giám sát. Tehran ngay lập tức đáp trả bằng việc công bố một cơ sở làm giàu uranium mới sử dụng máy ly tâm thế hệ thứ sáu. Động thái này của Iran "đánh động" tới Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc – nguy cơ Iran bị áp đặt thêm các lệnh trừng phạt nặng nề đang lơ lửng.

Không kích chiến thuật, không phải “cú đánh hủy diệt”

Ba ngày sau đòn không kích Iran của Israel – được đánh giá là chiến thuật chứ không phải đòn đánh hủy diệt – căng thẳng khu vực vẫn như dây đàn kéo căng. Các chiến đấu cơ F-35 của Israel đột nhập không phận Iran mà không bị ngăn chặn, nhưng cuộc tấn công không thể phá hủy hoàn toàn những cơ sở hạt nhân kiên cố và sâu dưới lòng đất nhất của Iran.

Tuy nhiên, điều mà chiến dịch chắc chắn đã kích hoạt là nguy cơ leo thang chưa từng thấy. Iran lập tức phản công bằng hàng trăm tên lửa đạn đạo và UAV nhắm vào các thành phố và căn cứ quân sự Israel, đồng thời cảnh báo sẵn sàng trả đũa mạnh mẽ hơn. Iran tuyên bố đã xác định chính xác vị trí các cơ sở hạt nhân bí mật của Israel và sẽ “thiêu rụi” chúng nếu tình hình leo thang.

Mỹ lo ngại “sa lầy” vào một cuộc chiến kéo dài

Dù ông Trump tuyên bố cứng rắn, Lầu Năm Góc vẫn tỏ rõ sự thận trọng. Các chỉ huy quân sự Mỹ cảnh báo bất kỳ cuộc tấn công trực tiếp nào vào Iran sẽ kéo theo một loạt hệ lụy khôn lường: Hezbollah và các lực lượng dân quân Iraq tấn công Israel, các căn cứ Mỹ ở Trung Đông bị trả đũa, thị trường dầu toàn cầu rung chuyển, khủng bố trỗi dậy...

Một cựu chỉ huy CENTCOM cảnh báo: "Đây là cuộc chiến mà nếu đã khơi mào, anh phải sẵn sàng chiến đấu trong nhiều năm".

Tuy vậy, Washington cũng không hoàn toàn loại trừ phương án tấn công. Chỉ huy Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM) cho biết lực lượng Mỹ đã "sẵn sàng tấn công Iran, chỉ chờ Tổng thống bật đèn xanh".

Điều này đồng nghĩa với một cuộc huy động quân sự quy mô lớn, kéo theo đồng minh như Anh, Pháp – và nguy cơ kéo Nga, Trung Quốc, Triều Tiên hay Pakistan vào vòng xoáy chiến tranh ủy nhiệm toàn cầu.

Trong khi đó, mạng lưới các lực lượng ủy nhiệm của Iran – từ Hezbollah ở Lebanon tới dân quân Iraq – đã vào trạng thái sẵn sàng tham chiến.

Dù Israel đã kiềm chế được một số nhóm, những lực lượng khác vẫn ngoan cường. Houthis ở Yemen tiếp tục bắn tên lửa, làm gián đoạn không phận Israel và tuyên bố sẽ không dừng lại nếu chiến tranh Gaza chưa chấm dứt. Mỹ, sau khi tấn công Houthis vì đe dọa hàng hải, nay lại ngầm ra tín hiệu “chừng nào chưa đụng tới chúng tôi, chúng tôi sẽ để yên”.

Một cuộc chiến khu vực toàn diện – điều từng được coi là “ác mộng giả định” – giờ đây đang dần hiện ra từng bước một, ngay trước mắt thế giới.

Sai lầm chiến lược hay con bài chính trị?

Một cuộc tấn công quy mô lớn của Israel – có thể kèm theo sự can thiệp của Mỹ – không đảm bảo được chiến thắng, thậm chí có thể phản tác dụng nghiêm trọng, biến thành cuộc chiến tàn khốc nhất Trung Đông trong nhiều thập kỷ. Lịch sử cho thấy, ngoại xâm thường khiến công chúng đoàn kết quanh chính quyền bị bao vây, kể cả khi nội bộ có bất mãn.

Mục tiêu sâu xa của Israel có thể không chỉ là ngăn Iran phát triển vũ khí hạt nhân, mà là xóa sổ cả chế độ Cộng hòa Hồi giáo – một chính thể đã chống chọi qua bao lần bị tuyên đoán sụp đổ kể từ năm 1979. Nhưng tham vọng ấy sẽ kích hoạt những phản ứng nguy hiểm không thể kiểm soát.

Trước cuộc tấn công, nhiều nhà phân tích Mỹ cảnh báo rằng, Thủ tướng Netanyahu đang đặt cược vào việc lôi kéo Tổng thống Trump “giải cứu” ông – biến một cuộc chiến mang màu sắc chính trị cá nhân thành đại chiến khu vực, và thế giới sẽ phải trả giá.

Giờ đây, điều rõ ràng nhất là: Thủ tướng Netanyahu cần cuộc chiến này hơn bất kỳ ai khác.

×