Sáng 16/6, với 100% đại biểu có mặt bấm nút tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Nền tảng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đầu tiên

Trước đó, trình bày báo cáo trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, dự thảo Luật thể hiện tư duy đổi mới nhằm hướng đến quản trị địa phương hiện đại, kiến tạo phát triển, tháo gỡ “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực đáp ứng mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của các địa phương nói riêng và cả nước nói chung trong kỷ nguyên mới của đất nước.

Việc xây dựng Luật này còn mang ý nghĩa lịch sử rất lớn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta.

Dự thảo Luật xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền; thiết lập cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền địa phương ở đặc khu.

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung các quy định về ĐVHC, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn, thực hiện triệt để nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, thể thể chế hóa các quan điểm, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, dự thảo Luật đã hoàn thiện các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với chính quyền địa phương, giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp xã một cách khoa học, đồng bộ, thống nhất.

Cụ thể, phân định rõ thẩm quyền giữa tập thể UBND và cá nhân Chủ tịch UBND, tạo điều kiện thực hiện cơ chế điều hành linh hoạt, hiệu quả, khuyến khích tính chủ động, sáng tạo của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung hoàn thiện các quy định về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp và ủy quyền.

Trong đó, bổ sung chủ thể phân cấp là HĐND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh.

Bổ sung cơ chế theo dõi, đánh giá và giám sát để điều chỉnh kịp thời các nội dung phân quyền, phân cấp.

Trao quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc cấp mình và của UBND, Chủ tịch UBND cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Phân cấp, phân quyền, đề cao trách nhiệm người đứng đầu

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, trên cơ sở các nguyên tắc phân định thẩm quyền, dự thảo Luật đã thiết kế lại toàn diện nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), bảo đảm phân định rõ, không trùng lắp, chồng chéo về nhiệm vụ, thẩm quyền của từng cấp chính quyền, phù hợp với mô hình quản trị địa phương hiện đại.

Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý để các luật chuyên ngành căn cứ vào các quy định của Luật này để quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã trong các lĩnh vực chuyên ngành.

Tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý các điều quy định về chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã như sau:

Điều chỉnh một số nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cho Chủ tịch UBND (UBND tỉnh có 12 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch UBND tỉnh có 23 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; UBND xã có 10 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch UBND xã có 17 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn).

Bổ sung quy định Chủ tịch UBND được quyết định các nhiệm vụ, quyền hạn của UBND (trừ những nội dung theo yêu cầu phải thảo luận tập thể UBND) và báo cáo UBND tại phiên họp UBND gần nhất.

"Đây là một bước cải cách mạnh mẽ nhằm đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, tạo động lực đổi mới trong quản trị địa phương. Theo đó, các quy định này của Luật sẽ bảo đảm phát huy sự chủ động, sáng tạo, linh hoạt, nâng cao hơn trách nhiệm của Chủ tịch UBND, hiệu lực, hiệu quả điều hành, quản lý hành chính nhà nước ở địa phương phù hợp với yêu cầu thực tiễn", bà Trà cho hay.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, dự thảo Luật đã kết hợp giữa kế thừa có chọn lọc và đổi mới nhằm hoàn thiện các quy định về tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp.

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện các nội dung này tại dự thảo Luật.

Cụ thể, quy định HĐND cấp xã có 2 Ban là Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban Văn hóa - Xã hội.

Giữ nguyên số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã trong khung tối thiểu và tối đa (Riêng số lượng đại biểu HĐND của TP.HCM và TP.Hà Nội có 125 đại biểu).

Quy định mang tính nguyên tắc trong dự thảo Luật “Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, Ủy viên của Ban của HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách” và giao “Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể số lượng Phó Chủ tịch, Phó Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách”. Điều này nhằm bảo đảm sự linh hoạt, phù hợp với thực tiễn của đất nước, của địa phương theo từng giai đoạn phát triển của đất nước hoặc khi có chủ trương, định hướng mới của cấp có thẩm quyền thì không phải sửa đổi, bổ sung các quy định này của Luật.

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp là một bước cải cách quan trọng và có tính chất lịch sử.

Để đảm bảo sự liên tục, thông suốt và ổn định trong quá trình chuyển đổi này, dự thảo Luật đã quy định đầy đủ, bao quát và có tính đến các vấn đề có thể phát sinh trong thực tiễn, từ việc tổ chức bộ máy, nhân sự cho đến quy trình xử lý hành chính và cơ chế hoạt động.

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội và căn cứ Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, dự thảo Luật đã chỉnh lý, bổ sung quy định chuyển tiếp đối với các phường thuộc TP.Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh và TP.Đà Nẵng thực hiện mô hình chính quyền đô thị (hiện nay đang chỉ tổ chức UBND, không tổ chức HĐND) sang mô hình tổ chức cấp chính quyền địa phương (có đầy đủ HĐND và UBND) được vận hành thông suốt, hiệu quả kể từ ngày 1/7.

Quy định chuyển tiếp trong việc bàn giao công việc, giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính từ chính quyền địa phương cấp huyện sau khi kết thúc hoạt động bảo đảm không làm gián đoạn công việc, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp.

Đặc biệt, để kịp thời xử lý những tình huống phát sinh, đột xuất mà chưa có trong quy định của pháp luật, dự thảo Luật đã thiết lập cơ chế linh hoạt, chủ động theo hướng cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã.

Cấp bách triển khai hàng loạt nhiệm vụ

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, việc Quốc hội biểu quyết thông qua luật này ngay sau khi thông qua nghị quyết sửa đổi Hiến pháp sẽ tạo ra cơ sở pháp lý đồng bộ, vững chắc để triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp trên cả nước.

Để đảm bảo luật được thi hành ngay lập tức và hiệu quả, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phân công các cơ quan của Quốc hội chủ động phối hợp với Bộ Nội vụ, các bộ có liên quan để giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ triển khai thực hiện các công việc thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với việc tổ chức thực hiện chính quyền địa phương hai cấp trong thời gian vừa qua và kể cả trong những ngày tới đây.

Đồng thời các Ủy ban của Quốc hội tiếp tục theo dõi, giám sát quá trình thực hiện của Chính phủ.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã giao Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, Văn phòng Quốc hội phối hợp với Văn phòng Chủ tịch nước đã có sự chuẩn bị để trình Chủ tịch nước ký lệnh công bố nghị quyết sửa đổi Hiến pháp và luật tổ chức chính quyền địa phương để có hiệu lực từ ngày hôm nay.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã giao Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, trong thời gian vừa qua đã làm việc rất khẩn trương, phối hợp với Bộ Nội vụ và các cơ quan của Chính phủ để giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoàn thiện nghị quyết 34 nghị quyết về sắp xếp, sáp nhập các xã.

"Ngay sau khi Chủ tịch nước ký công bố luật tổ chức chính quyền địa phương thì Chủ tịch Quốc hội sẽ ký ban hành 34 nghị quyết về sáp nhập cấp xã", ông Định nêu rõ.

Ông Nguyễn Khắc Định cho biết thêm, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Ủy ban Công tác đại biểu chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn thực hiện theo thẩm quyền đối với việc sắp xếp các đoàn đại biểu Quốc hội, tổ chức Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp xã đồng bộ với quy định của Hiến pháp và luật tổ chức chính quyền địa phương đã được Quốc hội thông qua.

Giao Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội chủ trì, phối hợp với Ban Thường trực Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham mưu cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Việt Nam việc đổi mới công tác tiếp xúc cử tri của các vị đại biểu Quốc hội ngay sau kỳ họp này.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) gồm 7 chương, 54 điều và có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua.

×