Tọa đàm “Sữa học đường cần thiết không?” với sự tham gia: PGS.TS Bùi Thị Nhung – Trưởng Khoa Dinh dưỡng Học đường và Ngành nghề, Viện Dinh Dưỡng Quốc gia; ông Phạm Ngọc Tuấn – Trưởng phòng Chính trị Tư tưởng (Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội); bà Đỗ Quyên - Phụ huynh học sinh tại Hà Nội; ông Nguyễn Hoàng Quân (phụ huynh tại quận Hai Bà Trưng, Hà Nội).

Lãnh đạo, đại diện Báo NTNN/Dân Việt tặng hoa các vị khách mời dự buổi Tọa đàm. Ảnh: Đàm Duy

Ông Nguyễn Văn Hoài - Phó Tổng Biên tập Báo NTNN/Dân Việt phát biểu khai mạc Tọa đàm:

Theo Quyết định số 1340/QĐ-TTg ngày 8/7/2016 của Thủ tướng Chính phủ, Chương trình sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng của trẻ em mẫu giáo và tiểu học thông qua hoạt động cho trẻ em uống sữa hàng ngày nhằm giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng, nâng cao tầm vóc, thể lực của trẻ em Việt Nam góp phần phát triển nguồn nhân lực trong tương lai.

Theo quyết định 1340, chương trình sữa học đường tại Việt Nam sẽ được tiến hành theo hình thức xã hội hóa, với sự tham gia đóng góp của 3 bên: nhà nước, gia đình và doanh nghiệp hỗ trợ.

Trên cả nước hiện nay, đã có 10 tỉnh/thành triển khai chương trình này và đạt được những kết quả khả quan trọng việc cải thiện tình trạng thể chất của các em học sinh, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi và nhẹ cân của các địa phương.

Tuy nhiên, chương trình sữa học đường thực tế triển khai lại có những ý kiến băn khoăn, nghi ngại.

Để làm rõ thêm vấn đề này trên cơ sở góc nhìn chuyên gia, nhà quản lý và những bậc phụ huynh, Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt tổ chức Tọa đàm: “Sữa học đường cần thiết không?”

Tại tọa đàm chuẩn bị bắt đầu này, thay mặt BBT báo NTNN/Dân Việt, tôi rất mong các khách mời tham gia tọa đàm cùng bàn luận, chia sẻ sôi nổi cũng như giải đáp những thắc mắc từ độc giả.

Xin hỏi ông Phạm Ngọc Tuấn, gia đình ông có hay uống sữa?

Ông Phạm Ngọc Tuấn: Quả thật, ngày xưa tôi bé, tôi không có điều kiện uống sữa. Hiện giờ thì tôi uống thường xuyên. Con trai, con gái tôi thích uống sữa tươi.

Bạn đọc Hoàng Trung (Hà Nội) hỏi: Ông Phạm Ngọc Tuấn có thể giúp độc giả hình dung về chương trình Sữa học đường tại Hà Nội được triển khai ra sao?

Toàn cảnh buổi Tọa đàm trực tuyến "Sữa học đường có cần thiết không?". Ảnh: Đàm Duy

Ông Phạm Ngọc Tuấn: Ngày 8.7.2016, Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Quyết định số 1340/QĐ-TTg về Chương trình Sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng cao tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học đến năm 2020; và Công văn chỉ đạo của Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT); UBND TP.Hà Nội giao Sở GDĐT chủ trì phối hợp với Sở Y tế và các Sở, ban ngành liên quan xây dựng Đề án thực hiện Chương trình Sữa học đường trên địa bàn TP.Hà Nội.

Thực hiện đúng chỉ đạo của UBND Thành phố, Sở GDĐT đã phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai đầy đủ các bước xây dựng Đề án theo quy định: Bám sát cơ sở pháp lý, cơ sở khoa học; tham khảo kinh nghiệm triển khai tại các quốc gia trên Thế giới, các tỉnh, thành phố đã triển khai Chương trình Sữa học đường; thông qua tổng hợp và phân tích số liệu đánh giá thực trạng, khảo sát ý kiến cha mẹ học sinh các trường mầm non, tiểu học; phối hợp với Sở Tài chính đề xuất cơ chế tài chính; tham gia khảo sát và tiếp thu giải trình các ý kiến phản biện xã hội (của các chuyên gia, các nhà khoa học, Ban giám hiệu, BCH Công đoàn, Ban Đại diện cha mẹ học sinh và phụ huynh của một số nhà trường...) do Ủy ban Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam Thành phố tổng hợp; tiếp thu, giải trình các ý kiến thẩm định của Ban văn hóa - Xã hội HĐND Thành phố; tham mưu với UBND Thành phố trình HĐND Thành phố thông qua Nghị quyết số 06/2018/NQ-HĐND ngày 5.7.2018 quy định cơ chế hỗ trợ, đóng góp thực hiện Đề án và UBND Thành phố ban hành Quyết định số 4019/QĐ-UBND ngày 6.8.2018 phê duyệt Đề ánthực hiện Chương trình Sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng cao tầm vóc trẻ em mẫu giáo và học sinh tiểu học trên địa bàn TP.Hà Nội, giai đoạn 2018 – 2020.

Bạn đọc tên Quang (Hà Nội): Đề án có mục tiêu, ý nghĩa gì?

Ông Phạm Ngọc Tuấn: Đề án mang ý nghĩa nhân văn cao đẹp, thể hiện sự quan tâm của Chính phủ, Thành Ủy, HĐND, UBND Thành phố và toàn xã hội đối với chất lượng nguồn nhân lực tương lai của Thủ đô; Đề án góp phần nâng cao tầm vóc, thể lực nguồn nhân lực tương lai của Thủ đô Hà Nội; trẻ em mẫu giáo và học sinh tiểu học hàng ngày đến trường đều được uống sữa tươi đúng tiêu chuẩn quy định của Bộ Y tế giúp phụ huynh yên tâm về nguồn gốc và chất lượng sữa và thể hiện tính công bằng, bình đẳng trong cùng môi trường giáo dục thực hiện đầy đủ Luật trẻ em và Công ước quốc tế về quyền trẻ em.

Đặc biệt, khi triển khai Chương trình Sữa học đường, trẻ mẫu giáo và học sinh tiểu học được ngân sách Nhà nước, doanh nghiệp cung cấp sữa hỗ trợ kinh phí,giảm chi phí đóng góp mua sữa của phụ huynh, miễn phí đối với học sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, gia đình chính sách,thể hiện sự quan tâm chăm sóc trẻ em của cả hệ thống chính trị và trách nhiệm của doanh nghiệp với xã hội.

Bạn đọc Thanh Hiền (Thanh Xuân, Hà Nội) hỏi: Dinh dưỡng lành mạnh là gì và giúp gì cho việc cải thiện thể chất của trẻ?

PGS.TS Bùi Thị Nhung: Đây là một câu hỏi rất quan trọng. Dinh dưỡng lành mạnh và hợp lý sẽ giúp trẻ phát triển tốt cả về thể chất và tinh thần, là những giai đoạn rất quan trọng trong dinh dưỡng vòng đời. Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng bao gồm 6 dự án rất quan trọng  để cải thiện dinh dưỡng cho cả vòng đời.

Để có sự phát triển tốt nhất về thể chất thì giai đoạn cực kỳ quan trọng là chế độ dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời, còn gọi là 1000 ngày vàng, là giai đoạn quan trọng rất quan trọng mà trẻ có sự tăng trưởng rất nhanh về chiều cao, nếu trẻ bị thấp còi ở giai đoạn này sẽ ảnh hưởng tới chiều cao khi trưởng thành. Một cơ hội thứ 2 mà cũng giúp trẻ tăng trưởng vượt trội về chiều cao là giai đoạn tiền dậy thì: Bé gái trung bình tuổi dậy thì từ 12-16 tuổi, bé trai trung bình tuổi dậy thì từ 14-16 trước đó 1-2 năm là giai đoạn tiền dậy thì trẻ sẽ có tăng vọt về chiều cao. Muốn tận dụng được cơ hội này thì chế độ dinh dưỡng hợp lý từ tuổi mẫu giáo và tiểu học rất quan trọng, là giai đoạn tích lũy để trẻ có thể phát huy sự tăng trưởng tối đa về chiều cao theo tiềm năng di truyền ở giai đoạn này. 

Như vậy muốn có sự phát triển tốt về thể chất và trí tuệ thì cần phải có sự chuẩn bị và duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý và khoa học trong một thời gian rất dài từ khi em bé trong bụng mẹ đến khi dậy thì. Dinh dưỡng hợp lý bao gồm bữa ăn học đường, sữa học đường, giáo dục dinh dưỡng và hoạt động thể chất đóng vai trò rất quan trọng trong giai đoạn này và cần có sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình. 

Dư luận quan tâm việc triển khai sữa học đường được triển khai tới đâu rồi thưa ông Phạm Ngọc Tuấn?

Sữa học đường triển khai ở Hà Nội mới chỉ là giai đoạn khảo sát thông tin để triển khai tới từng trường. Tới đây, chúng tôi tiếp tục tiến hành bước tiếp theo. Tới đây, chúng tôi sẽ tập huấn trực tiếp tận từng nhà trường, đến những người trực tiếp tham gia ví dụ như nhân viên y tế, những người phụ trách bán trú để đảm bảo sữa và bảo quản sữa chất lượng tốt nhất.

Thưa ông Phạm Ngọc Tuấn, lúc nãy PGS.TS Bùi Thị Nhung có nhắc tới Bộ thực đơn được áp dụng tại các nhà trường ở Hà Nội, trong bộ thực đơn này có cả sữa, vậy Hà Nội đã triển khai ra sao?

Ông Phạm Ngọc Tuấn: Chúng tôi đã triển khai đến toàn bộ trường có bếp ăn bán trú. Năm 2016, chúng tôi có hơn 400 trường tiểu học và đã triển khai bộ thực đơn đến các trường tiểu học. Tôi cũng tham gia vào việc biên soạn bộ thực đơn này, tên tôi có trong đó. Bộ thực đơn gồm 40 bữa ăn không lặp lại.

Ở Hà Nội, việc đóng góp giữa các trường nội thành và ngoại thành chưa đồng đều. Các trường ngoại thành đóng góp phổ biến ở mức 15.000 đồng. Để đảm bảo triển khai được bộ thực đơn cần mức đóng 20.000 đồng. 

Con anh Nguyễn Hoàng Quân có dùng sữa thường xuyên không, cháu thích uống loại sữa gì?

Phụ huynh Nguyễn Quân: Con tôi đang học tiểu học. Ở nhà, cháu uống sữa thường xuyên. Tại trường, cách đây vài tuần, cô giáo đã phổ biến tới các phụ huynh về chương trình sữa học đường. Tôi thấy chương trình phù hợp với điều kiện gia đình nên tôi tham gia.

Tôi được biết, ngân sách thành phố hỗ trợ 30%, doanh nghiệp cung cấp sữa hỗ trợ 20%, phụ huynh học sinh đóng góp 50%. Như vậy mỗi hộp sữa chỉ phải đóng 3.000 đồng bằng cốc trà đá, vậy tại sao tôi lại không cho con tôi tham gia cơ chứ!

Phụ huynh Đỗ Quyên: Gia đình tôi có 2 cháu, 1 cháu học cấp 1 hiện cũng được uống sữa tại trường. Còn 1 bé mầm non dù ở trường chưa có văn bản chính thức nào nói về phải thực hiện sữa học đường nhưng hàng ngày con tôi vẫn được uống sữa tại trường. Tôi thấy việc đưa sữa vào trường học cho các cháu uống là tốt.

Bạn đọc Nguyễn Mai Hương (thành phố Hòa Bình): Tôi đọc thông tin thấy bảo rằng uống sữa nhiều sẽ gây béo phì, có đúng không vậy thưa PGS.TS Bùi Thị Nhung?

PGS.TS.  Bùi Thị Nhung: Tôi thấy đôi khi chúng ta đặt quá nhiều vai trò cho sữa, khi con không tăng cân bà mẹ cũng hỏi uống sữa gì, khi con không cao cũng hỏi uống sữa gì, khi bé bị thừa cân, béo phì cũng lo lắng có uống sữa được không?  100 ml sữa cung cấp 70-80 kcal trong khi đó 1 cái bánh bao cung cấp 409 kcal, 1 cái bánh giò cung cấp 437 kcal, 1 bát xôi thịt đầy cung cấp 712 kcal. 

Độc giả Trần An (Quảng Bình) hỏi: Con tôi 4 tuổi, vậy cháu nên uống sữa là nào hợp lý, uống như thế nào thưa PGS.TS. Bùi Thị Nhung?

PGS.TS Bùi Thị Nhung: Năm 2016, Viện Dinh dưỡng đã xây dựng khuyến cáo sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam: Trong 6 tháng tuổi trẻ cần được bú sữa mẹ hoàn toàn, sau đó cho trẻ ăn bổ sung hợp lý và tiếp tục bú sữa mẹ đến 2 tuổi hoặc lâu hơn. Trẻ từ 3 tuổi trở lên cho đến người cao tuổi, phụ nữ có thai và nuôi con bú đều được khuyến cáo sử dụng sữa và chế phẩm sữa khoa học, hợp lý (cũng được thể hiện trong tháp dinh dinh dưỡng của các lứa tuổi). Chúng tôi áp dụng các khuyến nghị của các nước trên thế giới khuyến cáo sử dụng 3 sản phẩm sữa một ngày là sữa chua, phô mai và sữa dạng lỏng. 1 đơn vị sữa tương đương 1 miếng phô mai=1 hộp sữa chua=100 ml sữa dạng lỏng= 100mg canxi. Trẻ em từ 3-5 tuổi khuyến cáo sử dụng 4 đơn vị sữa bao gồm 1 miếng phô mai, 1 hộp sữa chua và 200 ml sữa dạng lỏng.

Thưa chị Đỗ Quyên (Hoàng Mai, Hà Nội): Cá nhân chị thấy chương trình sữa học đường của TP.Hà Nội triển khai có ổn không, quan điểm của chị ra sao?

Chị Đỗ Quyên: Trước tiên, cho tôi gửi lời cảm ơn tới PGS.TS Bùi Thị Nhung - Trưởng Khoa Dinh dưỡng học, Viện Dinh dưỡng Quốc gia vì sau khi nghe lời chia sẻ của chị tôi thấy yên tâm hơn với con của tôi. Trước đây, con tôi luôn luôn bị mọi người nói là còi nhưng theo như các thông tin chia sẻ của chị Nhung thì tôi nghĩ như vậy là vừa phải, cháu không có còi.

Về chương trình sữa học đường là chương trình giúp cho tất cả trẻ em được uống sữa và ở tất cả các địa bàn khác nhau đều được hưởng thụ. Tôi rất ủng hộ chương trình này nếu như được triển khai đầy đủ và bài bản. Với tôi, chất lượng của sữa là quan trọng nhất nên tôi hi vọng các bộ ngành liên quan và cơ quan quản lý và giám sát chặt chất lượng sữa theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế.

Bạn đọc Nguyễn Hoàng Minh (Đồng Hới, Quảng Bình) gửi câu hỏi: Các nước trên thế giới có chương trình sữa học đường không? Họ làm sữa học đường theo cách thức nào và kết quả ra sao?

PGS.TS. Bùi Thị Nhung: Sữa và chế phẩm sữa có mặt trên tất cả các tháp dinh dưỡng của các nước. Rất nhiều nước cũng có khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa như Nhật, Mỹ, Úc, Anh, Pháp, Bỉ.... Ở nhiều nước trên thế giới cũng có chương trình sữa học đường như Thái Lan, Trung Quốc, Nhật Bản...

Nhưng theo tôi thì Nhật Bản đã đạt được thành công nhất khi lồng ghép sữa học đường trong chương trình bữa ăn học đường, giáo dục dinh dưỡng và giáo dục thể chất. 4 thành tố không thể tách rời trong chiến lược cải thiện tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe cũng như tạo ra thói quen ăn uống lành mạnh, khoa học cho trẻ em của Nhật Bản. Báo Washington Post của Mỹ  đã có 1 bài đăng vào năm 2013 về chương trình bữa ăn học đường Nhật Bản và nhấn mạnh: "Tuy không thể khống chế tuyệt đối thừa cân, béo phì nhưng chương trình bữa ăn học đường Nhật Bản đã mang lại những lợi ích lớn nhất thế giới về sức khỏe cho trẻ em Nhật Bản"

Bạn đọc Lê Hoa (Thanh Hóa) hỏi: Thưa PGS.TS Bùi Thị Nhung, tôi chỉ cao 1m55, chồng tôi cao 1m60, con tôi năm nay hơn 1 tuổi nhưng thấp và nhẹ cân hơn so với nhiều bạn cùng trang lứa, PGS.TS có thể cho xin lời khuyên làm sao để cải thiện thể trạng cho cháu?

PGS.TS. Bùi Thị Nhung: Chiều cao của bố mẹ cũng ảnh hưởng tới chiều cao của con. Ở những năm 1985 ở nước ta có khoảng 50% trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng nhẹ cân và 58,5% suy dinh dưỡng thấp còi. Thực trạng này cũng ảnh hưởng tới chiều cao của người Việt Nam trong một vài thập kỷ. Tuy nhiên trong những năm gần đây, nhờ sự triển khai chương trình phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em, Chiến lược Quốc gia dinh dưỡng và các chương trình y tế, sức khỏe, tiêm chủng: Tỷ lệ suy dinh dưỡng của trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm còn 14,5% và suy dinh dưỡng thấp còi còn 24,9% (2015) góp phần cải thiện chiều cao tầm vóc của người Việt Nam. Trong nghiên cứu về thế tục tăng trưởng của người Việt Nam cho thấy trong thập kỷ vừa qua chiều cao của người Việt Nam đã tăng trên 2 cm, gần mức với tăng trưởng của Nhật Bản (người Nhật trong 4 thập kỷ đã tăng 10 cm).

Vì vậy con của bạn vẫn có cơ hội để cải thiện chiều cao so với bố mẹ nếu có chế độ dinh dưỡng hợp lý và phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng (nghiên cứu cho thấy thấp còi liên quan đến thiếu vi chất dinh dưỡng): Bao gồm tiếp tục cho trẻ bú mẹ đến 2 tuổi, chế độ ăn hợp lý khoa học và phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng bằng chế độ ăn đa dạng giàu vi chất dinh dưỡng như rau quả, hải sản, thịt, cá, trứng...kết hợp tắm nắng để tăng cường tổng hợp vitamin D và hoạt động thể lực. Trong trường hợp bạn muốn tư vấn cụ thể hơn, bạn có thể đưa con đến phòng khám tư vấn dinh dưỡng của Viện Dinh dưỡng tại số 2 Yesin, Hà Nội. Chúng tôi sẽ có các xét nghiệm về vi chất, đánh giá tình trạng dinh dưỡng và tư vấn về chế độ ăn và bổ sung vi chất cho con bạn.