Bình luận
0
Văn hóa sông nước được con người làm nên giá trị, nhưng có những giá trị tự sông nước làm nên và lưu truyền mãi mãi. Trên thế giới, các nền văn minh lớn đều hình thành nên từ những dòng sông: Ai Cập cổ đại có sông Nile; Ấn Độ có sông Hằng, sông Ấn; Trung Quốc có sông Hoàng Hà, Dương Tử (Trường Giang)...
Ở Việt Nam, nền văn hóa rực rỡ hơn bốn nghìn năm lịch sử có “Văn minh sông Hồng”. Về tên gọi theo nghĩa Hán - Việt: sông là hà, giang, xuyên. Hà là sông lớn; giang, xuyên là sông nhỏ.
Sông núi đi cùng gọi là "giang sơn", làm nên một biểu tượng vừa hữu tình, vừa thiêng liêng (như núi Đọi - sông Châu...). Sông có "đời sống con sông", có hình ảnh, ngôn ngữ, ca từ, biểu trưng, tín ngưỡng dân gian, văn hóa tâm linh, lễ rước, tục thờ...
Vài nét về địa vùng và sông nước ở Lý Nhân
Ba con sông Hồng - Châu – Long (sông Hồng - Châu Giang - Long Xuyên) giao hòa cùng đất trời, con người làm nên nét riêng ở Lý Nhân, tạo thế lưng tựa sơn (núi Đọi), chân đạp thủy (Tuần Vường). Sông Hồng là sông mẹ, hai chi lưu Châu Giang, Long Xuyên là sông con.
Châu Giang gắn với lịch sử văn hóa Đại Việt, Long Xuyên gắn bó thân thiết với đất và người Lý Nhân từ xưa. Địa vùng Lý Nhân như con thuyền giữa bốn bề sông nước, lại có dạng lòng chảo nghiêng dần về phía đông nam.
Xưa kia đồng ít, bãi nhiều nên có câu "Nam Xang đồng hẹp bãi dài/Ăn cơm thì ít, ăn khoai thì nhiều". Mùa khô thì hạn, mùa nước thì lụt, "chưa nắng đã hạn, chưa mưa đã lụt". Thời phong kiến, thực dân, đê điều, đường sá không được chú trọng, mùa khô đi đường đất, mùa nước bơi thuyền, gọi là "sáu tháng đi chân, sáu tháng đi tay".
Khắc nghiệt vậy nhưng con người lại làm nên nhiều kỳ tích, gồng mình chống chọi, nghiêng đồng đổ nước, vo đất làm đê, bắt sông chuyển dòng, khi hòa đồng thì cộng mệnh, cộng sinh.
Sông Hồng, sông Châu bao quanh huyện 78km với diện tích lưu vực khoảng 1.084 ha, đất tự nhiên hình thành tại chỗ và phù sa bồi đắp là 167,1 km2 (theo Địa chí Hà Nam). Sông Hồng (có tên: Nhị Hà, sông Cả, sông Cái) chảy qua địa phận Lý Nhân 28 km, bắt đầu từ Tắc Giang (Yên Lệnh, Duy Tiên), làm ranh giới tự nhiên với Hưng Yên, Thái Bình về phía đông và đông nam.
Sông Châu dài 35 km, có 3 nhánh: Nhánh từ Phú Xuyên (Hà Nội) chảy về địa phận Duy Tiên có tên Mang Giang (hay Thiên Mạc) còn in đậm sử Nhà Trần chống giặc Mông Nguyên thế kỷ XIII; nhánh chính từ sông Hồng ở Tắc Giang chảy đến Quan Trung (Văn Lý) chia hai nhánh, một chảy qua Lê Xá, đi Phủ Lý vào sông Đáy; nhánh còn lại bao quanh Lý Nhân làm ranh giới tự nhiên với Duy Tiên về phía bắc, tây bắc, với Bình Lục phía tây, tây nam; với Mỹ Lộc (Nam Định) phía nam (đoạn này thời Trần có tên Đại Hoàng), qua Hữu Bị ra Tuần Vường vào sông Hồng (đoạn này thời Trần có tên Hoàng Giang).
Cửa Vường là chỗ sâu và hiểm nhất do các dòng lớn đối lưu thành rốn xoáy có thể "nuốt chửng" thuyền hàng trăm tấn nên nhiều thuyền bè phải tránh né chỗ này, bởi thế có câu: "Mười hai cửa bể, phải nể Tuần Vường"; "Nhất cao là núi Tản Viên/Nhất sâu là vũng Thủy Tiên cửa Vường" .
Sông Long Xuyên huyền thoại
Long Xuyên nghĩa là rồng nước, Long cũng là long mạch của vùng đất này. Sông Hồng tựa rồng mẹ, Châu Giang, Long Xuyên tựa rồng con vào thế "Mẫu Long giáo tử", các nhánh nhỏ của Châu Giang, Long Xuyên đều là thủy long uốn lượn cùng. Long Xuyên vốn là sông tự nhiên có từ rất lâu, xin dẫn vài nét sử tích từ múa hát Lải Lèn.
Tương truyền, có chiếc hòm gỗ trôi từ sông Hồng vào Long Xuyên rồi dừng lại trước làng Nội Chuối (Bắc Lý), bên trong có sách dạy múa hát Lải Lèn liên quan đến tiền hát Xoan cổ (khởi tích từ miếu Lãi Lèn, Phù Đức, Kim Đức, Việt Trì, Phú Thọ).
Tiếp đến là sử liệu Triệu Quang Phục (524 -571), từ Dạ Trạch (Hưng Yên) theo sông Nhị Hà vào Long Xuyên, đến An Triền (An Trạch, Bắc Lý) huy động dân binh phá giặc Lương (khoảng 550). Dân mở tiệc chào đón và múa hát cung chúc. Khi ngài qua đời (571) lập đền thờ, đến lễ hội thì ba làng cùng mở. Không riêng Yên Trạch, ở cuối dòng Long Xuyên cũng có đền thờ ngài tại chợ Vùa (Xuân Khê).
Thời Trần, Châu Giang là đường rút quân chiến lược của Nhà Trần, kế "thanh dã" từ Thăng Long về Thiên Trường thì Long Xuyên là huyết mạch chuyển lương thảo về các kho Trần Xá, Trần Thương, Phú Cốc (Lỵ Nhân), cùng bầu đoàn thê tử vợ con quan tướng triều đình về Hoàng Xá (Khu Hoàng, Nhân Đạo). Việc chuyển binh, lương đường nước này theo cửa Khê Đà ra Châu Giang đi Thiên Trường hay sang Lục Đầu Giang (Vạn Kiếp, Hải Dương)... đều thuận.
Vào thời Lê Thánh Tông (1460-1497), sông Long Xuyên được ghi trong "Khâm Ban Đồng Bài" (sách đồng): "Vào ngày mồng 6 tháng 11 năm Canh Dần (1470) Trẫm dẫn đại quân tiến đánh tiễu trừ Chiêm Thành. Đến ngày mồng 8 thuyền rồng của Trẫm mới dừng lại tại cửa sông Long Xuyên thuộc địa phận Nam Xang...". Đó là một số sử liệu về sông Long Xuyên từ Lê Sơ về trước.
Thời Nguyễn, sách "Đồng Khánh địa dư chí" chép: "Một dòng sông nhỏ là Long Xuyên, trên từ thôn Thượng xã Mạc Xá, quanh co chảy qua giữa đồng ruộng sát chân đê, đến cửa cống xã Xuân Khê rồi đổ vào sông nhỏ (là sông Mang), dài khoảng 1.352 trượng, rộng 3 trượng 5 thước, sâu trên dưới 5 thước. Có 3 cầu bắc ngang (tục gọi là Cầu Triều, Cầu Tế, Cầu Không)".
Sách "Đại Nam nhất thống chí" cũng chép:"Ngã ba Mạnh: có tên nữa là Long Xuyên, ở cách huyện Nam Xang 16 dặm về phía nam, là phân chi của sông Nhị, phía hữu chảy vào địa phận các tổng Trần Xá thuộc huyện hạt; chạy qua địa phận các tổng Ngu Nhuế và An Lý, đến xã Mạnh Khê đổ vào sông Cái, tục gọi là ngã ba Mạnh. Sau đắp đê lấp mất thượng lưu, hạ lưu thì đặt cống".
Như vậy, từ thời Nguyễn về trước sông Long Xuyên khởi thủy từ thôn Thượng, Mạc Xá (Mạc Thượng, Chính Lý), chảy đến Mạnh Khê rồi đổ vào Châu Giang. Còn cống, sách "Đại Nam nhất thống chí” cũng ghi: "Cống Khê Đà: ở hai xã Mạnh Khê, Cao Đà huyện Nam Xang, làm năm Gia Long thứ 15".
Tức là xã Xuân Khê và thôn Cao Đà (Nhân Mỹ) ngày nay, cống đó sau có tên là "Vu", từ đồng âm là Vùa. Người Pháp lấp cửa sông, chuyển và xây cống ở xã Vũ Xá, tổng Ngu Nhuế (Sàng, Đạo Lý), dân gọi là "Cống Tây", vậy nên Long Xuyên trở thành sông đào dài khoảng 12 km, từ Đạo Lý chảy qua Nguyên Lý, Đức Lý, Bắc Lý, đến Nhân Nghĩa chia hai nhánh: một đi Cống Nha (Nhân Bình) ra Châu Giang; một đi Nhân Hưng, Nhân Mỹ đến cống Vùa Xuân Khê ra Châu Giang, tức là cống ở Ngã ba Mạnh, xã "Mạnh Khê" (Xuân Khê ngày nay).
Trong kháng chiến chống Pháp, Long Xuyên là đường nước hết sức quan trọng, vì thế người Pháp chọn đặt nhiều đồn bốt tại các điểm xung yếu dọc sông để kiểm soát như: Chi Long (Nguyên Lý), Cầu Không (Bắc Lý), Cống Nha (Nhân Bình), Cống Vùa (Xuân Khê), Vĩnh Đà (Nhân Mỹ).
Nhiều trận càn và nhiều đồn bốt của giặc bị du kích Việt Minh tiêu diệt cũng nhờ có sông Long Xuyên. Các trận quân ta đội bèo vượt sông, phục kích giết giặc, trừ gian, vận chuyển thương binh, đưa bộ đội vào ra vùng địch, vùng tự do... hầu hết đều từ đường sông nước Long Xuyên.
Hàng loạt địa danh: "Cầu Triều, Cầu Tế, Cầu Không"; "lục Đà, bát Xá, thất Khê", cùng các chợ quê, làng nghề… nổi tiếng cũng đều xuất hiện dọc theo con sông này. Các cầu có thể kể đến: Cầu Triều (làng Chều, Nguyên Lý), Cầu Tế (làng Tế Bến, Đức Lý), Cầu Không (Bắc Lý) với kì tích "Thượng Gia Hạ Kiều" (trên nhà dưới cầu) như sách đồng nói trên.
Các địa danh đầy tính mỹ tự có thể kể đến: "Lục Đà" (6 nơi tên Đà), "Bát Xá" (8 nơi tên Xá), "Thất Khê" (7 nơi tên Khê) và vô số các chợ: Mạc Thượng (Chính Lý) bán sản phẩm đan lát (nong, nia, rổ, rá, dần, sàng); Chợ Nẻ, chợ Chều (Nguyên Lý) với bánh đa nem; chợ Mụa (Đạo Lý) với cót, gầu, thuyền nan; chợ Cầu Không (Bắc Lý) với thúng Quang Ốc, nơm, riu, đó, rọ, lờ cùng lưới vó (Đức Lý); chợ Quán (Nhân Bình); chợ Chanh (Nhân Mỹ); chợ Vùa, chợ Cầu May (Xuân Khê)…
Sông Long Xuyên tương đối nhiều nhánh mương ngòi được trồng sen, giăng đăng, vó bè đã tạo nguồn cua, cá, ốc, ếch nuôi sống con người khi giáp hạt, lũ úng thất bát. Làng ven sông có nhiều nghề cổ truyền chế tác dụng cụ đánh bắt, nuôi cá, vớt cá bột sông Hồng... tạo nên những vùng dân cư thanh bình, trù mật bao đời.
Sông Long Xuyên huyền thoại có từ rất lâu nhưng ít sử liệu ghi lại. Con sông riêng của Nam Xang với những sử tích đã in dấu một thời, dù nay không còn nguyên vẹn (nhiều đoạn chung dòng với các kênh tiêu) nhưng tình cảm, sự gắn bó của người dân với dòng sông luôn thân thiết như máu thịt, như hình bóng tuổi thơ và những điều thiêng liêng nguồn cội.
Quốc Toản
Theo bản tin bão mới nhất của Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, hồi 13h ngày 22/7, tâm bão số 3 đã đi vào đất liền các tỉnh Ninh Bình – Thanh Hóa, tại vị trí 20,1°N; 106,0°E. Cường độ bão khi đổ bộ đạt cấp 8 (62–74km/h), giật cấp 10. Bão di chuyển theo hướng Tây với tốc độ 10–15km/h.
Bộ Quốc phòng đã quyết định điều động trực thăng tiếp tế hàng cứu trợ cho người dân đang bị cô lập tại xã Tương Dương, tỉnh Nghệ An.
Chia sẻ
Mỹ hiện còn rất xa mới đạt được trình độ phát triển và sản xuất máy bay không người lái (UAV) như của Nga, Tạp chí The National Interest cho biết.
Chia sẻ
Nếu có một hình tượng võ tướng lý tưởng trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, chắc chắn đó là Triệu Vân - vị tướng mang vẻ ngoài khôi ngô, võ nghệ siêu quần, trung thành tuyệt đối và chưa từng thất bại trận nào.
Chia sẻ
Doanh nhân, chuyên gia đầu ngành có thể được ký hợp đồng để thực hiện các nhiệm vụ như xây dựng chính sách, chuyển đổi số, phát triển công nghệ. Đây là nội dung đáng chú ý tại Nghị định số 173/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/7, quy định chi tiết việc thuê ngoài thực hiện nhiệm vụ của công chức.
Chia sẻ
Chiếc du thuyền này đang được đóng tại Công ty Công nghiệp Tàu thủy Sài Gòn, TP.HCM. Trước khi đóng, nó đã được một doanh nghiệp tại Pháp ngỏ ý thuê trọn trong nhiều năm.
Chia sẻ
Đón đầu đà tăng trưởng tích cực của ngành du lịch tại Di sản thiên nhiên thế giới Cát Bà, dự án Flamingo Cát Bà Resorts đang mở ra cơ hội đầu tư hấp dẫn với quỹ căn hộ khách sạn cuối cùng.
Chia sẻ
Ngày 24/7, HĐND TP.HCM, khoá X đã tổ chức kỳ họp thứ 2, tại phường Bình Dương để đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh trong 6 tháng đầu năm và đề ra các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm cho 6 tháng cuối năm 2025.
Chia sẻ
Nắm bắt được nhu cầu tiêu dùng các loại cây trái đặc trưng, nông sản sạch của người dân thành thị, nhiều hộ nông dân vùng Bảy Núi (tỉnh An Giang mới ) đã đưa các mặt hàng này ra phố, góp phần nâng cao thu nhập.
Chia sẻ
Nhiều khán giả bàn tán và khẳng định không nhận ra Ốc Thanh Vân trong loạt ảnh mới. Nữ diễn viên lộ diện với làn da nâu, vẻ ngoài quyến rũ hơn trước.
Chia sẻ
Tiền vệ Việt kiều Thụy Điển - Eddie Tran hiện đang thử việc tại CLB Bắc Ninh.
Chia sẻ
TS Nguyễn Quang nhấn mạnh, để chính sách cấm xe máy xăng thành công, không thể chỉ dựa vào mệnh lệnh hành chính mà cần một chiến lược đa chiều, có lộ trình rõ ràng và minh bạch. Quan trọng nhất là phải lấy người dân làm trung tâm, bảo đảm nguyên tắc “không ai bị bỏ lại phía sau”, có tham vấn xã hội và dựa trên đánh giá tác động, bằng chứng khoa học nhằm chuyển đổi một cách toàn diện và bền vững.
Chia sẻ
Nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận ở đội 13, thôn Phùng Xá, xã Hồng Sơn, TP Hà Nội (trước sáp nhập là thôn Hạ, xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức) nắm trong tay một công nghệ độc đáo, huấn luyện hàng vạn con tằm tự động dệt tơ tạo ra các sản phẩm từ tơ tằm tự nhiên đạt 4 sao, 5 sao OCOP, tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương.
Chia sẻ
Vụ việc Công an TP.HCM vừa triệt phá đường dây ma túy liên quan đến nhà thiết kế thời trang nổi tiếng Nguyễn Công Trí hay Rapper Bình 'gold' dương tính với ma túy và lái xe lạng lách, chèn ép, chặn đầu các ô tô khác trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai, có dấu hiệu tội Gây rối trật tự công cộng cho thấy “nguồn cầu” ma túy không chỉ tồn tại ở nhóm đối tượng bên lề xã hội mà đã len lỏi vào cả những tầng lớp nổi tiếng.
Chia sẻ
Sau vụ thảm kịch lật tàu xảy ra ở vịnh Hạ Long, Quảng Ninh, luật sư Lê Thu Hằng cho hay, những hành vi lợi dụng bi kịch để trục lợi cá nhân, gây nhiễu loạn thông tin trên không gian mạng là vô cùng đáng lên án. Điều này không chỉ gây tổn thương thêm cho các nạn nhân và gia đình họ, mà còn tạo ra một môi trường độc hại, làm suy giảm niềm tin của công chúng vào thông tin mạng.
Chia sẻ
Ngày 23-7, ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận (tỉnh Lâm Đồng), cho biết, do bị chậm trễ trong việc cấp chứng thư để xuất khẩu qua châu Âu, hàng loạt doanh nghiệp đã bắt đầu đổ bỏ hoặc bán tháo hàng trăm tấn thanh long đạt tiêu chuẩn GolbalGAP.
Chia sẻ
Trước khi bị phát hiện dương tính với ma túy, Bình Gold từng có những câu rap như "Đam mê thì có gì sai, không chơi thì phí cả đời trai, kệ cho đời trôi...".
Chia sẻ
Mắc bệnh ngực gà, khiến ức lồi lên như ức gà, cậu bé rất ngại giao tiếp, tiếp xúc với mọi người, cho đến khi em được phẫu thuật chỉnh hình xương ức.
Chia sẻ
Huỳnh Thị Liêm, Trưởng văn phòng công chứng Huỳnh Thị Liêm bị cáo buộc cùng đồng phạm đã giả mạo chủ đất, ký các hợp đồng giao dịch và chiếm đoạt hơn 16 tỷ đồng.
Chia sẻ
4 con giáp này mở ra thời kỳ vàng son của vận mệnh khi tiếng ve mùa hè lắng xuống và làn gió thu mát mẻ thổi qua mái hiên.
Chia sẻ
Độc đáo không gian sống lý tưởng giữa thiên nhiên tại Hưng Yên, nơi gia chủ xây dựng tổ ấm 220 m2 trên khu đất 500 m2, ngập tràn ánh sáng và cảm hứng đồng quê châu Âu.
Chia sẻ
Việc Kiev hạn chế tính độc lập của hai cơ quan chống tham nhũng đã vấp phải sự chỉ trích gay gắt tại Nghị viện châu Âu, tạp chí Spiegel của Đức đưa tin.
Chia sẻ
Hà Nội, ngày 23/7/2025, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) Chi nhánh Hà Nội và Bệnh viện K – cơ sở y tế hàng đầu trong điều trị ung thư tại Việt Nam đã ký kết thỏa thuận hợp tác toàn diện. Đồng thời trao tặng 100 máy tính bảng trị giá 1 tỷ đồng phục vụ công tác triển khai bệnh án điện tử và chuyển đổi số.
Chia sẻ
Nhiều giáo viên Trường Tiểu học, THCS và THPT Khương Hạ (phường Khương Đình) phản ánh đến Báo Dân Việt: tiền lương của giáo viên bị khấu trừ để khắc phục các sai phạm tài chính của Nhà trường.
Chia sẻ
CLB Bắc Ninh chơi lớn, chiêu mộ tiền đạo Brazil cao 1m96, có giá gần 10 tỷ đồng; M.U muốn chiêu mộ thủ môn người Nhật Bản; Juventus mua đứt Conceicao; Chelsea theo đuổi Jorrel Hato; Ronaldo du lịch bằng “biệt thự nổi trên biển”.
Chia sẻ
Trước những khó khăn trong việc vận động người dân xóa nhà tạm, nhà dột nát, xã Chợ Đồn, tỉnh Thái Nguyên (mới)-trước đây là địa bàn huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn cũ, đã triển khai nhiều sáng kiến đột phá, từ việc thành lập tổ công tác "mượn tuổi" làm nhà đến những chuyến xe chở vật liệu và máy móc hỗ trợ, giúp 100% hộ dân thuộc diện đã khởi công, hoàn thành mục tiêu sớm hơn dự kiến.
Chia sẻ
Kế hoạch của Chính phủ yêu cầu đến 30/9, Bộ Xây dựng phải ban hành, hướng dẫn thực hiện chính sách nhà công vụ cho cán bộ, công chức, viên chức phải di chuyển chỗ ở sau khi sắp xếp đơn vị hành chính.
Chia sẻ
Sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, ngành nông nghiệp Đắk Lắk (khi đã sáp nhập, hợp nhất 2 tỉnh Đắk Lắk và Phú Yên thành công) đã khẩn trương bắt tay vào công việc, bảo đảm hoạt động thông suốt và sẵn sàng cho giai đoạn phát triển mới.
Chia sẻ
Khối đá khổng lồ rơi từ đỉnh núi xuống, cuốn theo nhiều cây rừng và tạo ra những tiếng động lớn. Toàn bộ sự việc đã được người dân ở xã biên giới Sơn Thủy, tỉnh Thanh Hóa ghi lại.
Chia sẻ
Hành vi của phía Ukraine trong quá trình đàm phán với Nga là hậu quả của mong muốn kéo dài sự tồn tại của mình, Nghị sĩ Ukraine Artem Dmitruk phát biểu trên kênh YouTube của mình.
Chia sẻ
UBND xã Bảo Lâm 3, tỉnh Lâm Đồng cho biết do ảnh hưởng bão Wipha (bão số 3) hơn 160 tấn trái sầu riêng trên địa bàn xã bị rụng, thiệt hại ước khoảng gần 5 tỷ đồng.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Thế Trang 
