Cây gió bầu tạo trầm hương-tinh hoa tự nhiên từ thân gỗ

Cây dó bầu (thuộc một chi thực vật thuộc họ trầm), khi bị tác động cây dó bầu tiết ra một chất nhựa sẫm có mùi thơm, tạo ra trầm hương.

Trầm hương là một sản phẩm đặc biệt quý hiếm của rừng mà thiên nhiên ưu ái ban tặng cho con người, có giá trị kinh tế rất cao trên thị trường.

Kỹ thuật tạo, chế tác trầm hương từ cây dó cũng khá đặc biệt, người trồng phải nắm rõ kiến thức quy trình trồng, chăm sóc, tạo trầm đến khai thác.

Xã Phúc Trạch, huyện Hương Khê (tỉnh Hà Tĩnh), nơi không chỉ biết đến cây đặc sản bưởi Phúc Trạch ngon nức tiếng mà còn được mệnh danh là “thủ phủ” của cây dó bầu và các sản phẩm trầm hương.

Chúng tôi theo chân cán bộ xã đến tham quan khu vườn rộng hơn 1,5ha của gia đình chị Phan Thị Mỹ Dung, trú ở thôn 7, xã Phúc Trạch, huyện Hương Khê, tận mắt chứng kiến những người thợ đang cần mẫn đục, khoan các lỗ trên thân cây trầm.

Đây được xem là kỹ thuật mới được người dân nơi đây áp dụng để tạo trầm hương hiệu quả.

Những người thợ lành nghề đang tất bật với công việc đục lỗ trên các cây dó bầu để tạo trầm hương ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh Ảnh:PV.

Gia đình chị Phan Thị Mỹ Dung, ở xã Phúc Trạch hiện có 500 cây dó bầu 7-10 năm tuổi.

Thời điểm này, cây dó bầu đạt các yếu tố như: đường kính vừa đủ, đảm bảo độ già, độ cứng, có thể tiến hành các bước tạo trầm.

Bởi thế, chị Dung đã thuê những người thợ lành nghề tiến hành khoét lỗ vào thân cây và bôi chất để tạo trầm.

“Trầm hương là chất được hình thành từ quá trình tích tụ nhựa của cây dó bầu sau khi bị tổn thương. Thế nhưng không phải cây dó bầu nào cũng có thể tạo ra trầm hương. Hiện chúng tôi đang áp dụng các phương pháp can thiệp để cây dó sinh trầm như dùng khoan đục lỗ, bôi chế phẩm sinh học lên vết thương.

Điều cần chú ý, cây dó bầu trồng phải đạt 7-10 năm mới tiến hành đục lỗ, bôi thuốc. Sau thời gian 3-4 năm khi trầm hình thành mới thu hoạch, trầm hương được tạo ra mới đảm bảo chất lượng”, chị Dung bật mí.

Trước đây trầm hương được hình thành hoàn toàn tự nhiên, cây bị tổn thương bởi sâu, kiến đục thân hay do gãy cành, gãy ngọn, nhựa chảy ra, tự bồi đắp, tự chữa lành, sau 10-15 năm tích tụ, kết tạo thành trầm hương.

Hiện nay, ở xã Phúc Trạch, cách tạo trầm phổ biến vẫn là tác động bằng các dụng cụ đục, khoan, kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học.

Đây là một loại chế phẩm giúp thịt cây thối để kháng lại sự tấn công khi thân cây bị tác động.

Cây gió bầu tiết ra chất nhựa thơm, một thời gian sau sẽ trở nên đậm đặc, ăn vào các thớ gỗ có mùi thơm tinh dầu đó chính là trầm hương.

Theo người dân trồng cây dó bầu lâu năm, thời gian tạo trầm theo cách này kéo dài hơn so với phương pháp khác. Ưu điểm giúp cây dó phát triển bình thường, hình thành trầm hương theo cách tự nhiên, có mùi thơm đặc trưng và năng suất, chất lượng đảm bảo hơn.

Trầm hương từ cây dó bầu là sản phẩm đặc biệt có giá trị kinh tế cao

Những cây dó bầu càng lâu năm lượng dầu càng nhiều và giá trị càng lớn. Thông thường, những cây dó bầu có tuổi đời từ 7 đến 10 năm đường kính thân cây từ 15-20 cm là giai đoạn lý tưởng để bắt đầu đục lỗ tạo trầm.

Đang tất bật đục khoan lỗ trên những thân cây trầm, anh Nguyễn Văn Thông, ở xã Phúc Trạch cho biết: “Để mang lại hiệu quả, cây dó bầu phải già, khi đục lỗ cần chú ý các khâu kỹ thuật quan trọng như: cự li đục có khoảng cách phải đều, thường cách nhau 20-30cm, độ sâu các lỗ từ 3-5cm”.

“Nếu đục dày quá, cây sẽ bị rỗng trong thân, thưa quá hay cạn quá sẽ cho ít trầm, còn đục sâu quá cây dễ bị gãy.

Khi đục khoan lỗ phải thực hiện khi thời tiết nắng ấm bởi nếu gặp mưa, dầu sẽ chảy ra làm loang rộng và gây hỏng các lỗ đục hoặc dầu không đạt yêu cầu”, anh Thông bật mí.

Việc chế tạo trầm, khâu chế tác trầm hương từ cây dó bầu cũng được người dân, chính quyền địa phương đẩy mạnh phát triển.

Khi cây dó bầu tích đủ trầm sau 3-4 năm từ khi đục lỗ đạt độ tuổi thu hoạch, quy trình chế tác và thu hoạch được triển khai.

Cây dó sẽ được cắt cành cưa thành khúc, đẽo thô, loại bỏ những phần thân không sử dụng, tuỳ theo thế cây để đục, xoi, ganh lấy trầm.

Ngoài thu hoạch tinh dầu trầm, cây dó tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng như: vòng trầm, cây trầm cảnh, rượu trầm, hương trầm đều có giá trị cao trên thị trường.

Dó bầu có thể tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng như vòng trầm, cây trầm cảnh, rượu trầm, hương trầm... có giá trị kinh tế cao. Ảnh:PV

Đối với những khối trầm to, thân đẹp sẽ được làm khối trầm cảnh. Qua bàn tay khéo léo của người thợ chế tác, đã tạo nên những khối trầm cảnh, có hình dáng độc đáo và nghệ thuật.

Đây là sản phẩm rất được ưa chuộng, có giá trị thẩm mỹ, mùi thơm nhẹ nhàng giúp tinh thần thư thái. Những mảnh trầm uốn lượn người thợ tỷ mỹ dùng đục sắt có móc nhỏ, tạo từng lớp gỗ đảm bảo thu được trầm nguyên vẹn và chất lượng cao.

Anh Nguyễn Trung Thông (hơn 8 làm nghề thợ chuyên chế tác trầm ở xã Phúc Trạch) chia sẻ: “Công việc chế tác trầm hương đòi hỏi phải tỉ mẩn, kiên trì, khéo tay. Công đoạn lấy trầm đòi hỏi thợ phải có thâm niên, sự dẻo dai của cổ tay, tinh mắt, nếu thiếu tập trung hoặc lỡ tay có thể làm hỏng, thất thoát trầm hương. Làm trầm cảnh càng khó hơn, đòi hỏi có tính nghệ thuật, người thợ cần có cả tư duy sáng tạo mới tạo được sản phẩm đẹp”.

Toàn huyện Hương Khê có khoảng 800 ha cây dó bầu, trong đó tập trung chủ yếu tại xã Phúc Trạch. Trước đây, dó bầu được trồng tự nhiên chỉ xuất bán nguyên liệu thô, hiện nay người dân đã đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật vào việc tạo trầm, chế tác trầm, tạo thành nhiều sản phẩm có giá trị.

Đài Truyền hình NHK Nhật Bản đến tác nghiệp, thực hiện phóng sự giới thiệu về cây dó trầm tạo trầm hương, chế tác trầm hương ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Ảnh:PV

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Quốc Khánh - Chủ tịch UBND xã Phúc Trạch, huyện Hương Khê (tỉnh Hà Tĩnh) cho biết: “Toàn xã Phúc Trạch có khoảng 1.700 hộ dân trồng cây dó bầu với diện tích trên 300 ha, mỗi năm thu về hàng trăm tỷ đồng. Ngoài khuyến khích người dân mở diện trồng cây dó bầu.

Hiện chính quyền địa phương đang khuyến cáo bà con chế tác trầm bằng những sản phẩm an toàn từ tự nhiên, sử dụng các chế phẩm sinh học, tuyệt đối không sử dụng các chất hóa học.

Đồng thời, tiếp tục đầu tư máy móc chế tác trầm hương như, máy làm hạt vòng, máy làm hương, máy làm nụ… và chế tác các loại trầm cảnh nhằm phục vụ nhu cầu ngày càng cao của người sử dụng”.

“Tạo và chế tác trầm hương từ cây dó bầu là nghề truyền thống lâu đời của xã Phúc Trạch. Việc ứng dụng kỹ thuật tạo trầm, chế tác trầm hương đã giúp người dân có công ăn việc làm ổn định, phát triển kinh tế, vươn lên làm giàu. Các sản phẩm trầm hương Phúc Trạch với những đặc trưng riêng có chất lượng trầm rất cao, thuộc tốp đầu các vùng trồng trầm hương trong cả nước, đạt thương hiệu nức tiếng đã định vị chỗ đứng trên thị trường”, ông Nguyễn Quốc Khánh - Chủ tịch UBND xã Phúc Trạch, cho hay.

×