Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM), việc xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở như nhà văn hóa, trung tâm văn hóa thể thao, sân tập luyện thể dục thể thao... càng cần thiết và phát huy hiệu quả rõ rệt trong đời sống nông thôn, giúp người dân các làng quê nâng cao "tiêu chí tinh thần".

Khi nhà văn hoá là nơi thi thố tài năng, gắn kết tình làng nghĩa xóm

Khoảng 4 năm nay, người dân thôn Pheo (xã Minh Quang, Ba Vì, Hà Nội) vô cùng tự hào khi có nhà văn hóa thôn to đẹp, rộng thênh thang để tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao; tổ chức các buổi họp thôn, tuyên truyền phổ biến chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước...

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Ngô Văn Thông, Bí thư Chi bộ thôn Pheo cho biết: Công trình nhà văn hóa thôn Pheo được khánh thành và đi vào hoạt động từ năm 2021, do nhà nước tài trợ 100% kinh phí, còn người dân tham gia đóng góp ngày công xây dựng. Tổng vốn đầu tư cho công trình này là 4 tỷ đồng, bao gồm nhà hội trường, sân khấu ngoài trời, nhà vệ sinh, sân gạch, tường bao quanh, nhà để xe...

Nhà văn hóa được đầu tư đầy đủ trang thiết bị như tivi, loa, đài, bàn ghế, máy vi tính... và đây cũng là nhà văn hóa hoành tráng, đẹp nhất xã.

Trước đó, từ năm 2012 người dân thôn Pheo cũng đã đóng góp tiền để xây một nhà văn hóa ở giữa thôn nhưng diện tích nhỏ, không đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt văn hóa, thể thao của nhân dân.

Ông Thông cho biết, ngay khi chính quyền TP.Hà Nội có chủ trương đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới, hỗ trợ kinh phí để "kéo" các xã miền núi về đích, trong đó có xã Minh Quang, lãnh đạo thôn đã tổ chức họp dân, rồi xin chủ trương từ chính quyền cấp trên để lựa chọn phương án xây nhà văn hóa mới to rộng, khang trang hơn.

"Từ khi có nhà văn hoá mới, đầy đủ cơ sở vật chất và thiết bị, bà con trong thôn rất hào hứng tham gia các phong trào văn hoá, văn nghệ, thi đấu thể thao do các tổ chức hội đoàn thể phát động như dưỡng sinh, dân vũ, bóng chuyền, cầu lông... Từ đây trong thôn đã hình thành các câu lạc bộ, bà con sinh hoạt rất sôi nổi, thường xuyên giao lưu với nhau và giao lưu với cả các thôn khác, xã khác", ông Thông nói.

Bà Phạm Thị Tiến, 70 tuổi, người đang tham gia cả câu lạc bộ dân vũ và dưỡng sinh chia sẻ: Từ khi có nơi sinh hoạt khang trang, sạch đẹp, chị em phụ nữ trong thôn rất tích cực tham gia các phong trào văn hoá, văn nghệ. Nhiều chị em trước kia còn e ngại, mặc cảm quanh năm lam lũ với đồng ruộng, không bao giờ đứng trước sân khấu nói gì đến việc đi giao lưu, thi thố biểu diễn vào các dịp lễ, tết... Thế nhưng khi được khích lệ, cổ vũ kịp thời, nhiều người đã mạnh dạn đăng kí tham gia.

"Ban ngày chị em đi làm ngoài đồng, chạy chợ, tối đến cơm nước xong lại í ới gọi nhau ra hội trường thôn tập múa quạt, múa gậy, múa nón... Các hoạt động này không chỉ giúp chúng tôi nâng cao sức khoẻ, tạo nhiều tiếng cười mà qua đó, mọi người thêm tự tin hơn, cảm nhận được vai trò của mình trong môi trường tập thể. Gia đình nào có việc cưới xin có thể mượn nhà văn hoá để tổ chức, bà con chòm xóm cùng đến làm giúp, vui lắm", bà Tiến cho biết.

Năm 2020, gần 20 hộ dân ở thôn Pheo đã có sáng kiến xây dựng ngõ Tình Nghĩa. Theo đó, mỗi khi hộ gia đình nào trong ngõ có việc như cưới hỏi, ma chay, ốm đau, những hộ còn lại sẽ cắt cử người đến thăm hỏi, san sẻ công việc. Các hộ thống nhất xây dựng quỹ chung để lấy kinh phí trang trí ngõ xóm, trồng cây xanh, khơi thông cống rãnh…

Từ mô hình đi đầu ở ngõ Tình Nghĩa, đến nay các xóm còn lại trong thôn đều học tập, làm theo, tích cực tham gia "Xây dựng và giữ gìn thôn, xóm, ngõ sáng, xanh, sạch đẹp, an toàn". Các ngõ còn rủ nhau trồng hoa, cây cảnh trang trí hai bên đường, thu gom rác vào nơi quy định. Những việc làm tuy nhỏ, nhưng đã góp phần làm đẹp từng ngôi nhà, con đường, đưa xã Minh Quang trở thành địa phương miền núi đầu tiên của huyện Ba Vì về đích nông thôn mới nâng cao.

Tương tự, ở xã Dương Thành (huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên), nhờ sức mạnh của lòng dân, chỉ trong khoảng thời gian ngắn, gần 10 nhà văn hoá xóm lần lượt được xây dựng với kinh phí hàng tỷ đồng, tạo nên một diện mạo làng quê khang trang, hiện đại.

Ngồi nghỉ ngơi trên chiếc ghế đá trong khuôn viên nhà văn hoá sau khi vừa hoàn thành việc quét dọn, bà Phạm Thị Nga, 70 tuổi, phấn khởi khoe: "Thật sự nhiều lúc ngồi ở nhà nhìn ra nhà văn hoá, cứ nghĩ là mơ cháu ạ, phấn khởi lắm. Cả đời tôi chưa bao giờ nhìn thấy nhà văn hoá nào to đẹp, khang trang như thế này".

Gia đình bà Nga là một trong những hộ tham gia đóng góp để xây dựng nhà văn hoá xóm với số tiền khá lớn. "Từ khi nhà văn hoá xóm An Thành hoàn thành và đưa vào sử dụng, sáng nào cũng có 2 nhóm, một nhóm là các cụ già đến tập dưỡng sinh, còn một nhóm là các chị em phụ nữ hồ hởi đánh bóng chuyền. Tiếng nói cười, trò chuyện râm ran như mở hội, tạo không khí sôi động, nhộn nhịp cả một làng quê", bà Nga vui vẻ nói.

Cũng theo bà Nga, để có được sự đổi thay như thế này, trước tiên là do cán bộ địa phương luôn mẫu mực, lo lắng, đi trước, còn nhân dân đồng thuận đóng góp công sức, tiền của để làm. Người dân trong xóm rất đoàn kết, ai cũng ủng hộ chủ trương của trên bởi họ tin tưởng vào cán bộ.

Giữ "lửa" cho nhà văn hoá nông thôn, cần để người dân làm chủ thiết chế văn hoá

Có thể thấy, với mục tiêu đưa xã, huyện về đích nông thôn mới, thời gian qua các địa phương đã nỗ lực "phủ sóng" nhà văn hoá thôn, xã nhằm hoàn thành tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hoá. Tuy nhiên, trong cuộc đua, có những nơi làm vội vàng để lấy thành tích, hoặc tổ chức vận hành không hiệu quả, dẫn tới chuyện nhà văn hoá sau khi được xây dựng to rộng lại rơi vào tình trạng "cửa đóng then cài", hoạt động bập bõm, gây lãng phí và làm giảm niềm tin của nhân dân.

Một số nhà văn hoá sau mấy năm đi vào sử dụng đã bị xuống cấp, nhưng địa phương không huy động được kinh phí sửa chữa, cải tạo, mua sắm trang thiết bị nên đành bỏ mặc, lâu ngày hư hỏng, xập xệ...

Năm ngoái, Ban Văn hoá - HĐND tỉnh Hải Dương đã giám sát thực trạng thiết chế văn hoá cơ sở trên địa bàn tỉnh thì thấy, một số nhà văn hoá khoá cửa, muốn vào phải đợi người trông coi đến mở. Hoặc có nơi nhà văn hoá đặt tủ sách miễn phí, nhưng cửa khoá thì không còn ai muốn vào đọc.

Vì thế, tại buổi làm việc với Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh, ông Nguyễn Khắc Toản, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Hải Dương cho rằng những địa điểm này cần mở cửa để người dân vào sinh hoạt chứ không phải khoá cửa rồi tốn thêm chi phí bảo vệ. Nếu lo ngại mất cắp thì chỉ nên khoá bảo vệ những trang thiết bị trong nhà văn hoá, sân thể thao chứ không phải khoá cả cái nhà, cái sân đó rồi gây khó khăn cho người dân muốn sử dụng.

Một thực trạng ở nhiều địa phương hiện nay là nhà văn hoá rất thiếu vắng đội ngũ quản lý, tổ chức có trình độ, nghiệp vụ, dẫn đến nội dung hoạt động nhà văn hoá nghèo nàn, đơn điệu, không lôi kéo được người dân tham gia lâu dài. Một số nhà văn hoá chỉ mở cửa khi thôn có hội họp, trong khi nhu cầu về các hoạt động văn hóa, giải trí, học tập đa dạng của các lứa tuổi, các giới (thanh niên, phụ nữ, người cao tuổi) lại chưa được đáp ứng...

Trao đổi với báo chí, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội khẳng định, thiết chế văn hóa ở nước ta vừa thừa, vừa thiếu. Nhiều vùng nông thôn nghèo, miền núi thiếu nhà văn hoá, hoặc nhà văn hóa không đủ nơi sinh hoạt, chủ yếu là các khoảng sân dành cho các hoạt động thể dục, thể thao, còn hoạt động của nhà văn hóa lại là các hoạt động liên quan đến sinh hoạt chi bộ, người cao tuổi mà không thuần túy là các sinh hoạt văn hóa, văn nghệ của cộng đồng địa phương.

Nhiều nhà văn hóa được xây dựng rất tốt, khang trang nhưng lại không có người hoặc thiếu những người có khả năng tổ chức hoạt động thường xuyên; nhiều nơi không có kinh phí vận hành.

Để các thiết chế văn hóa thực hiện tốt hơn vai trò của mình, góp phần xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, PSG.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, cần nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của thiết chế văn hóa trong việc xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Tiếp tục hoàn thiện về quy hoạch và đầu tư xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật, đặc biệt coi trọng quy hoạch địa điểm và dành quỹ đất để xây dựng hệ thống thiết chế văn hoá, thể thao cơ sở. Đầu tư phát triển thiết chế văn hoá, thể thao phải đồng bộ cả về cơ sở vật chất, thiết bị hoạt động nhưng không có nghĩa là dàn trải, mà phù hợp với vùng miền, nhu cầu hưởng thụ của người dân địa phương...

Muốn "giữ lửa" cho nhà văn hoá nông thôn, bà Phạm Thị Tiến, người dân thôn Pheo cho rằng, cần đa dạng hóa và nâng cao chất lượng nội dung hoạt động, lấy người dân làm trung tâm. Hoạt động của nhà văn hoá phải thực sự xuất phát từ nhu cầu, sở thích của người dân. Phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể (Phụ nữ, Nông dân, Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên) trong việc cử người tham gia điều hành và tổ chức hoạt động.

Có thể thành lập Ban quản lý nhà văn hoá, với sự tham gia của đại diện các tầng lớp nhân dân, hoạt động theo quy chế rõ ràng. Chỉ khi trao quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm cho cộng đồng trong việc quản lý và tổ chức, người dân thấy nhà văn hoá thực sự là "của mình", do "mình" làm chủ, họ sẽ tích cực tham gia và tự thấy có trách nhiệm đóng góp, bảo vệ.

×