Bà con dân tộc Ba Na ở làng kháng chiến Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai) vừa bảo tồn, phát triển nghề đan lát truyền thống và thu lợi nhuận cao từ việc bán các sản phẩm thủ công.

Thời chiến đoàn kết chống giặc, thời bình cùng nhau đan lát

Trở về ngôi làng kháng chiến Stơr, một địa danh cách mạng kiên cường, đoàn kết để chống lại kẻ thù xâm lược. 

Trong làng kháng chiến Stơr có Anh hùng Núp là biểu tượng cho cả cộng đồng các dân tộc ở đại ngàn Tây Nguyên trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chiến tranh chống Mỹ. 

Anh hùng Núp là người Tây Nguyên đầu tiên được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân, là người được bạn bè quốc tế mến phục.

Trong chiến tranh, dân làng kháng chiến Stơr luôn đoàn kết, kiên cường chống lại kẻ thù xâm lược. Chiến thắng kẻ thù, thời bình dân làng tiếp tục gắn bó keo sơn, cùng nhau phát triển kinh tế. 

Theo đó, người dân làng kháng chiến đã cùng nhau đan lát các vật dụng phục vụ cho gia đình và bán ra ngoài gia tăng thu nhập, nâng cao đời sống kinh tế.

Với việc phát triển của xã hội, làng kháng chiến Stơr đã trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn rất nhiều đoàn khách trong và ngoài nước đến tham quan. 

Tận dụng lợi thế này, chính quyền huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) đã chọn làng kháng chiến Stơr là điểm để khai thác phát triển du lịch, dựa trên 2 loại hình là du lịch di tích lịch sử và du lịch văn hóa cộng đồng.

Cũng từ đó, làng kháng chiến Stơr đã thành lập nhiều đội cồng chiêng nhằm phục vụ các lễ hội văn hóa truyền thống. 

Đặc biệt các nghệ nhân trong làng còn liên kết, phát triển mạnh nghề đan lát nghề truyền thống. Cụ thể, các nghệ nhân tại làng Stơr đã phát triển mạnh mẽ nghề đan lát truyền thống và thu lợi nhuận cao từ việc bán các sản phẩm đan thủ công như: gùi, thúng, mẹt, đồ lưu niệm…

Trước đây, người dân làng chỉ bán sản phẩm cho nhau. Sau này, khi làng kháng chiến Stơr đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cấp bằng Di tích Lịch sử Văn hóa, khách du lịch vào thăm quan nhiều hơn.

Khách du lịch thấy ấn tượng bởi những đồ gia dụng đan lát thủ công, tinh xảo nên đã mua về làm quà lưu niệm. Chính vì vậy, bà con dân tộc Ba Na đã thiết kế thêm nhiều các sản phẩm đan lát thủ công phong phú nhằm phục vụ cho nhu cầu của du khách. 

Trao đổi với chúng tôi, ông Đinh Hmăng (65 tuổi, làng kháng chiến Stơr) bộc bạch: "Già đã gắn bó với nghề đan lát gần như trọn cuộc đời. Từ nhỏ, già đã được cha của mình tỉ mỉ dạy cho cách đan cái rổ, cái rá để đựng rau rừng, măng rừng, tiếp theo khó hơn là đan cái gùi cõng củi, cõng lúa, lấy nước giọt...".

Theo già Đinh Hmăng, nguyên liệu được bà con dùng để đan lát thủ công là từ thiên nhiên được khai thác ở rừng và rẫy như: Tre, nứa, lồ ô hoặc các loại dây leo như: mây, dây rừng. Ngoài ra, bà con còn sử dụng các loại vỏ cây mềm dẻo có độ dai rất tốt để làm đế hoặc dây quai cho sản phẩm.

Tăng thu nhập từ nghề truyền thống, quảng bá nét văn hóa truyền thống

Theo ông Hmăng, trước kia dân làng ai cũng biết đan lát để phục vụ nhu cầu của gia đình. Tuy nhiên, nhiều năm trở lại đây thì bà con mua giỏ nhựa nên nghề đan lát cũng dần bị lãng quên. 

Bên cạnh sự động viên khuyến khích từ chính quyền vực dậy nghề đan lát truyền thống và xuất phát từ nhu cầu thực tế của du khách, những nghệ nhân trong làng đã cùng nhau tăng cường làm để bán cho người dân và phục vụ nhu cầu của du khách du lịch ghé thăm làng.

Để hoàn thành được một chiếc gùi có hoa văn độc đáo đậm đà bản sắc của dân tộc Ba Na phải tốn ít nhất 4 ngày, còn đan gùi thông thường thì chỉ 2 ngày là xong. 

Chính vì vậy, giá bán những vật dụng này cũng nằm ở mức từ 350 - 500 ngàn đồng/chiếc, còn đặc biệt thì hơn 1 triệu đồng. 

Do nhu cầu khách hàng lớn nên nhiều nghệ nhân trong làng cùng tập trung lại một chỗ để đan lát cũng nhau. Trung bình mỗi tuần, nhóm nghệ nhân U60 thu về từ 2 - 3,5 triệu đồng từ việc bán các vật dụng đan lát thủ công.

Nghề đan lát đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ khâu chuẩn bị nguyên liệu cho đến khâu cuối cùng thành sản phẩm. 

Người Ba Na có nhiều kỹ thuật đan như: cài lóng mốt, lóng đôi, lóng ba hoặc cài nan hình lục giác, cùng kết hợp lối kết nan, quấn nan rất phức tạp và tinh vi đầy sáng tạo. 

Vì vậy, bà con đã tạo ra được rất nhiều loại sản phẩm, từ đồ đựng, phương tiện vận chuyển đến một số vật dụng được dùng trong các nghi lễ, lễ hội với các kiểu dáng phong phú như: gùi có thân cuốn hình trụ, đáy vuông; nia hình lá đề; rá đựng cơm miệng tròn, đế hình vuông; chụp mối hình chóp; lồng nhốt cá hình trụ tròn…

"Tôi già rồi, cái chân cũng mỏi nên cùng với những người lớn tuổi khác trong làng tập trung lại để đan lát. So với lên rừng làm cây sắn, cây lúa rẫy thì nghề đan lát đã mang lại thu nhập cao hơn nhiều cho bà con. Tuy nhiên, tôi cũng rất trăn trở, lo sợ khi nghề đan lát, dệt thổ cẩm từ xa xưa đang dần mai một. Lớp trẻ giờ ít chuộng cái gùi tre mà chỉ dụng túi xách, giỏ nhựa…", già Đinh Ngơn tâm sự.

Già Đinh Ngơn cũng đang hy vọng chính quyền sẽ mở thêm những lớp dạy nghề để một số nghề truyền thống như đan lát được lưu giữ, càng ngày càng phát triển hơn...

×