Hai tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị sáp nhập, tách ra mấy lần, tỉnh nào là "vương quốc hang động", tỉnh nào được ví như "tọa độ lửa"?

Quảng Trị - "tọa độ lửa" một thời

Theo Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng Trị, trong lịch sử hình thành và phát triển của tỉnh Quảng Trị, từ thế kỷ IV đến thế kỷ X, cả khu vực này là các châu: Ma Linh, Địa Lý, Ô, Lý. Đến thế kỷ thứ XI đổi tên Địa Lý làm Lâm Bình, Ma Linh làm Minh Linh.

Thời Lê Thánh Tông, niên hiệu Quang Thuận thứ 7 (1.466), địa bàn tỉnh Quảng Trị nằm trong Thừa tuyên Thuận Hóa.

Năm 1558, Nguyễn Hoàng được sai vào trấn thủ Thuận Hóa, đóng dinh ở Gò Phù Sa xã Ái Tử huyện Vũ Xương. Từ đây vùng đất Thuận Hóa thuộc cương vực Đàng Trong của các chúa Nguyễn.

Bên bờ Hiền Lương - Bến Hải, Quảng Trị. Ảnh: Nhật Anh/vietbao.vn.

Với yêu cầu nhanh chóng củng cố và mở rộng thế lực, các chúa Nguyễn đã áp dụng những chính sách kinh tế- xã hội tích cực hơn so với tập đoàn phong kiến Đàng Ngoài. Họ cho phép nhiều người nước ngoài nhập cư vào Đàng Trong.

Năm 1801, sau khi giành lại được chính quyền, Nguyễn Ánh đã lập dinh Quảng Trị bao gồm đất đai các huyện Hải Lăng, Đăng Xương (tên cũ là Vũ Xương), Minh Linh và đạo Cam Lộ mới lập.

Năm 1822, đặt châu Hướng Hóa lệ vào đạo Cam Lộ. Năm 1827 Quảng Trị đổi là trấn, không còn trực lệ và đặt 9 châu thuộc đạo Cam Lộ. Năm 1832 trấn Quảng Trị đổi là tỉnh, đạo Cam Lộ đổi là phủ và cho tri phủ ở đây kiêm lý châu Hướng Hóa và thống hạt 9 châu.

Năm 1853 hợp nhất tỉnh Quảng Trị với phủ Thừa Thiên thành đạo Quảng Trị. Năm 1876 lập lại tỉnh Quảng Trị gồm 2 phủ Triệu Phong, Cam Lộ và 4 huyện.

Đến ngày 3/5/1890, toàn quyền Đông Dương lại ra nghị định hợp Quảng Trị với tỉnh Quảng Bình thành tỉnh Bình Trị, dưới quyền công sứ Đồng Hới. Ngày 23/1/1896, toàn quyền Đông Dương ra nghị định rút Quảng Trị ra khỏi địa hạt thuộc quyền công sứ Đồng Hới, cùng Thừa Thiên dưới quyền Khâm sứ Trung Kỳ, đặt một phó công sứ đại diện cho Khâm sứ ở Quảng Trị.

Năm 1900, toàn quyền Đông Dương ra nghị định tách Quảng Trị khỏi Thừa Thiên, lập thành một tỉnh riêng biệt gồm 4 phủ Triệu Phong (huyện Thuận Xương cũ), phủ Hải Lăng, phủ Vĩnh Linh (huyện Chiêu Linh cũ), phủ Cam Lộ và huyện Gio Linh. 

Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, các đơn vị hành chính cấp phủ đổi thành cấp huyện, bỏ đơn vị hành chính cấp tổng, thành lập cấp xã. Cuối tháng 7/1954, theo Hiệp định Giơnevơ, sông Hiền Lương được chọn làm giới tuyến quân sự tạm thời chia đôi tỉnh Quảng Trị.

Sau khi thống nhất nước nhà, năm 1976, bốn đơn vị hành chính Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên và khu vực Vĩnh Linh được sáp nhập thành tỉnh Bình Trị Thiên. Tháng 7/1989, tỉnh Quảng Trị được tái lập.

Năm mươi năm sau chiến tranh, 36 năm từ ngày chia tách khỏi tỉnh Bình Trị Thiên, mảnh đất Quảng Trị - nơi từng được mệnh danh là "tọa độ lửa" của cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại - đang bừng lên sức sống mới.

Tốc độ tăng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) ước tăng 5,97% so với năm 2023. Trong đó, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,37%; khu vực công nghiệp - xây dựng tăng 6,12%; khu vực dịch vụ tăng 7,04%. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng với việc tăng tỉ trọng công nghiệp, xây dựng và dịch vụ; giảm tỉ trọng nông nghiệp. Quy mô nền kinh tế ước đạt 53.508 tỉ đồng; GRDP bình quân đầu người ước đạt 81,2 triệu đồng, tăng 9,14% so với năm 2023.

Ai là người có công đặt nền móng cho vùng đất Quảng Bình ngày nay?

Theo Cổng thông tin diện tử Quảng Bình, dưới các triều đại phong kiến Trung Quốc, đất nước ta bị lệ thuộc vào phong kiến phương Bắc, vùng đất Quảng Bình khi thì nằm trong quận Tượng Lâm, khi thì nằm trong quận Nhật Nam.

Năm 1069, để phá tan âm mưu cấu kết giữa quân xâm lược nhà Tống và Chiêm Thành, một đạo quân Đại Việt do Lý Thánh Tông cầm đầu và tướng Lý Thường Kiệt chỉ huy, đã tiến đánh vào tận kinh thành Chăm-pa. Quảng Bình trở về với cội nguồn Đại Việt từ đó.

Năm 1075, Lý Thường Kiệt đổi tên Châu Bố Chinh thành Châu Bố Chính, Châu Địa Lý thành Châu Lâm Bình. Mảnh đất Quảng Bình từ đó chính thức được đưa vào bản đồ nước ta. Chính Lý Thường Kiệt là người có công đầu xác định và đặt nền móng đầu tiên của vùng đất Quảng Bình trọn vẹn cương vực lãnh thổ như ngày nay.

Sau thời Lý Thường Kiệt, cương vực và tên vùng đất này lại có nhiều thay đổi, năm 1361 vua Trần Duệ Tông đổi châu Lâm Bình thành phủ Tân Bình, năm 1375 Trần Duệ Tông đổi phủ Lâm Bình thành phủ Tân Bình.

Dưới triều Lê, đời Lê Thánh Tông (1460-1497), quận Tân Bình thuộc Châu Thuận Hoá.

Đến thời Nguyễn Hoàng (1558 đến 1604) vùng đất Bắc sông Gianh gọi là xứ Đàng Ngoài, vùng Nam sông Gianh gọi là xứ Đàng Trong. Năm 1605 Nguyễn Hoàng đổi Châu Bố Chính thành phủ Quảng Bình, cái tên Quảng Bình có từ đó.

Nguyễn Huệ là người có công chấm dứt nội chiến Nam Bắc phân tranh hơn 200 năm, lấy sông Gianh làm ranh giới, thống nhất đất nước xóa bỏ 2 châu Bắc, Nam Bố Chính thành lập Châu Thuận Chính (Thuận có nghĩa là hòa thuận chấm dứt chiến tranh).

Năm 1802, sau khi đàn áp phong trào Tây Sơn, lập ra triều Nguyễn, Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi lấy niên hiệu Gia Long, Gia Long trở lại tên gọi vùng đất Quảng Bình hiện nay là Bố Chính nội, Bố Chính ngoại, nhằm phân biệt giữa Đàng Trong, Đàng Ngoài trong việc phong tước phẩm, định mức thuế đối với nhân dân hai bờ sông Gianh.

Năm 1832, đời vua Minh Mạng, Bố Chính trở về tên gọi là tỉnh Quảng Bình (tên tỉnh Quảng Bình là một đơn vị hành chính bắt đầu từ đây).

Sau Cách mạng tháng Tám, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, Quảng Bình có 5 huyện: Lệ Thủy, Quảng Ninh, Bố Trạch, Quảng Trạch, Tuyên Hóa và thị xã Đồng Hới (đến năm 1965 tách huyện Tuyên Hóa thành 2 huyện Tuyên Hóa và Minh Hóa cho đến tháng 9 - 1975).

Từ ngày 20 tháng 9 năm 1975 Trung ương có quyết định nhập Quảng Bình với Quảng Trị và Thừa Thiên thành tỉnh Bình - Trị - Thiên, lấy thành phố Huế làm tỉnh lỵ.

Đáp ứng nguyện vọng của Đảng bộ và nhân dân Bình Trị Thiên, ngày 1/7/1989 Trung ương Đảng đã có quyết định tách 3 tỉnh về địa giới cũ. Quảng Bình phục hồi lại vị trí các huyện như trước khi nhập tỉnh.

Quảng Bình hôm nay là một điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch Việt Nam. Trong năm 2023, du lịch Quảng Bình ước đón hơn 4,5 triệu lượt khách, mang lại tổng thu du lịch ước đạt khoảng 5.100 tỷ đồng.

Năm 2024, tỉnh đón khoảng 4,5 - 5 triệu lượt khách; tăng thu từ du lịch trên 5.600 tỷ đồng.

Trong năm 2024, ước tính tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) tăng 7,18% so với năm 2023.

Trong đó, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,08%; khu vực công nghiệp-xây dựng tăng 9,70%; khu vực dịch vụ tăng 7,23%; thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm tăng 7,23%. Quy mô GRDP năm 2024 (theo giá hiện hành) đạt 60.179,5 tỷ đồng; GRDP bình quân đầu người đạt 65,1 triệu đồng.

×