Theo PGS, TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng, Đại học Bách Khoa Hà Nội, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch điện VIII điều chỉnh tháng 4-2025 vừa qua, đặt mục tiêu đến năm 2030 tỷ trọng công suất năng lượng tái tạo (NLTT) đạt 36% và tỉ lệ NLTT trong sản lượng điện khoảng 33%-35%.

Tuy nhiên, thực hiện được những mục tiêu này là một quá trình phức tạp, đòi hỏi tái cấu trúc toàn diện hệ thống năng lượng quốc gia: Từ quy hoạch, đầu tư, vận hành đến thị trường và tiêu dùng.

PGS Thọ cho biết, đáng lo ngại, từ năm 2021 trở đi, xu thế phát triển này chững lại do cơ chế giá FiT (giá điện ưu đãi) kết thúc và chưa có cơ chế thay thế phù hợp. Hơn 4.000 MW điện mặt trời và điện gió đã xây dựng xong nhưng chưa được ký hợp đồng mua bán điện (PPA) hoặc bị cắt giảm công suất thường xuyên do không giải tỏa được lưới. 

Ông Thọ cho rằng, việc chưa có chính sách giá điện chuyển tiếp cũng khiến hàng chục GW dự án đang "xếp hàng" chờ phê duyệt, gây lãng phí lớn về nguồn lực xã hội– ông Thọ cho biết. 

Đại diện Viện Công nghệ Năng lượng cho rằng một trong những điều kiện cần thiết để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng thành công là hình thành thị trường điện cạnh tranh thực chất và xây dựng chính sách giá điện linh hoạt, phản ánh đúng chi phí, tín hiệu thị trường và khả năng chi trả của nền kinh tế. 

Ông này khẳng định, hiện thị trường điện Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào mô hình một người mua duy nhất (EVN), chưa phát triển đầy đủ thị trường điện bán buôn, thị trường bán lẻ cạnh tranh, cũng như chưa có thị trường phụ trợ thực sự.

Để giải phóng tiềm năng của năng lượng tái tạo, cần khẩn trương ban hành cơ chế giá điện chuyển tiếp, với khung giá trần – sàn linh hoạt theo vùng, loại hình công nghệ và thời điểm phát điện. Cơ chế này nên tính đến chi phí thực tế (LCOE), giá trị hệ thống và tránh tạo ra sự méo mó cạnh tranh giữa các dự án đầu tư sớm – muộn. Đối với các nguồn NLTT biến đổi, giá điện có thể được điều chỉnh theo thời gian (để khuyến khích đầu tư vào hệ thống lưu trữ, phụ tải linh hoạt và điều độ tối ưu.

Tại Toạ đàm, ông Nguyễn Tài Anh, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết: Kinh nghiệm các nước trên thế giới cho thấy khi thị trường chưa có thì cần giá FiT để phát triển thị trường. Tuy nhiên, khi có thị trường rồi, không còn giá FiT mà sẽ chuyển sang cơ chế đấu thầu đối với dự án năng lượng tái tạo, quá trình này được tiến hành công khai, minh bạch, có lợi ích cho người tiêu dùng.

Lãnh đạo EVN cho hay, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 233 năm 2024 về việc tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án điện năng lượng tái tạo. Thực hiện theo Nghị quyết này, EVN sẽ rà soát trong thực tiễn, những vướng mắc cụ thể của các dự án. "Chúng tôi sẽ báo cáo Bộ Công Thương để có phương hướng tháo gỡ" – ông nói.

Đại diện Bộ Công Thương, ông Đoàn Ngọc Dương, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), cho rằng cần tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch, xóa bỏ các rào cản về thủ tục đầu tư phát triển điện lực.

"Chúng ta cần khẩn trương hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, định giá phát thải, thúc đẩy tài chính xanh và các hình thức hợp tác công tư. Đây là nền tảng để huy động nguồn lực tư nhân và quốc tế cho chuyển đổi năng lượng”, ông Dương nói.

Việt Nam đã và đang nỗ lực thực hiện chuyển đổi năng lượng xanh nhằm hiện thực hóa mục tiêu hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Ông Dương thông tin, Việt Nam đặt mục tiêu tổng công suất đặt nguồn điện đến năm 2030 đạt khoảng 183.000 - 236.000 MW; đến năm 2050 đạt khoảng 774.000 - 839.000 MW, trong đó, công suất đặt các nguồn điện năng lượng tái tạo (không bao gồm thuỷ điện) chiếm 28 - 36% vào năm 2030 và đạt 74 - 75% tổng công suất hệ thống vào năm 2050. Tính đến thời điểm tháng 12/2024, tổng công suất đặt nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sạch của Việt Nam đạt 29.180 MW chiếm khoảng 33,6 % tổng công suất đặt toàn hệ thống.

×