Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, tình hình biên giới Việt Nam - Campuchia lại dậy sóng. Pol Pot - Ieng Sary liên tục gây hấn, xâm phạm chủ quyền, đẩy Tây Ninh một lần nữa bước vào cuộc chiến đấu gian khổ bảo vệ biên giới Tây Nam.

Vượt lên vết thương chiến tranh, hồ Dầu Tiếng hình thành

Lúc đó, trong bối cảnh vết thương chiến tranh tại Tây Ninh còn chưa kịp liền da thịt, bà Nguyễn Thị Xuân Hương - Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Tây Ninh cho biết, 60/73 xã của tỉnh bị tàn phá hoàn toàn. Đất đai khô cằn, bom mìn còn sót lại khắp nơi. Kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp nhưng trình độ canh tác còn thấp, năng suất chẳng được bao nhiêu.

Với diện tích tự nhiên hơn 400.000ha, Tây Ninh lúc ấy như một vết sẹo dài của chiến tranh. Toàn tỉnh chỉ có 6 công trình thủy lợi quy mô không lớn, hệ thống kênh mương, máy bơm vừa, nhỏ. Ruộng đồng chỉ làm được một vụ lúa mỗi năm, nước tưới chẳng đâu mà trông.

Tây Ninh là vùng đất cao ráo, không có lợi thế sông nước như các tỉnh Tây Nam bộ. Muốn bền vững đi lên, Tây Ninh cần một nguồn nước dồi dào và ổn định. Thế là vào năm 1981, công trình thủy lợi hồ Dầu Tiếng được khởi công, mở ra một thời kỳ mới.

Với khẩu hiệu "Ta đi xây dựng công trường, công trường xây dựng ta", hàng trăm nghìn lượt đoàn viên thanh niên được huy động tham gia. Sau bao ngày nắng mưa vất vả, hơn 11 triệu m³ đất được đào đắp, gần 54.000 m² bê tông và đá xây được hoàn thiện.

Hồ Dầu Tiếng trở thành công trình thủy lợi nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á, với mặt nước rộng 27.000ha, chứa 1,5 tỉ m³ nước.

Từ năm 1986, kết hợp sức lực của Trung ương và địa phương, Tây Ninh đã hoàn thành 640km kênh cấp 1, 2, 3 cùng gần 1.000 công trình lớn nhỏ. Nhờ đó, nước ngọt từ hồ Dầu Tiếng đã tưới mát 21.000ha đất nông nghiệp.

Ông Đinh Hùng Danh – Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Tây Ninh cho biết, đến năm 2010, diện tích tưới tiêu đạt hơn 82.300ha. Hiện nay, mỗi năm hệ thống thủy lợi hồ Dầu Tiếng tưới cho hơn 100.000ha đồng ruộng, với mạng lưới khoảng 2.000 tuyến kênh dài hơn 2.000km.

Hồ còn cung cấp gần 100 triệu m³ nước ngọt cho công nghiệp, sinh hoạt ở Tây Ninh, TP.HCM, Bình Dương và Long An. Hồ Dầu Tiếng thực sự là một kỳ tích vươn mình từ tro tàn chiến tranh.

Những cánh đồng xanh từ dòng nước mát hồ Dầu Tiếng

Nguồn nước từ hồ Dầu Tiếng không chỉ tưới mát đồng lúa, mà còn tiếp sức cho những ước mơ lập nghiệp nơi đất khó.

Ông Phạm Văn Toại, nông dân xã Phước Minh (huyện Dương Minh Châu) nhớ lại: “Ngày trước nơi đây hoang vu lắm, người thưa đất rộng. Lập nghiệp gian nan vô cùng”.

Năm 2007, sau nhiều lần thất bại, ông lặn lội sang Đồng Nai học nghề nuôi ba ba. Tận dụng nguồn nước dồi dào từ hồ Dầu Tiếng, ông bắt đầu với 5.000m² đất đào ao nuôi. Dần dần, nhờ chăm chỉ và khéo léo, ông mở rộng lên 1,5ha, sở hữu 50 hồ nuôi hơn 100.000 con ba ba. Mỗi năm, sau khi trừ chi phí, ông thu lãi hơn 1,5 tỷ đồng.

Không dừng lại ở đó, ông Toại còn đầu tư nuôi cá lóc bông. Loài cá này chỉ cần 9 tháng nuôi đã có thể thu hoạch, nhanh hơn ba ba rất nhiều. Hiện nay, mỗi năm ông cung cấp khoảng 400 tấn cá lóc, vừa tiêu thụ trong nước, vừa xuất khẩu sang Campuchia. Tổng diện tích hơn 3ha mang lại cho ông Toại nguồn thu nhập trung bình 2,5 tỷ đồng mỗi năm.

Năm 2020, ông Phạm Văn Toại được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen với thành tích sản xuất giỏi. Năm 2023, ông Toại vinh dự được Trung ương Hội Nông dân vinh danh là 1 trong 100 nông dân Việt Nam xuất sắc.

Ông Nguyễn Đình Xuân – Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tây Ninh nhận định, có thể thấy rõ sự thay đổi trước và sau khi có hồ. Trước đây, mùa khô 6 tháng liền chỉ trồng được những loại cây chịu hạn như cao su, khoai mì, mía, năng suất rất thấp. Khoai mì chỉ 20 tấn/ha, mía 35-40 tấn/ha.

Giờ thì nhờ hệ thống kênh mương từ hồ Dầu Tiếng, nước tưới đưa tới từng thửa ruộng. Cây trồng mới cần nước phát triển mạnh mẽ, năng suất cao gấp nhiều lần. Không chỉ làm hồi sinh những cánh đồng, hồ Dầu Tiếng còn góp phần đổi thay cơ cấu cây trồng, tạo nên bộ mặt mới cho nền nông nghiệp Tây Ninh.

Nối tiếp niềm vui cho người nông dân

Để mở rộng thêm diện tích tưới tiêu từ hồ Dầu Tiếng, năm 2018, tỉnh Tây Ninh chính thức khởi công dự án thủy lợi tưới tiêu phía Tây sông Vàm Cỏ Đông tại xã Hảo Đước, huyện Châu Thành.

Dự án này bao gồm các tuyến kênh chuyển nước, kênh chính và kênh cấp 1 với tổng chiều dài hơn 117km. Nguồn nước từ hồ Dầu Tiếng theo hệ thống kênh Tây chảy về những cánh đồng rộng lớn của Châu Thành và Bến Cầu. Tương lai, dòng nước ấy còn cấp cho các KCN, khu đô thị, và các khu kinh tế như Mộc Bài.

Ông Trần Văn Bảo, nông dân xã Long Khánh (huyện Bến Cầu) nhớ lại, ngày trước, nông dân trông hết vào nước trời. Trời không mưa thì khoan giếng, mà giếng nước đâu có đủ. Trồng trọt bấp bênh, năng suất rất thấp.

Hơn 40 năm trước, người dân nơi biên giới vẫn cần mẫn góp sức xây dựng hồ Dầu Tiếng, dù chưa hưởng được dòng nước mát ấy. “Giờ đây, công trình thủy lợi vượt sông Vàm Cỏ Đông đã hoàn thành, đưa nước về từng thửa ruộng, đem lại niềm vui lớn cho những người nông dân suốt đời gắn bó với đất đai”, ông Bảo nỏi.

Đầu năm 2023, giai đoạn 1 của dự án đã hoàn thành. Tỉnh tiếp tục triển khai giai đoạn 2, kiên cố hóa kênh chính, xây thêm kênh nhánh dẫn nước tới tận từng thửa ruộng.

Ông Nguyễn Đình Xuân cho biết, giai đoạn hai sẽ đầu tư khoảng 600 tỷ đồng. Trung ương chưa bố trí đủ kinh phí, tỉnh đã ứng trước 100 tỷ để khởi động. “Mục tiêu là đến hết mùa khô năm nay sẽ hoàn thành một phần quan trọng của dự án”, ông Xuân chia sẻ.

×