Bình luận
0
Theo sách Đăng khoa lục sưu giảng (của Thượng thư Trần Tiến, triều Lê Hiển Tông ), Tang thương ngẫu Lục (của danh sĩ cụ Phạm Đình Hổ, triều Nguyễn) Lịch đại danh hiến phó đã ghi nhiều giai thoại thú vị xung quanh chuyện học hành của 2 cha con cụ Nguyễn Công Hoàn và ông Nguyễn Bá Lân được truyền tụng trong dân gian xứ Đoài.
Sách có ghi lại rằng, một buổi chiều ông Nguyễn Bá Lân đi tắm ở ven bờ sông Hồng ở quê nhà. Lúc bấy giờ, ông mắc quần áo vào cành cây ở ven sông xuống sông tắm. Một cụ đồ nho đi qua thấy vậy, biết ông Nguyễn Bá Lân có tài về ứng đối, liền đọc một vế đối xem ông đối lại ra sao?
Cụ đồ nho ra vế đối rằng: “Thiên niên - Cổ thụ tàn y giá” (nghĩa là: Cành cây cổ thụ trăm năm trở thành mắc áo của ông Bá Lân?). Biết cụ đồ thử tài mình, ông Nguyễn Bá Lân đáp lại rằng: “Đại hải - Trường giang túc dục bồn” (nghĩa là: Bể lớn sông dài làm bồn tắm của cụ mà thôi). Vế đối của ông Nguyễn Bá Lân khớp từng câu chữ, lại phóng khoáng hơn nên cụ đồ nho lấy làm phục lắm.
Một hôm cha con cụ Nguyễn Công Hoàn và ông Nguyễn Bá Lân đi trên một chuyến đò, cụ Hoàn nhìn thấy một đàn dê ở bờ bên kia sông liền bảo con trai ra bài phú với đầu đề: “Dịch đình dương xa phú” (nghĩa là: Bài phú xe Dê trong cung cấm).
Cụ Hoàn đưa ra đầu đề với lời hẹn nếu thuyền đến bến mà ông Bá Lân chưa làm bài xong thì cụ sẽ ném ông Bá Lân xuống sông. Nếu ông Bá Lân làm bài xong trước thì sẽ được ném cha xuống sông. Khi thuyền chưa đến bến, ông Nguyễn Bá Lân đã làm xong bài phú trước cha. Dẫu vậy, đạo làm con nên ông không dám đẩy cha xuống sông. Bài phú sau này được lưu truyền và là một trong những bài phú nổi tiếng của ông Bá Lân. Người ta còn gọi bài phú đó là “Nhất độ giang thành chương phú” (nghĩa là: Bài phú làm xong trên một chuyến đò ngang).
Gia phả họ Nguyễn thủy tổ có ghi lại rằng, cụ Nguyễn Công Hoàn là bạn đồng niên và là bạn đồng môn với cụ Lê Anh Tuấn. Cả 2 đều thông minh xuất chúng, được người đương thời tôn vinh “Tứ hổ tràng An”. Song, cụ Lê Anh Tuấn thi đỗ Tiến sĩ năm 24 tuổi vào trong triều làm quan.
Một hôm cụ Nguyễn Công Hoàn bảo con trai là ông Nguyễn Bá Lân vào làng Thanh Mai mời cụ Lê Anh Tuấn ra nhà chơi. Vì lâu ngày mới gặp nhau có dịp giao bang thơ – phú nên cụ Lê Anh Tuấn nhận lời.
Khi cụ Lê Anh Tuấn ra tới nhà, cụ Nguyễn Công Hoàn ra chào hỏi tiếp đón và mời cụ Lê Anh Tuấn uống rượu, giao bang thơ - phú với nhau. Ông Nguyễn Bá Lân khi ấy được cha cho vào hầu rượu. Khi hầu rượu, đôi khi ông Nguyễn Bá Lân xen vào một vài câu thơ – phú khiến cụ Lê Anh Tuấn bực tức, không hài lòng. Tiện đà, cụ Lê Anh Tuấn liền đọc một câu xem ông Nguyễn Bá Lân đối đáp ra sao. Cụ Lê Anh Tuấn ra vế đối: “Sỉ tính cương, thiết tính nhu - Cương tính bất nhu, nhu tính cửu” (nghĩa là: Lưỡi có trước mền bền lâu, răng mọc sau cứng hơn nhưng không bền lâu được).
Ông Nguyễn Bá Lân nghe xong vế đối của cụ Lê Anh Tuấn hiểu ý, liền ứng khẩu đọc: “My sinh tiền, tu sinh hậu - Tiền sinh mạc nhược, hậu sinh trường” ( nghĩa là: Lông mày mọc trước, không dài bằng râu mọc sau).
Khi cụ Lê Anh Tuấn ra về, ông Nguyễn Bá Lân xin với cha được đi tiễn thêm cụ Lê Anh Tuấn một đoạn đường nữa với mục đích để có cơ hội giao bang thơ phú. Khi 2 người đi qua cống nước chảy, xếp bằng đá xanh (cống Đõ giữa ở làng An Đô - nay là thôn Cổ Đô), cụ Lê Anh Tuấn được dịp đáp trả vế đối của ông Nguyễn Bá Lân liền đọc: “Đá xanh xây Cống - Hòn dưới nống hòn trên”. Hiểu ý, cụ Lê Anh Tuấn chê mình ít tuổi, học không bằng cụ mà dám thi thố thơ, phú là phạm thượng nên khi đi đến quán lợp ngói (quán Ngói nơi để nhân dân trú nắng, mưa khi đi làm ngoài đồng ở An Đô), ông Nguyễn Bá Lân được dịp ứng đáp vế đối trước đó của cụ Lê Anh Tuấn rằng: “Ngói đỏ lợp Nghè - Lớp sau đè lớp trước” với ý sau này ông Nguyễn Bá Lân phấn đấu học thi đỗ làm quan còn cao hơn cụ Lê Anh Tuấn .
Cụ Lê Anh Tuấn thấy ông Nguyễn Bá Lân còn nhỏ tuổi nhưng đối lại thật ngang tàng song cũng đầy khí phách, từ đó cụ Lê Anh Tuấn ngầm ý phục tài đối đáp của ông Nguyễn Bá Lân mà không tỏ ra giận dữ nữa.
Quả nhiên sau này ông Nguyễn Bá Lân thi đỗ Tiến sĩ năm Tân Hợi (1731) làm quan Thượng thư ở 6 bộ, tước Quận Công (trong khi cụ Lê Anh Tuấn làm quan Thượng thư ở 2 bộ)
Ông Nguyễn Bá Lân làm quan đến chức Tể tướng, trải qua lục bộ Thượng thư triều đình vua Lê - Chúa Trịnh. Ở cương vị nào ông cũng tỏ ra là người có đức độ, tài năng, công minh. Năm Kỷ Hợi (1779), tuy đã 80 tuổi, ông nhận chức Giám trị thiên hạ từ tụng, ông xét xử hơn trăm vụ án, thiên hạ cho là công minh, công bằng.
Một lần biết tin ông về tuần phủ tại phủ Xuân Trường (nay là huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định), nhiều người đến đánh trống kêu oan. Trong số đó, có một người phụ nữ khoảng 20 tuổi khuôn mặt khắc khổ. Người đàn bà chẳng những đánh trống mà còn phủ phục trước ngựa của quan Tể tướng để dâng đơn tố cáo kẻ ác, giãi bày nỗi oan trái.
Toàn bộ sự tình người đàn bà đó kể lại rằng, cách đây hơn 3 năm, người này được viên Chánh tổng nọ lấy về làm vợ lẽ. Bởi vì bà vợ cả sinh được 6 người con gái nên ông Chánh tổng nọ rất yêu thương cô, ngày đêm mong cô mang thai sinh cho ông một cậu con trai để nối dõi tông đường. Một sự trùng hợp kỳ lạ là cả 2 người đều mang thai. Lúc cô đau đẻ thì cũng là lúc người vợ cả dở mình mẩy đi kêu bà đỡ. Khi bà đỡ đến, người vợ cả gọi bà ta vào trong buồng dặn dò và bảo bà đỡ đẻ, đỡ cho cả 2 người.
Vì mới sinh lần đầu nên cô đau đớn. Khi sinh được đứa con thì cô đã kiệt sức lịm đi. Thế là cuộc đánh tráo, đổ vạ cho người vợ bé. Quan Tể tướng Nguyễn Bá Lân hỏi Tri phủ Xuân Trường về việc có nhận được đơn của cô gái này không? Tri phủ Xuân Trường trả lời rằng bản thân có nhận được đơn của người phụ nữ này nhưng khó xử kiện quá, bởi không rõ thật giả thế nào?
Quan Tể tướng Nguyễn Bá Lân nghe xong đã yêu cầu đưa người vợ cả và bà đỡ lên phủ đường. Nhưng dù tra hỏi, đối chất thế nào, hai người đàn bà này vẫn một mực kêu oan. Quan bèn nghĩ ra một kế sau đó sai lính chuẩn bị pháp trường để chém đứa trẻ trước sự ngạc nhiên của mọi người.
Y lệnh ông Nguyễn Bá Lân, quan Tri phủ Xuân Trường sai lính đem đứa trẻ ra pháp trường và giải 3 người đàn bà kia ra chứng kiến cảnh xử chém. Lúc này, người vợ bé chân đất, đầu tóc rũ rượi khóc lóc gào thét ầm ỹ lên một mực xin được chết thay cho đứa trẻ còn người vợ cả và bà đỡ vẫn thản nhiên không tỏ ra thương tiếc.
Chỉ chờ đến cảnh ấy, quan Tể Tướng liền tuyên bố trả đứa bé trai cho người vợ bé và ra lệnh bắt hai người đàn bà kia đem vào ngục giam để xét xử tiếp. Chứng kiến cảnh ông Nguyễn Bá Lân xử án, nhiều người khâm phục và cho rằng thật là kỳ dị mà hiếm thấy. Quan giải thích rằng chỉ có người mẹ mang nặng đẻ đau mới biết thương con mình. Người vợ bé dám hy sinh thân mình để chết thay cho đứa trẻ hoàn toàn xứng đáng là mẹ của đứa trẻ đó.
Ở thời nào cũng vậy, việc xử có đúng người đúng tội, tâm phục khẩu phục hay không, phụ thuộc vào quá trình điều tra, thẩm tra có tường tận khách quan vô tư hay không? Điều đó đặt ra cho người được giao trách nhiệm vụ án này không những phải chỉ có trình độ nghiệp vụ, thông minh xét đoán, mà còn phải có phẩm chất đạo đức trong sáng. Cách giải quyết vụ án trên chỉ là một trong số vụ án mà ông Nguyễn Bá Lân đã làm. Tài năng, đức độ của quan Tể tướng Nguyễn Bá Lân còn được lưu truyền mãi mãi sau này.
Hòa ước Nhâm Tuất (1862) – bản hàng ước đầu tiên giữa triều đình nhà Nguyễn và thực dân Pháp – không chỉ đánh dấu bước lùi nghiêm trọng về chủ quyền mà còn phơi bày sự yếu hèn của một triều đại đang hoang mang trước thế trận. 12 điều khoản được ký trong thế yếu đã khiến đại Việt mất đất, mất quyền, và dọn đường cho thực dân xâm lược.
Cây cảnh đặc biệt này có màu xanh lam nhạt lấp lánh, đổi màu tùy theo ánh sáng, tạo nên vẻ đẹp huyền bí và cuốn hút, tràn đầy sức sống.
Chia sẻ
Theo người phát ngôn chính phủ Jirayu Huangsap, Chủ tịch ASEAN đã thành lập một nhóm quan sát viên để giám sát việc thực hiện thỏa thuận ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia.
Chia sẻ
Khi phẫu thuật, ê-kíp phát hiện dây rốn bất thường: dài khoảng 1 mét, gấp đôi bình thường và xoắn vặn nhiều vòng.
Chia sẻ
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã và đang tạo nên những chuyển biến tích cực, sâu rộng tại An Giang. Hơn một thập kỷ triển khai, chương trình này không chỉ góp phần thay đổi diện mạo nông thôn mà còn nâng cao đáng kể đời sống vật chất và tinh thần của người dân.
Chia sẻ
Giá xăng dầu hôm nay ngày 29/7, giá dầu thô hôm nay tăng gần 2 USD/thùng, mức cao nhất trong vài tháng trở lại đây.
Chia sẻ
Với thủ thành Trần Trung Kiên (cao 1m91 m) trong khung gỗ, U23 Việt Nam có điểm tựa vững vàng nếu phải bước vào loạt đá luân lưu với U23 Indonesia ở chung kết U23 Đông Nam Á 2025 diễn ra lúc 20 giờ ngày 29/7.
Chia sẻ
Từ ngày 23 đến 27/7, Hải quân Nga đã tổ chức các cuộc tập trận, với tên gọi "Bão tháng Bảy", rõ ràng ám chỉ rằng tốt hơn hết là không nên chọc giận Moscow, hãng tin RIA bình luận.
Chia sẻ
Sau hơn hai năm triển khai liên tục, Chương trình "Phiên chợ trái tim" và hoạt động "Bữa cơm yêu thương" do Báo Nông Thôn Ngày Nay tổ chức sẽ chính thức khép lại từ ngày 1/8/2025.
Chia sẻ
Yên Mô, một xã mới được hợp nhất tại tỉnh Ninh Bình, đang trở thành điểm sáng trong hành trình xây dựng nông thôn mới (NTM) gắn liền với chuyển đổi số ở tỉnh Ninh Bình mới (sau sáp nhập tỉnh Ninh Bình, Hà Nam, Nam Định). Sự đồng lòng ủng hộ từ người dân chính là động lực lớn nhất, hứa hẹn một tương lai hiện đại và phát triển bền vững cho vùng đất này.
Chia sẻ
Xã Hàm Thạnh tỉnh Lâm Đồng, vừa tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Hàm Thạnh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 đã đặt ra nhiều mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững, du lịch sinh thái gắn với kinh tế rừng và hồ Ka Pét, nâng cao thu nhập người dân…
Chia sẻ
Trước trận chung kết Giải vô địch U23 Đông Nam Á 2025 gặp chủ nhà U23 Indonesia, tiền vệ Việt kiều Viktor Lê khẳng định U23 Việt Nam đang có sự chuẩn bị tốt cả về chuyên môn lẫn tinh thần, với quyết tâm giành chiến thắng.
Chia sẻ
Nửa đầu năm 2025, Công ty CP Trung tâm hội chợ Triển lãm Việt Nam (VEFAC) đạt doanh thu gần 45.000 tỷ đồng, gấp hơn 89.000 lần cùng kỳ nhờ chuyển nhượng dự án Vinhomes Global Gate; lãi sau thuế đạt 15.250 tỷ đồng, thực hiện 95% kế hoạch năm.
Chia sẻ
Việt Nam trong tôi bắt đầu từ những khóm tre xanh ngút ngàn. Tre mọc lên bên ruộng lúa, nép mình nơi triền đê, đứng lặng lẽ bên sân đình làng cổ hay góc vườn nhà. Tre không ồn ào, chỉ lặng im mà sống, sống trọn một đời hiến dâng cho đất.
Chia sẻ
Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hu, phía Tây Bắc tỉnh Thanh Hóa vừa phối hợp với Trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội tái thả 59 con động vật hoang dã quý hiếm, thuộc 11 loài trở lại môi trường tự nhiên sau khi được cứu hộ. Pù Hu là khu bảo tồn thiên nhiên có diện tích gần 28.000ha, nơi đây là ngôi nhà chung an toàn của nhiều loài động vật hoang dã, động vật rừng có tên trong sách Đỏ.
Chia sẻ
Viglacera báo lãi quý 2/2025 tăng vọt lên 540 tỷ đồng, gấp hơn 3 lần cùng kỳ, nhờ mảng cho thuê khu công nghiệp và dòng tiền tài chính dồi dào tiếp sức tăng trưởng.
Chia sẻ
Trên cánh đồng bưng biền sình lầy, phèn mặn, trồng lúa ít hiệu quả, trồng tràm giá bấp bênh, nông dân đã chọn hướng đi mới với sự đồng hành cùng chính quyền. Làng mai vàng của xã Tân Tây, tỉnh Tây Ninh đã ra đời và phát triển lên tới gần 600 ha.
Chia sẻ
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã rút ngắn đáng kể khung thời gian mà ông đặt ra cho Nga và Ukraine để đạt được thỏa thuận ngừng bắn, cảnh báo rằng Moscow hiện chỉ còn 10 đến 12 ngày để đạt được thỏa thuận hoặc phải đối mặt với các lệnh trừng phạt mới.
Chia sẻ
Theo chia sẻ của một số du khách quốc tế, vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) vẫn là một điểm đến hấp dẫn. Tuy nhiên, trong thời gian tới ngành du lịch, các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Ninh cần siết chặt các quy trình về đảm bảo an toàn cho du khách khi tham quan trên vịnh.
Chia sẻ
Triệt phá đường dây mua bán ma túy bằng ca nô ở giữa sông Hồng; điều tra vụ cháy nhà, đôi nam nữ tử vong; nam thanh niên vào tiệm vàng giả vờ mua rồi cướp vàng bỏ chạy... là những tin nóng 24 giờ qua.
Chia sẻ
Trong chuyến thăm và làm việc tại Nhật Bản, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến giới thiệu về những thành quả to lớn mà Việt Nam vừa đạt được trong cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy từ trung ương đến cơ sở được tiến hành dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị và Ban Bí thư mà đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm.
Chia sẻ
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, tính đến 25/7, tổng số cán bộ, công chức đã có quyết định nghỉ việc là trên 85.580 người, trong đó gần 41.800 người đã nhận tiền hỗ trợ.
Chia sẻ
Dịch tả lợn châu Phi đang lan rộng tại nhiều tỉnh phía Nam, đe dọa ngành chăn nuôi lợn và an toàn thực phẩm. Trong khi dịch chưa có dấu hiệu giảm, việc kiểm soát giết mổ, tiêm vaccine và quản lý thú y cơ sở còn gặp nhiều khó khăn.
Chia sẻ
Tỉnh Đồng Nai (trước sáp nhập tỉnh Bình Phước) không có biển, cũng không có mùa nước nổi nhưng được trời phú cho vùng nước lợ rộng lớn. Vùng nước lợ ở tỉnh Đồng Nai có rất nhiều đặc sản, loài thủy sản đặc trưng như: cá nâu, cá đối, tôm, cua, bạch tuộc, chem chép…
Chia sẻ
Từ những vùng đất đỏ bazan trù phú phía Tây, phong trào phát triển nông nghiệp hữu cơ, từ cà phê hữu cơ, chanh dây hữu cơ đến rau hữu cơ đang lan rộng khắp các địa phương của tỉnh Gia Lai mới.
Chia sẻ
Tuyến đường gần 5.000 tỷ đồng dài gần 25 km kết nối từ phường Thái Bình (TP Thái Bình, tỉnh Thái Bình cũ) với trung tâm tỉnh Hưng Yên mới sẽ hoàn thành vào 2028.
Chia sẻ
Mỗi độ tháng 7, khi tiết trời miền Trung oi ả, xã mới mang tên Lâm Sơn, tỉnh Khánh Hòa mới (trước sáp nhập tỉnh Ninh Thuận, Khánh Hòa, Lâm Sơn là một xã thuộc huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận cũ) lại rộn ràng đón bước chân du khách phương xa về với mùa thu hoạch trái cây.
Chia sẻ
Sau nhiều năm, tôi gọi điện xin lỗi cha mẹ.
Chia sẻ
Và cả 3 đời vua của nhà hậu Lê đều bất ngờ được làm vua là điều cực kỳ may mắn. Nhưng kết cục bi thảm của cả ba vị vua này lại là cái đáy của sự rủi ro. Theo đó, họ bị các đời chúa Trịnh ép chết.
Chia sẻ
U23 Thái Lan được đánh giá cao hơn, nhưng chính U23 Philippines mới là đội tạo ra nhiều điểm nhấn. Trận tranh hạng 3 của giải U23 Đông Nam Á 2025 vì thế diễn ra căng thẳng, hấp dẫn.
Chia sẻ
Nam diễn viên Trần Tử Thông, con rể trùm sòng bạc Hà Hồng Sân, được cho là đang bị bệnh. Vợ của anh thông báo dừng hoạt động, đưa chồng tới Mỹ chữa trị.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nguyễn Tuấn Khang 
