Người đời nay chỉ biết Hán Cao Tổ Lưu Bang là bậc anh hùng thời loạn đã giành chiến thắng lừng lẫy trước Tây Sở Bá Vương Hạng Vũ "sức dời non, khí trùm trời" để lên ngôi hoàng đế, cai trị một đất nước rộng lớn, khiến người người ngưỡng phục với vẻ ngoài đường hoàng, chỉnh tề. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, vẫn một Lưu Bang ấy, dưới ngòi bút của Tư Mã Thiên, trở thành một hình mẫu thành công duy nhất được tô vẽ bằng không ít chuyện truyền thần (giống y như thật), khắc hoạ một cách thần tình khí chất lưu manh, vô lại, lỗ mãng, thô tục và cũng rất phóng khoáng, không câu nệ tiểu tiết của ông.

Hán Cao Tổ (256 TCN - 195 TCN), húy Lưu Bang, biểu tự Quý, là vị hoàng đế khai quốc của triều đại nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông ở ngôi Hoàng đế được 8 năm (từ năm 202 TCN đến 195 TCN), nếu tính cả thời gian đầu (từ năm 206 TCN lúc ông mới xưng Vương) thì thời gian ở ngôi tổng cộng là 12 năm.

Lưu Bang là một trong vài người sáng lập triều đại trong lịch sử Trung Quốc có xuất thân từ giai cấp nông dân, một ví dụ nổi bật khác là Chu Nguyên Chương, người sáng lập triều đại nhà Minh (1368 - 1644). Trong giai đoạn đầu, Lưu Bang đã được biết đến với danh hiệu Bái công, với chữ "Bái" là đề cập đến quê hương của ông. Sau đó Lưu Bang được Tây Sở Bá vương Hạng Vũ phong là Hán vương trong thời gian Hạng Vũ đứng đầu các chư hầu và tiến hành chia đế chế Tần thành Mười tám nước. Ông được biết đến bởi danh hiệu này trước khi trở thành Hoàng đế của Trung Quốc. Dù là thần dân cũ của nước Sở (giống như Hạng Vũ và Hàn Tín) ở giai đoạn cuối thời Xuân Thu-Chiến Quốc trước khi bị nước Tần (thời Tần Thủy Hoàng) thôn tính nhưng sau khi lên ngôi, Lưu Bang vẫn dùng huy hiệu "Hán" cũ để tự xưng triều đại của mình, tạo ra một tiền lệ cho tất cả các triều đại về sau ở Trung Quốc đều dùng đất phát tích (hoặc đất được phong) để gọi tên triều.

Sau khi ông qua đời, miếu hiệu là Thái Tổ, thụy hiệu là Cao hoàng đế. Miếu hiệu Thái Tổ là miếu hiệu chính thức của ông, tuy nhiên trong sử thư của các triều đại đời sau đều gọi ông là Hán Cao Tổ hoặc Hán Cao Đế, mà hiếm khi lại gọi là Hán Thái Tổ.

Lưu Bang được sinh ra trong một gia đình nông dân ở ấp Phong của huyện Bái (nay là huyện Phong thuộc tỉnh Giang Tô). Tên cha mẹ của ông không được ghi lại trong lịch sử và chỉ được gọi là Lưu Thái Công và Lưu Ảo.

Khi còn trẻ, Lưu Bang được miêu tả là một kẻ "thích rượu thích gái", "lười lao động", thường lêu lổng khắp mọi nơi và giao du với nhiều thành phần bất hảo. Phụ thân của Lưu Bang thậm chí đã tức giận mà mắng chửi con trai: "Ngươi đúng là đồ vô lại!". Tiếng xấu "vô lại" ấy vẫn theo Lưu Bang cho tới lúc ông làm nên đại nghiệp, cũng khiến ông trở thành Hoàng đế "tiểu nhân" nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc.

Tuổi trẻ buông thả

Sinh thời, Lưu Bang vốn "chăm ăn, lười làm", say mê rượu chè và mỹ nữ. Người xưa có câu "nữ thập tam, nam thập lục" (con gái lấy chồng năm 13, con trai lấy vợ năm 16), nhưng Lưu Bang tới lúc 40 tuổi vẫn chưa lấy được vợ vì những tật xấu của mình.

Năm xưa, ông từng lén lút qua lại với một người phụ nữ họ Tào. Ít lâu sau, Tào thị có mang, sinh được một cậu con trai được đặt tên là Lưu Phì. Sau khi lên ngôi, Lưu Bang phong cho người con cả này là Tề vương.

Dù lười nhác, lêu lổng, nhưng Lưu Bang lại là kẻ có nhiều mánh khóe. Ngay cả khi chẳng biết nhiều chữ nghĩa, họ Lưu này vẫn chạy chọt để mua được chức Đình trưởng Tứ thủy. Từ đây, một kẻ "vô lại" như Lưu Bang bắt đầu kết giao với nhiều người thuộc tầng lớp trí thức như Tiêu Hà, Hạ Hầu Anh, Tào Tham… Đa số họ đều trở thành vây cánh đắc lực giúp Lưu Bang tranh thiên hạ sau này.

Coi nhẹ tình thân

Trong thời gian Hán - Sở tranh hùng, Lưu Bang từng thua trận ở Bành Thành, bị quân địch đuổi tới mức chạy trối chết. Trên đường tháo chạy, Lưu Bang thấy xe ngựa chạy chậm, liền thẳng tay đẩy con trai, con gái của mình xuống xe. Người phu xe là Hạ Hầu Anh thấy vậy, không kìm lòng được, liền ôm tiểu thư và công tử lên xe.

Lưu Bang "ném" con 3 lần, Hạ Hầu Anh ôm chúng lên 3 lần. Lưu Bang liền quát: "Ta đang gặp nguy hiểm thế này, chẳng lẽ còn phải đèo bòng hai đứa nó? Vậy an nguy của ta thì sao?". Hạ Hầu Anh nhịn không nổi, liền cả gan "cãi" lại chủ tử: "Đó là cốt nhục của Đại vương, sao có thể bỏ lại?". Lưu Bang thẹn quá hóa giận, liền rút kiếm định chém Hạ Hầu Anh. Thấy vậy, Hạ Hầu Anh không dám bế 2 đứa trẻ lên xe mà đành "cắp nách" chạy trốn.

Tục ngữ có câu "hổ dữ không ăn thịt con". Nhưng Lưu Bang tự nhận mình là "rồng", chẳng phải hổ, nên sẵn sàng chà đạp đạo lý ngàn đời này.

Cũng trong khoảng thời gian Hán Sở tranh hùng, Hạng Vũ từng có lần đem phụ thân của Lưu Bang ra uy hiếp ông. Khi ấy, Hạng Vũ đẩy cha Lưu Bang lên trước đoàn quân và nói: "Nếu ngươi không rút binh, ta liền đem cha ngươi phanh thây!". Tướng lĩnh quân Hán vô cùng khó xử, ai cũng cho rằng Lưu Bang sẽ vì bảo toàn tính mạng cho phụ thân mà hạ lệnh rút binh. Không ngờ họ Lưu này chẳng do dự mà đáp: "Hai chúng ta từng kết nghĩa huynh đệ, cha ta cũng chính là cha ngươi, nếu ngươi nhất định muốn nấu thịt cha ngươi, thì nhớ để phần ta một bát canh thịt để ăn!". Cứ cho đây là lời cứng miệng trước kẻ thù, nhưng việc lấy tính mạng cha mình ra đánh cá thật đáng sợ.

Trước những lời lẽ tiểu nhân, vô tình của đối thủ, Hạng Vũ không còn cách nào khác, đành phải hạ lệnh thả phụ thân của Lưu Bang.

Giết hại công thần

Thuở hàn vi, Hán Cao Tổ Lưu Bang từng cùng "chiến thần" Hàn Tín đánh đông dẹp bắc, chia nhau từ manh áo tới bát cơm. Vậy nhưng Hàn Tín toàn tài thao lược, khiến Lưu Bang dần sinh lòng e ngại.

Trước đây, khi Lưu Bang bàn với Hàn Tín về tài năng của các tướng, ông có hỏi: "Như ta thì có thể cầm được bao nhiêu quân?". Hàn Tín thằng thừng đáp: "Bệ hạ chẳng qua chỉ cầm được mười vạn". Lưu Bang lại hỏi: "Thế còn nhà ngươi thì cầm được bao nhiêu?". Hàn Tín trả lời ngay: "Thần thì càng nhiều càng tốt". Lưu Bang cười nói: "Càng nhiều càng tốt thì sao lại bị ta bắt?". Hán Tín đáp: "Bệ hạ không có tài cầm quân, nhưng có tài cầm tướng, vì vậy cho nên Tín mới bị bệ hạ bắt".

Cũng vì câu nói ấy, Lưu Bang tìm mọi cách để trừ khử "cánh tay phải" của chính mình. Sau này, vị Hoàng đế "tiểu nhân" ấy cũng ra tay hạ sát không ít công thần như Anh Bố, Bành Việt…

Đánh giá về điều này, các nhà sử học hiện đại nhận định: Lưu Bang vốn là người theo chủ nghĩa thực dụng. Vì thực dụng, Lưu Bang không ngại dùng cả tiểu nhân, không ngại cho giết công thần. Vì thực dụng nên cũng chẳng sợ công khai nhận sai. Chỉ cần đạt được mục đích, Lưu Bang không bận tâm về hình tượng của mình.

Đánh giá con người Lưu Bang

Theo đánh giá của các nhà sử học Trung Quốc ngày nay, Lưu Bang có nhiều tính xấu, nhưng xuất thân hèn kém buộc ông phải làm như vậy mới có thể tồn tại trong thời loạn lạc.

Một trong những điểm mạnh của Lưu Bang là việc ông biết mình xuất thân thấp, ít học, tài năng không có bao nhiêu, nên ông sẵn sàng lắng nghe ý kiến của người khác, tận dụng tài năng của cấp dưới để thành sự nghiệp.

Đám đại thần của Lưu Bang đa phần đều có xuất thân bất hảo, vậy mà dưới sự chỉ huy của Lưu Bang đều trở thành những nhân vật xuất chúng. Lưu Bang hơn người ở chỗ đã dùng người thì không bao giờ nghi ngờ, còn người nào đã nghi ngờ không bao giờ dùng.

Nếu Lưu Bang tuân thủ hoàn toàn theo chuẩn mực đạo đức của Nho gia, chắc chắn ông không thể giành được thiên hạ. Là người xuất thân thấp kém, Lưu Bang hiểu rằng mình không thể dùng những cách thức thông thường để chiếm trọn quyền lực.

Có thể nói, Lưu Bang bộc lộc toàn bộ những tính xấu trong suốt cuộc đời, và chính những tính xấu đó góp phần giúp ông thống nhất thiên hạ. Nhưng không thể phủ nhận rằng Lưu Bang đã khởi đầu triều đại nhà Hán rực rỡ nhất trong lịch sử. 

×