Tướng về hưu – một bộ phim xuất sắc của đạo diễn Nguyễn Khắc Lợi ra đời vào cuối thập niên 80, thời điểm đất nước chuyển mình với nhiều biến động xã hội đã khiến một thế hệ khán giả bấy giờ phải lặng người suy ngẫm.

Nốt trầm đầy ám ảnh về thân phận con người khi lý tưởng và thực tại không còn song hành. Sự xung đột giữa những giá trị cách mạng và đời sống thường nhật, giữa ký ức và hiện thực được thể hiện với độ sâu nội tâm hiếm thấy trong điện ảnh Việt Nam giai đoạn ấy.

Đến ngày hôm nay, tác phẩm vẫn là một tấm gương soi chiếu về giá trị thực sự của gia đình, đạo lý và niềm tin.

Những nốt trầm đầy ám ảnh về thân phận con người

Tướng về hưu ra mắt khán giả vào năm 1988, một tác phẩm khắc họa về nỗi cô đơn của những giá trị truyền thống khi đứng trước sự biến chuyển dữ dội của thời cuộc, là câu chuyện xót xa về sự mai một của những điều tốt đẹp giữa "cơn lốc" của thời kỳ đổi mới.

Tướng về hưu thuộc thể loại tâm lý xã hội, được chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.

Phim khắc họa rõ nét tình cảnh phổ biến của xã hội Việt Nam lúc giao thời. Đây là một tác phẩm giàu tính nhân văn, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả nhiều thế hệ.

Bộ phim xoay quanh cuộc sống ông Thuấn (do Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Linh đóng), một vị tướng quân đội sau bao năm cống hiến nay về hưu và trở về sống cùng gia đình ở thành phố. Với nếp sống kỷ luật, giản dị và lý tưởng cách mạng đã ăn sâu, ông cảm thấy bỡ ngỡ và lạc lõng trước những thay đổi nhanh chóng trong chính căn nhà của mình.

Con trai ông là Hòa (đạo diễn Đoàn Anh Thắng đóng) và con dâu là Thủy (Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc đóng) đang sống theo lối thực dụng, chạy theo đồng tiền và những giá trị vật chất.

Sự khác biệt về quan niệm sống giữa ông Thuấn và vợ chồng con trai ngày càng trở nên gay gắt, tạo nên những xung đột lớn trong gia đình. Tướng Thuấn không thể chấp nhận lối sống chạy theo lợi nhuận, thậm chí có phần bất chấp của con dâu Thủy – một người phụ nữ sắc sảo, tham vọng làm kinh tế.

Ông cố gắng gìn giữ những giá trị đạo đức truyền thống và lý tưởng của mình, nhưng dường như tiếng nói của ông ngày càng trở nên yếu ớt trong một không gian mà vật chất đang lên ngôi.

Trong bối cảnh xung đột gia đình và sự thay đổi chóng mặt của xã hội, Tướng Thuấn ngày càng cảm thấy cô đơn và lạc lõng. Những giá trị mà ông cả đời theo đuổi dường như không còn được coi trọng.

Bộ phim khắc họa sự suy sụp dần về cả thể chất lẫn tinh thần của ông. Cuối cùng, ông Thuấn qua đời trước bi kịch kim tiền, thay vì hy sinh ở trận địa. Cảnh kết bẽ bàng và chát chúa khi con dâu Thủy vẫn tiếp tục nuôi chó becgie, dùng nhau thai nhi làm thức ăn cho vật nuôi, khắc họa một bức tranh đầy ám ảnh về xã hội lúc bấy giờ.

Bộ phim Tướng về hưu được trao cúp Bông sen Bạc, giải cao nhất Liên hoan Phim Việt Nam năm 1990.

Chuyện Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc cắt bỏ mái tóc dài

Đến với “Cine7 – Ký ức phim Việt”, Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc chia sẻ về việc ban đầu dự định sẽ giữ nguyên kiểu tóc ấy cho vai diễn trong Tướng về hưu. Tuy nhiên, sau khi quay cảnh đầu tiên, cảm nhận cần phải thể hiện một phong cách đặc biệt của nhân vật Thủy - một người phụ nữ trí thức và sắc sảo, bà đã quyết định từ bỏ mái tóc dài gắn bó bao năm. Và cũng chính sự thay đổi táo bạo này, những kiểu tóc của nhân vật Thủy tạo nên những xu hướng thời bấy giờ.

Trái ngược với Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc, nghệ sĩ Tú Oanh nhiều lần có ý định cắt ngắn để thay đổi hình ảnh nhưng lần nào cũng lưỡng lự. Điều không ngờ là chính mái tóc cũ – tưởng như cần thay đổi ấy lại trở thành yếu tố quan trọng khiến đạo diễn lựa chọn nghệ sĩ Tú Oanh cho một nhân vật có nội tâm và số phận trong phim Tướng về hưu.

Nghệ sĩ Tú Oanh chia sẻ câu chuyện dí dỏm về khởi đầu sự nghiệp không như mong đợi của mình. Trước khi nhận lời mời tham gia MV "Đò nghèo", nữ nghệ sĩ đã không khỏi kỳ vọng được hóa thân vào một vai diễn thật "sang, xịn, mịn". Tuy nhiên, vai diễn trong MV ấy tiếp tục là nhân vật mang hình ảnh khổ cực – hoàn toàn trái ngược với mong muốn.

Điều đáng nói là lời "tiên tri" của đạo diễn lúc bấy giờ: "Vai diễn đầu tay là vai gì thì sẽ theo suốt trong sự nghiệp của mình." Câu nói ấy dường như đã trở thành một định mệnh đầy thú vị cho nghệ sĩ Tú Oanh, với lối diễn xuất chất phác, mộc mạc, và biến hóa sắc sảo nghệ sĩ Tú Oanh để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả với rất nhiều vai diễn với thân phận người ở trong nhiều phim Việt.

Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc bị "căm thù" vì vai phản diện

Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc từng chia sẻ một câu chuyện thú vị về sự đón nhận của khán giả dành cho mình. Đối với những vai diễn trong sự nghiệp của Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc, các khán giả rất yêu thích và đồng cảm với những nhân vật đó.

Tuy nhiên, chỉ sau một lần xem bộ phim Tướng về hưu, phản ứng của khán giả hoàn toàn thay đổi, ghét nhân vật Thủy đến mức “căm thù” Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc. Với Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc, việc khán giả ghét nhân vật đến mức độ ấy chính là bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy nghệ sĩ đã thể hiện tròn vai, và quan trọng hơn, đã chạm đến trái tim người xem.

Đã 37 năm kể từ khi ra mắt bộ phim “Tướng về hưu”, Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc và nghệ sĩ Tú Oanh đã không giấu nổi sự xúc động khi cùng nhìn lại một hành trình dài của bộ phim, đặc biệt là những kỷ niệm gắn liền với vai diễn đã làm nên tên tuổi cũng như đánh dấu cột mốc trong sự nghiệp của mình.

Đối với cả hai nghệ sĩ, mỗi thước phim, mỗi câu chuyện hậu trường đều gợi về những tháng ngày cống hiến, vượt qua khó khăn để hóa thân trọn vẹn vào nhân vật. Những ký ức càng trở nên sâu lắng hơn khi hình ảnh, kỉ niệm với những diễn viên quá cố xuất hiện trong những lời thơ của Nghệ sĩ Nhân dân Hoàng Cúc tự sáng tác, dành riêng cho bộ phim Tướng về hưu.

“Cine7 - Ký ức phim Việt” với bộ phim Tướng về hưu phát sóng vào lúc 21h tối thứ 7 ngày 31/5 trên kênh VTV3.

×