Tư nhân trở thành động lực số một: "Ý chí mới mẻ" thể hiện khát vọng phát triển

Trao đổi với Dân Việt, TS Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia đánh giá, Nghị quyết số 68-NQ/TW (Nghị quyết 68) của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, cho thấy một tầm nhìn tương đối tốt, nhìn xa hơn, rộng hơn và cụ thể hơn về các mục tiêu cũng như giải pháp phát triển kinh tế tư nhân so với trước đây.

Trước đây, dù từng đề cập kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng, nhưng phần lớn chỉ dừng ở khẩu hiệu. Nay, Nghị quyết này đánh dấu bước ngoặt khi lần đầu tiên khẳng định khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, với các mục tiêu và giải pháp cụ thể, thể hiện sự thay đổi tư duy mạnh mẽ và đặt niềm tin lớn vào vai trò trụ cột của khu vực này

Theo TS Nghĩa, một trong những điểm đột phá đáng chú ý là mục tiêu xây dựng 20 tập đoàn kinh tế tư nhân tầm vóc toàn cầu (20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu). Đây là mục tiêu có tầm nhìn lớn, cụ thể và thể hiện "ý chí mới mẻ" so với tư duy "e dè" trước đây về phát triển các tập đoàn tư nhân.

Ông cho rằng, một nền kinh tế hùng mạnh cần các tập đoàn tầm cỡ quốc tế, và việc đặt kỳ vọng vào kinh tế tư nhân là một tầm nhìn dài hạn, toàn diện. Trước đây, các tập đoàn trụ cột thường được ngầm hiểu là doanh nghiệp nhà nước như Viettel, PVN, EVN,...

Ông kỳ vọng, 20 doanh nghiệp lớn tham gia sâu sắc vào chuỗi giá trị toàn cầu như mục tiêu của Nghị quyết 68 sẽ không chỉ là những doanh nghiệp lớn, những tập đoàn tên tuổi hiện nay của Việt Nam, mà còn có cả những doanh nghiệp nhỏ và vừa rồi sẽ “vươn mình” trong những năm tới đây, được ươm mầm từ Nghị quyết 68 và những chính sách hỗ trợ cụ thể, thiết thực tiếp theo.

Mục tiêu đáng chú ý thứ hai là Nghị quyết chú trọng đến chỉ tiêu phát triển số lượng các doanh nghiệp tư nhân rất cụ thể: đạt 2 triệu doanh nghiệp đến năm 2030 và 3 triệu doanh nghiệp đến năm 2045, đóng góp hơn 60% GDP, có năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Ông nghĩa thẳng thắn nhìn nhận một thực tế, số lượng doanh nghiệp tư nhân ở Việt Nam còn rất hạn chế so với các nước. Để hình dung, ông dẫn chứng rằng, một tỉnh của Trung Quốc với dân số khoảng 60-70 triệu dân đã có tới 6 triệu doanh nghiệp. Hay như Mỹ, với dân số gấp 3 lần Việt Nam, có tới 27 triệu doanh nghiệp, gấp 27 lần số lượng doanh nghiệp của Việt Nam.

Do đó, việc đặt ra các chỉ tiêu này, cùng với mục tiêu về chất lượng và năng lực hội nhập, không chỉ thể hiện khát vọng phát triển mà còn cho thấy quyết tâm đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, đồng thời khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc và khát vọng làm giàu.

TS Nghĩa cũng đề cập đến vấn đề hàng triệu hộ kinh doanh cá thể chưa đăng ký thành lập doanh nghiệp, do rào cản pháp lý, bị kiểm soát nhiều, thiếu năng lực quản trị,... Điều này khiến cho hàng triệu hộ kinh doanh này gần như trở thành một khu vực kinh tế không chính thức, là kinh tế ngầm, thiếu cơ hội tiếp cận chính sách, dễ bị hàng ngoại cạnh tranh và loại bỏ – nhất là ở các làng nghề, nông nghiệp, ngành thực phẩm như bánh kẹo, nước giải khát… Vậy nên, Nghị quyết đã đặt ra yêu cầu tạo điều kiện thuận lợi về pháp lý để các hộ kinh doanh này “vươn ra ánh sáng”, hoạt động chính thức và phát triển.

Chính phủ phục vụ, hỗ trợ thiết thực cho nhóm doanh nghiệp "đặc biệt" -doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ

Đối với 8 nhóm nhiệm vụ và giải pháp, TS Nghĩa đặc biệt đánh giá rất cao, thậm chí cao nhất trong Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị nhóm giải pháp hỗ trợ thiết thực cho doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ – khu vực tạo nhiều việc làm và sản phẩm.

Nghị quyết không chỉ nhất quán tinh thần đối xử bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, bảo đảm kinh tế tư nhân cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác, mà còn thể hiện tinh thần coi các doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ là một khu vực kinh tế tư nhân "đặc biệt", bao gồm cả doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp kinh tế hộ gia đình; đồng thời khẳng định với khu vực "đặc biệt" ấy thì Đảng và Nhà nước phải có các cơ chế, chính sách đặc biệt để hỗ trợ, bảo đảm theo nguyên tắc thị trường và tuân thủ các cam kết quốc tế, theo ông Nghĩa.

“Tầm quan trọng của doanh nghiệp khởi nghiệp rất ghê gớm”, ông nói, bởi các doanh nghiệp này nếu được hỗ trợ tốt có thể phát triển đột phá, thậm chí chỉ trong vài năm có thể ngang bằng với Viettel hoặc FPT,.... Ông lấy ví dụ: Elon Musk bắt đầu từ con số 0, nhưng chỉ sau 10–15 năm đã trở thành người dẫn đầu thế giới về công nghệ.

Tại Nghị quyết 68, hàng loạt giải pháp cụ thể như bãi bỏ lệ phí môn bài; miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 3 năm đầu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; hỗ trợ thuê nhà, đất công; ưu tiên tín dụng thương mại, công nghiệp hỗ trợ và khởi nghiệp sáng tạo để đầu tư máy móc, công nghệ mới, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số,...

Nghị quyết lần này cũng đề cập đến yếu tố giới tính và có chính sách đào tạo, cung cấp phần mềm kế toán miễn phí,...

Tuy nhiên, TS Nghĩa cho rằng, để làm được chúng ta cần xây dựng các quỹ bảo lãnh cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, và phải ra được các nghị định hướng dẫn cụ thể sau Nghị quyết, để thực thi hiệu quả chính sách.

Cũng theo ông Nghĩa, việc tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực kinh tế tư nhân tiếp cận các nguồn lực thiết yếu như đất đai, vốn, nhân lực chất lượng cao – vốn là "nút thắt" kìm hãm sự phát triển của khu vực này.

Báo cáo phân tích của Vietstats chỉ ra rằng, tại nhiều địa phương thiếu quỹ đất sạch, quy hoạch không đồng bộ hoặc chưa rõ ràng, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi muốn đầu tư mới hoặc mở rộng sản xuất. Thủ tục cấp đất, thuê đất còn phức tạp, kéo dài, trong khi giá đất sản xuất - kinh doanh, đặc biệt là đất phi nông nghiệp tại khu đô thị và vùng ven, bị đẩy lên cao bất hợp lý, vượt xa khả năng chi trả của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều này dẫn đến tình trạng “muốn đầu tư nhưng không thể tiếp cận mặt bằng”, gây lãng phí cơ hội kinh doanh và làm chậm chu kỳ tăng trưởng. Về vốn, mặc dù được xác định là đối tượng ưu tiên, nhưng trên thực tế, doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn rất khó tiếp cận nguồn tín dụng từ ngân hàng. Trong khi đó, việc thiếu hụt lao động chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật và quản trị hiện đại đang trở thành vấn đề nan giải.

Do đó, tạo thuận lợi trong tiếp cận nguồn lực cho kinh tế tư nhân là một trong những giải pháp trọng tâm, mang tính quyết định, không chỉ dừng lại ở việc tháo gỡ khó khăn trước mắt, mà còn là chìa khóa để mở khóa toàn bộ tiềm năng phát triển lâu dài.

Thế nhưng, theo ông Nghĩa để hình thành các tập đoàn tư nhân tầm cỡ, chỉ đất – vốn và nhân lực chưa đủ, cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các nguồn lực chiến lược như khoáng sản, hạ tầng công nghiệp và các tài nguyên khác, và tinh thần của Nghị quyết đã cho thấy điều đó.

“Việc mở rộng quyền tiếp cận tài nguyên khác cho tư nhân ngoài đất, vốn hay nguồn nhân lực chất lượng cao là điều kiện thực chất để hình thành các tập đoàn tầm cỡ, và nghị quyết đã đề cập đến vấn đề này, đó là một bước tiến vượt bậc”, TS Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.

TS Nghĩa cũng đánh giá cao tinh thần cải cách thể chế được thể hiện trong Nghị quyết: Xây dựng nền tảng pháp lý rõ ràng, một Chính phủ minh bạch, hiệu quả. Nghị quyết này là định hướng mở ra toàn bộ nền tảng pháp lý cần thiết để hỗ trợ kinh tế tư nhân phát triển một cách chính thống, chuyên nghiệp và cạnh tranh, thể hiện qua những giải pháp căn cơ, thiết thực và rất “trúng”, phản ánh sự chuyển dịch từ tư duy Nhà nước “quản lý” sang “kiến tạo và phục vụ”.

“Mọi thành công hay thất bại đều phụ thuộc vào bộ máy quản lý của Chính phủ. Một bộ máy hoạt động hiệu quả sẽ hỗ trợ cho các khu vực kinh tế phát triển. Doanh nghiệp và người dân cần được coi là “khách hàng của chính phủ”, chứ không chỉ là “đối tượng bị quản lý”. Chính phủ phải là một Chính phủ dịch vụ, chứ không chỉ kiểm soát. Nghị quyết đã thể hiện được tinh thần này, khẳng định vai trò “kiến tạo và phục vụ” của nhà nước, thay vì “quản lý” hành chính nặng nề”, TS Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.

Sự chuyển dịch tư duy này được cụ thể hóa bằng các mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn, như năm 2025 hoàn thành rà soát, loại bỏ điều kiện kinh doanh không cần thiết, chồng chéo, cắt giảm ít nhất 30% thời gian, chi phí tuân thủ, điều kiện kinh doanh. Cùng đó là việc hoàn thiện cơ chế hậu kiểm để khuyến khích sáng tạo và giảm can thiệp hành chính; thực hiện nguyên tắc “kinh doanh mọi thứ mà pháp luật không cấm”, xóa bỏ tư duy “không quản được thì cấm”.

Một nội dung quan trọng được dư luận đặc biệt quan tâm là quan điểm “ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại”, không hồi tố các quy định pháp luật để xử lý bất lợi cho doanh nghiệp”. Đồng thời, Nghị quyết cũng xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu và có cơ chế miễn trừ trách nhiệm nếu thực hiện đúng quy trình nhưng vẫn có thiệt hại do rủi ro khách quan, không tư lợi. Hàm ý của điều này, theo ông Nghĩa là chúng ta sẽ có cách xử lý hợp tình hợp lý hơn đối với một số vụ án liên quan đến doanh nghiệp tư nhân.

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, việc cho phép sử dụng các biện pháp kinh tế để giải quyết vấn đề kinh tế như quan điểm của Nghị quyết 68 không chỉ tạo niềm tin cho doanh nghiệp, doanh nhân mà xa hơn là cổ vũ tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Đây là giải pháp thiết thực để hỗ trợ tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, tạo “vườn ươm” cho các doanh nhân, doanh nghiệp yên tâm phát triển lâu dài, lớn mạnh. Tuy nhiên, ông cũng đề xuất, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế trong mọi trường hợp.

“Đối với doanh nghiệp tư nhân, nguyên tắc là không hình sự hóa các quan hệ kinh tế trong bất luận trường hợp nào. Kinh tế thì không phải là hình sự. Hình sự là loại bỏ người đó ra khỏi xã hội vì sự nguy hại của họ đối với xã hội. Còn người làm ăn kinh tế vi phạm luật lệ kinh tế thì cần tách bạch với các vấn đề hình sự”, ông Nghĩa góp ý.

Để Nghị quyết đi vào cuộc sống, yếu tố then chốt vẫn là bộ máy thực thi, TS Nghĩa cho rằng nếu không có một bộ máy minh bạch, hiệu quả, mọi nghị quyết tốt đẹp đều sẽ trở nên vô nghĩa. Đặc biệt, nếu không chống được tham nhũng, thì mọi mục tiêu dù đúng đắn vẫn chỉ nằm trên giấy. Do đó, cần tiếp tục cải cách pháp luật và bộ máy nhà nước để xây dựng một Chính phủ dịch vụ đúng nghĩa.

Một Chính phủ thực sự kiến tạo, một bộ máy thực thi minh bạch, và một thể chế kinh tế không còn rào cản – đó là những gì khu vực tư nhân đang kỳ vọng từ Nghị quyết 68. Nghị quyết này không chỉ mở lối, mà còn trao niềm tin để kinh tế tư nhân bứt phá. Nếu được triển khai đồng bộ và hiệu quả, Nghị quyết 68 có thể trở thành cú hích lịch sử, giúp Việt Nam bước vào kỷ nguyên của những doanh nghiệp toàn cầu mang thương hiệu Việt.

(Còn nữa)

TS Nguyễn Đình Cung, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương: Nghị quyết 68 đánh trúng những vấn đề DNTN đang phải đối đầu

Đây là nghị quyết được kỳ vọng, mong đợi không chỉ bởi khu vực kinh tế tư nhân mà gần như tất cả các bên liên quan. Kinh tế tư nhân của chúng ta ngày càng quan trọng, không thể thiếu và Nghị quyết 68 đã xác định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của tăng trưởng kinh tế.

Nghị quyết lần này đề cập một cách có hệ thống, đầy đủ và đưa ra những giải pháp mà tôi cho là đủ mạnh để giải quyết hai vấn đề của khu vực kinh tế tư nhân: doanh nghiệp tư nhân không lớn được và không muốn lớn. Nghị quyết đề cập nhiều giải pháp đồng bộ, từ việc tháo bỏ điểm nghẽn thể chế như lâu nay - nguyên nhân đầu tiên và căn bản nhất hạn chế phát triển khu vực kinh tế tư nhân hiện nay. Sau đó, đưa ra hàng loạt giải pháp hỗ trợ, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân có thể tiếp cận công bằng, hợp lý với chi phí chấp nhận được đối với vốn, đất đai, lao động chất lượng cao, khoa học công nghệ.

Và điều đặc biệt quan trọng, Nghị quyết 68 đưa ra những biện pháp rất quyết liệt về việc không hình sự hóa các quan hệ kinh tế. Đồng thời với đó là hạn chế và yêu cầu phối hợp trong việc thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp. Nghị quyết cũng nêu rõ, mỗi năm đối với doanh nghiệp chỉ bị thanh tra một lần, trừ những trường hợp có dấu hiệu vi phạm. Đây là giải pháp để hạn chế tình trạng nghiệp không muốn lớn, vì càng mở rộng quy mô kinh doanh thì rủi ro pháp lý doanh nghiệp gặp càng nhiều.

Tôi cho rằng, Nghị quyết lần này thực sự rất quyết liệt và đánh trúng vào những vấn đề mà doanh nghiệp tư nhân đang gặp phải.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): Nghị quyết tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi

Nghị quyết yêu cầu chuyển biến trong tư duy quản lý nhà nước, không hình sự hóa các vấn đề dân sự - kinh tế nếu chưa đến mức cần thiết, tạo môi trường pháp lý an toàn và tin cậy hơn cho doanh nghiệp tư nhân yên tâm đầu tư, phát triển. Các quy định về pháp luật hình sự, dân sự, tố tụng hình sự, tố tụng dân sự cần được sửa đổi để bảo đảm nguyên tắc khi xử lý các sai phạm, vụ việc về dân sự kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại.

Trường hợp thực tiễn áp dụng pháp luật có thể dẫn đến xử lý hình sự hoặc không xử lý hình sự thì kiên quyết không áp dụng xử lý hình sự. Trường hợp đến mức xử lý hình sự thì ưu tiên các biện pháp khắc phục hậu quả kinh tế trước và là căn cứ quan trọng để xem xét các biện pháp xử lý tiếp theo. Không hồi tố các quy định pháp luật để xử lý bất lợi cho doanh nghiệp. Đối với các vụ việc thiếu chứng cứ, chứng cứ không rõ ràng phải sớm có kết luận, tránh ảnh hưởng đến uy tín, hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường của doanh nghiệp, doanh nhân. Bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội trong quá trình điều tra, xét xử các vụ án.

Thông điệp này không chỉ cổ vũ tinh thần khởi nghiệp, mạnh dạn đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp mà còn là giải pháp hỗ trợ thiết thực, tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi giúp các doanh nhân, doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn, an tâm phát triển lâu dài, lớn mạnh.

×