LTS: Thay mặt Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Tô Lâm vừa ký Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân với lời khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng hàng đầu của nền kinh tế quốc dân.

Như vậy, 40 năm sau Đổi Mới, Việt Nam đã nhìn nhận một cách không né tránh về khu vực doanh nghiệp tư nhân. Đây là khu vực với 940.000 doanh nghiệp, 5 triệu hộ kinh doanh, đang gánh 50% GDP và hơn 80% lao động, nhưng lại bị bỏ lại phía sau trong chuỗi ưu đãi thể chế, nơi mà quyền lực hành chính vẫn thường xuyên “xin - cho” dưới danh nghĩa “quản lý”.

Nghị quyết 68 đã thẳng thắn thừa nhận kinh tế tư nhân bị cản trở bởi "định kiến, thủ tục rối rắm, chi phí kinh doanh cao, thiếu bình đẳng tiếp cận vốn, đất đai, công nghệ". Nếu Nghị quyết 68 đi vào thực tiễn, đây sẽ là cuộc tái cấu trúc lớn nhất trong lịch sử đương đại về quan hệ giữa quyền lực và thị trường.

Để có cái nhìn toàn diện về Nghị quyết 68 và những tác động tới kinh tế Việt Nam, Báo điện tử Dân Việt triển khai loạt bài "Nghị quyết 68 xoá bỏ định kiến, cởi trói thể chế, giúp kinh tế tư nhân cất cánh"

Bài 1: Chỉ cần xoá bỏ định kiến, không ai phải giục tư nhân làm giàu

Bên hành lang Quốc hội, nhiều đại biểu tham dự Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV tỏ ra vui sướng, phấn khởi về những quan điểm, chính sách lớn mà Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng dành cho kinh tế tư nhân, lực lượng được xem trọng đặc biệt: Một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia. Không ai phải giục tư nhân làm giàu, họ chỉ cần một hệ sinh thái tốt đẹp

Là người 10 năm ròng đề xuất các chính sách cho khu vực kinh tế tư nhân, là Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa, ông Nguyễn Văn Thân, Đại biểu Quốc hội luôn khao khát một cơ chế, chính sách để doanh nghiệp tư nhân được phát triển xứng tầm. Giờ đây, Nghị quyết 68 ra đời, bản thân ông “cảm thấy hưng phấn thực sự”.

Theo ông Thân, kinh tế tư nhân tại Nghị quyết 68 đã thực sự đặt được đúng chỗ, vai trò và xứ mệnh của mình.

Ông nói: Kinh tế tư nhân bao gồm cả FDI, khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa, bao gồm 5 triệu hộ cá thể… Cái hay ở chỗ là họ bỏ tiền, mở cửa hàng ra thì không cần ai giục họ tự thúc đẩy, tự làm ăn và hoàn thiện mình. Họ chỉ khao khát có một hệ sinh thái thoáng, minh bạch để họ phát triển.

Quốc hội hiện đang thảo luận về Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đây là dự luật dành phần lớn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bản thân các doanh nghiệp lớn có điều kiện hơn, có tiền đầu tư mở trường đào tạo, góp vốn cùng các viện, các trường tạo những sản phẩm công nghệ, khoa học để tối đa hoá lợi nhuận, tối thiểu hoá chi phí.

Thực tế, các năm trước đến nay, Trung ương thường bố trí 2% chi Ngân sách nhà nước cho khoa học công nghệ, nhưng chúng ta chỉ tiêu dưới 1%, thậm chí chỉ hết 0,4% số chi ngân sách. Đến nay, khi chúng ta nâng tỷ lệ chi ngân sách cho khoa học lên 3%, để xứng đáng trở thành động lực kinh tế thì phải có những chính sách cởi mở.

Trung ương đưa “bộ tứ chiến lược” là 4 Nghị quyết lớn: Phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và Phát triển khu vực kinh tế tư nhân để đổi mới, phát triển kinh tế đất nước.

“Đảng đã rất cởi mở về tư tưởng, quan trọng bây giờ là thực hiện bởi người dân, doanh nghiệp và người thực thi đường lối, chính sách. Chính sách kinh tế đưa ra phải hiểu thực tiễn, khi tư duy đã rõ ràng thì hành động cũng thông suốt”, ông Thân nói.

“Sau nhiều năm góp ý, giờ đây có Nghị quyết dành cho tư nhân thành hiện thực, cảm giác của tôi hưng phấn thực sự”, ông Thân chia sẻ.

Theo ông Thân, quan ngại lớn nhất là thực thi chính sách, thay đổi chính sách hoặc chính sách thiếu đồng bộ. Thương trường như chiến trường và doanh nghiệp là người “cầm súng” chiến đấu. Để chiến trường thắng lợi, ngoài cố gắng của họ, cần có chủ trương đúng đắn, có sự thực thi chính sách đồng bộ, quyết liệt.

Cán bộ công chức, viên chức và doanh nghiệp đều phải có trách nhiệm trước Đảng, trước dân. Bốn Nghị quyết của Bộ Chính trị kể trên đã giải quyết cơ bản phần vấn đề bộ máy, hành chính, còn vấn đề thực thi là điều hành thực tế, diễn ra từng ngày, từng giờ nên người lãnh đạo, người thực thi chính sách phải gần gũi dân, doanh nghiệp, thấu hiểu và kiên trì mới đạt thành quả, mới đủ KPI cho mình.

Đứng về góc độ chuyên gia, PGS, TS Trần Hoàng Ngân, Đại biểu Quốc hội cho rằng: Kinh tế tư nhân vốn đã là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, chúng ta hãy hình dung lại 40 năm trước, chúng ta thực hiện Đổi mới (năm 1986), Trung ương Đảng công nhận nền kinh tế chúng ta là nền kinh tế nhiều thành phần, trong đó có kinh tế cá thể, từ đó kinh tế cá thể đã có sự đóng góp lớn cho đất nước.

Cho đến nay kinh tế tư nhân đã và đang đóng góp lớn nhất vào nền kinh tế giải quyết việc làm, tăng trưởng GDP và an sinh xã hội. Đó là đóng góp rất quan trọng. 

Lần này Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân, hướng mục tiêu 2030, kinh tế tư nhân sẽ là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.

Theo ông Ngân, dù đang chiếm trọng số lớn trong GDP, song ở đây chúng ta muốn nhìn nhận vai trò dẫn dắt của kinh tế tư nhân đối với các nhiệm vụ lớn lao, bứt thiết và chiến lược của đất nước. Muốn dẫn dắt đất nước, thì chúng ta phải có nhiều hơn nữa các tập đoàn lớn, đủ mạnh, sánh vai với các tập đoàn lớn thế giới ngay trong nước, cạnh tranh với họ ngay ở trên sân nhà và trên thế giới.

Do đó, yêu cầu tất yếu khách quan là chúng ta cần những cơ chế, thể chế biệt đãi họ, Nghị quyết 68 ra đời với mong muốn đòi hỏi ấy. Để những chủ trương, quyết sách lớn đi vào cuộc sống, chúng ta cần luật hoá quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế tư nhân và tại kỳ họp này Quốc hội bàn đến sửa nhiều luật, trong đó có Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, yêu cầu đặt ra là phải đổi mới, phải phản ánh được tư duy, chủ trương của Nhà nước vào trong luật.

Chủ trương của Đảng ban hành, chúng ta cần nhanh chóng sửa đổi các chính sách pháp luật nhằm đồng bộ hoá chính sách, xoá bỏ hiện trạng “rừng luật” như hiện nay, điều đó mới khiến kinh tế tư nhân có điều kiện phát triển, nhà doanh nghiệp, người doanh nhân mới có thời gian, tâm sức đầu tư nhiều hơn vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

"Tư nhân đang khó tiếp cận với các nguồn lực"

“Chúng ta ao ước hàng triệu doanh nghiệp tư nhân để phát triển đất nước, thì phải làm sao khơi toả chính sách cho đội ngũ doanh nghiệp hiện nay phải lớn lên thành các Tổng Công ty, Tập đoàn như những Thaco, Vingroup, Sungroup, Hoà Phát… chứ không thể dẫn dắt mà chỉ bằng các doanh nghiệp nhỏ, vừa được”, PGS Trần Hoàng Ngân nói.

Ông Ngân khẳng định, dù hiện nay chúng ta có những doanh nghiệp lớn, song phải so sánh với các nước trong khu vực và so với tiềm năng, thế mạnh, chúng ta vẫn nhỏ bé và yếu thế. Do đó cần nhiều hơn sự sáng tạo, bệ đỡ của Nhà nước. 

“Chúng ta cần nhìn thẳng thắn là đang thiếu vắng cơ chế ưu tiên, tư nhân đang khó tiếp cận các nguồn lực, đặc biệt đất đai. “Khi thành lập các khu công nghiệp, khu kinh tế lớn, dường như chúng ta quan tâm và tạo cơ chế đặc biệt đối với nhà đầu tư nước ngoài hơn các nhà đầu tư trong nước”, ông Ngân nói.

Theo PGS Trần Hoàng Ngân: Phải xác định xây dựng kinh tế Việt Nam phồn vinh, thịnh vượng nhưng phải độc lập, tự chủ. Điều đó có nghĩa là chúng ta phải tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tiếp cận nhiều hơn đất đai một cách thuận lợi nhất, ưu đãi nhất. Lúc đó, chúng mới hiện thực hoá được chủ trương của Nghị quyết 68 rằng: Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.

Xoá bỏ mọi định kiến về kinh tế tư nhân

Phân tích sâu về các cơ chế, chính sách của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, ông Phan Đức Hiếu, Đại biểu Quốc hội khóa XV, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và tài Chính của Quốc hội khẳng định: Nghị quyết thay đổi triệt để, xoá bỏ mọi định kiến về kinh tế tư nhân.

Thông điệp của Nghị quyết 68 khác với các Nghị quyết khác về kinh tế tư nhân của Đảng, Bộ Chính trị (Nghị quyết 10) ở ba khía cạnh: Giảm phiền hà (cắt giảm giấy phép kinh doanh, đơn giản thủ tục hành chính…), thứ 2 là tăng sự bảo vệ, an toàn của doanh nhân và thứ 3 là khơi thông nguồn lực.

Tinh thần Nghị quyết có hai điểm mới là vai trò, vị thế của kinh tế của kinh tế ngày càng được coi trọng và khẳng định luôn trong Nghị quyết: Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia. Đây là quan điểm then chốt.

“Thay đổi tư duy toàn xã hội, thay đổi mọi định kiến về kinh tế tư nhân, bỏ tất cả những gì là tồn dư đối với những người làm kinh tế, kinh doanh”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Theo ông Hiếu, Nghị quyết 68 giảm sự phiền hà cho doanh nghiệp nói chung, tư nhân nói riêng thể hiện ở quan điểm. Chuyển tiền kiểm sang hậu kiểm, người dân được phép lầm tất cả những điều mà luật pháp không cấm hay chủ trương không hình sự hoá quan hệ kinh tế.

Quyền tự do kinh doanh không chỉ nằm ở trong xây dựng chính sách mà còn trong thực thi pháp luật của cán bộ, công chức. Việc thanh kiểm tra đối với doanh nghiệp cũng phải dựa trên nguyên tắc tự do kinh doanh, đầu tiên là doanh nghiệp được quyền kinh doanh bất cứ thứ gì mà luật pháp không cấm thay vì bó hẹp chỉ được kinh doanh những gì pháp luật cho phép.

Quan điểm này nảy sinh vấn đề là khi người ta vi phạm, làm những điều chưa đúng mà pháp luật chưa quy định rõ, thì cơ quan Nhà nước có trách nhiệm hướng dẫn cho họ làm đúng. Quan điểm là vi phạm kinh tế phải ưu tiên xử lý bằng pháp luật dân sự, luật xử phạt vi phạm hành chính đối với các vấn đề chưa được rõ ràng hay còn được gọi là “vùng xám” luật pháp.

Theo ông Hiếu, trong kinh doanh rủi ro và sai lầm là khó tránh khỏi. Rủi ro về thị trường không nói, vì nó là vấn đề thường trực, ai cũng đối diện, doanh nhân nước nào cũng đối diện, còn rủi ro về pháp lý, thể chế là khó giải quyết hơn, nó thuộc về khách quan và không thể lường trước được. Chính vì vậy, Nghị quyết 68 nêu bật quan điểm: Nếu cái gì chưa rõ thì ưu tiên áp dụng việc xử lý bằng luật dân sự thay vì luật hình sự. Điều này tạo điều kiện cho doanh nhân làm lại mình, bởi hơn ai hết, kinh doanh, tạo giá trị thặng dư ngấm vào máu của người doanh nhân rồi, không chỉ vì một sai lầm của họ mà cấm vĩnh viễn được.

Nghị quyết 68 cũng nêu bật, làm rõ, tách bạch hai khái niệm: tài sản, quyền nghĩa vụ và trách nhiệm của cá nhân với pháp nhân trong xử lý vi phạm.

Cái này quan trọng lắm, đôi khi vi phạm của một cá nhân, dù là người đứng đầu nhưng không phải là đại diện, hoặc vi phạm của một doanh nghiệp. Thậm chí, nhiều cá nhân lạm dụng doanh nghiệp để vi phạm, thì chúng ta phải xử lý nghiêm cá nhân. Nhưng xử lý cá nhân hiện nay vô hình chung ảnh hưởng rất lớn đến hình ảnh và hoạt động của doanh nghiệp.

Một số hiện tượng doanh nhân vi phạm pháp luật bị bắt thời gian qua là vi phạm của cá nhân, chứ không phải vi phạm của doanh nghiệp. Tách bạch chuyện này bởi đằng sau cá nhân vi phạm đó, là doanh nghiệp, là tài sản xã hội, là công ăn việc làm và là các công trình đang dở dang có nguy cơ lãng phí.

Luật pháp hiện nay phân biệt rất rạch ròi trách nhiệm cá nhân và pháp nhân. Hơn nữa, khi kê biên tài sản, nếu cá nhân vi phạm, thì có kê biên tài sản pháp nhân, doanh nghiệp không?

Theo tôi, đây là cuộc "đại phẫu thuật" nền kinh tế bởi khi Đảng đã có chủ trương coi trọng khu vực doanh nghiệp tư nhân một cách đặc biệt, quá trình tinh gọn, sáp nhập diễn ra toàn diện, cộng với đổi mới căn bản về động lực phát triển qua ứng dụng KHCN, đổi mới, sáng tạo… doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đẩy mạnh đầu tư phát triển, ứng dụng KHCN mới, vật liệu mới để tăng tốc bứt phá. Sẽ không có chỗ cho doanh nghiệp nào chậm chân, kinh doanh bằng mô hình cũ.

Về khơi thông nguồn lực, ngoài vốn, đất đai, con người, ngoài việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn lực truyền thống còn là cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh, hiệu quả.

“Chỉ cần việc khơi thông tranh chấp hợp đồng, khiếu nại, khiếu kiện… trong vòng 1-3 tháng thì đã khơi thông nguồn lực rất lớn cho doanh nghiệp. Bản thân tôi đang làm trọng tài quốc tế, tranh chấp hàng triệu USD, tài sản nằm đó, hàng hoá để lâu hỏng hóc và phải mất chi phí, vốn thì vay ngân hàng… Nguồn lực này là rất quan trọng cho nền kinh tế”, ông Hiếu phân tích.

Hơn nữa, chúng ta vẫn nhắc đến chuyện thực thi chính sách và thủ tục hành chính của dự án. Phải làm sao cho doanh nghiệp tiếp cận dự án và giải quyết khâu chủ trương đầu tư, đánh giá, cấp phép nhanh chóng. Không thể chấp nhận được chuyện doanh nghiệp phải chờ cấp phép, giải quyết thủ tục hành chính mà thời gian mất tương đương hoặc nhiều hơn cả thời gian thi công, xây dựng dự án. Đó là sự hoang phí và chi phí cơ hội bị bỏ lỡ… 

Chúng ta hãy tin và kỳ vọng, với các quyết sách về tinh gọn, sáp nhập cả trung ương và địa phương, thủ tục hành chính của chúng ta sẽ thông thoáng, nhanh hơn gấp nhiều, để tinh thần của Nghị quyết 68 thực sự đi vào cuộc sống.

(Còn nữa)

×