Nét kiến trúc độc đáo chùa ngôi chùa Khmer hơn 100 tuổi

Xiêm Cán là ngôi chùa Khmer tọa lạc tại xã Vĩnh Trạch Đông, TP.Bạc Liêu (Bạc Liêu), được xây dựng vào năm 1887, có diện tích khoảng 5ha. 

Thuở ban sơ chùa Xiêm Cán có tên tiếng Khmer là Komphisako, thể hiện sự uyên bác và sâu xa của trí tuệ phật pháp. Cái tên Xiêm Cán của chùa xuất phát từ tiếng Tiều (tiếng của người gốc Triều Châu, Trung Quốc, hiện đang sinh sống nhiều ở Bạc Liêu) có nghĩa là "giáp nước" bởi địa hình vùng đất này trước đây bên cạnh bãi bồi ven biển.

Thượng tọa Dương Quân hiện đang là trụ trì chùa Xiêm Cán lý giải thêm: "Ngày trước vùng này còn hoang sơ, cây cối rừng rậm rất nhiều, đường xá không có được như bây giờ, chỉ đi bằng xuống từ kênh Bạc Liêu. Từ bên ngoài đi vào phải mười mấy km. Người dân vào đây để lập nghiệp được khoảng mấy chục gia đình nên mới có nhu cầu thành lập chùa.

Do đường xá khó khăn, vùng này lại giáp biển nên trụ trì đầu tiên đặt tên chùa bằng tiếng Khmer có nghĩa là Sông Sâu. Sau đó, người Hoa đến làm ăn ở đây, dịch ra tiếng người Hoa tên chùa là Xiêm Cán nên từ đó gọi là chùa Xiêm Cán".

Tồn tại cùng thời gian với hơn 134 năm đầy thăng trầm, ngôi chùa đã trải nhiều đời trụ trì và một vài lần trùng tu, sửa chữa. Mỗi đời trụ trì khi lên kế thừa đều dốc sức tôn tạo, gìn giữ và mở rộng để ngôi chùa hoàn hảo như ngày nay. 

Đây là một nét đẹp trong văn hóa, tín ngưỡng tâm linh Phật giáo theo hệ phái Nam tông. Có thể chùa Xiêm Cán không phải là ngôi lâu đời nhất, cũng chưa phải là chùa Khmer lớn nhất ở miền Tây, nhưng về vẻ đẹp và quy mô, ngôi chùa này luôn là điểm đến được yêu thích bậc nhất.

Quần thể kiến trúc chùa Xiêm Cán gồm nhiều hạng mục quay mặt về hướng Đông, được xây dựng theo trường phái Phật giáo Nam Tông đặc trưng nhưng mang đậm dấu ấn kiến trúc Angkor-Campuchia.

Nổi bật nhất chính là Chính điện của chùa. Tòa chính điện được xây theo dạng hình chữ nhật có chiều rộng 18m, chiều dài 36m, mặt chính quay về hướng Đông. Lối vào chánh điện với 18 bậc thang để đi lên, phía trên là tượng Phật Thích Ca. 

Trên vách, trần, cột của chính điện đều được trang trí phù điêu bích họa cầu kỳ, công phu, nhiều màu sắc. Nổi bật các bích họa cỡ lớn kể về cuộc đời đức Phật từ lúc mới sinh ra, cho đến quá trình tu hành đạt thành chánh quả.

Tọa lạc trên nền gạch cao 1,5m Vẻ đẹp bên trong chính điện mang một màu sắc rực rỡ, nổi bật và trang nghiêm, với 100 cây cột bê tông tròn tạo sự vững chắc cho tòa nhà. 

Phần góc mái của mỗi đỉnh đều được đắp khúc đuôi rắn dài, uốn cong, mềm mại và được chạm trổ, điêu khắc tinh xảo bởi rất nhiều hoa văn…là một tuyệt tác khiến nhiều người mê đắm.

Thượng tọa Dương Quân kể: "Chánh điện ngày xưa được xây cất bằng cây lá. Sau 16 năm thì gặp 1 trận bão khiến chánh điện bị hư hỏng. Từ đó, các hòa thượng tìm cây lớn về làm cột xây chánh điện, mái lợp mái bằng ngói. Tới 1974, chánh điện của chùa lại xuống cấp mới nên mới xây dựng lại".

"Chùa Khmer thường có kiến trúc tòa chánh điện gần giống nhau, hướng về phía Đông. Kiến trúc khác ở chỗ lớn nhỏ. Diện tích chùa Xiêm Cán rộng nên phải làm chánh điện lớn và cao hơn để tương xứng với diện tích của chùa. Kiến trúc thì theo phật giáo Nam Tông Khmer, gắn liền 1 số họa tiếng AngKor Wat, mang nét độc đáo của đồng bào Khmer".

Điểm khác biệt của chùa Xiêm Cán khác chính là sự tinh tế, tỉ mỉ trong từng họa tiết, dù là vách tường, mái nhà và trụ cột,…tất cả đều được trang trí công phu, nhiều màu sắc. Bên cạnh đó, chùa có đến 115 pho tượng, một bia đá và một quả chuông có từ năm 1887. Các công trình này cách nhau cả trăm mét, xen giữa là những khoảng sân cùng những hàng cây xanh mát, không gian toát lên vẻ thanh tĩnh và trang nghiêm.

Chùa Khmer lưu giữ kinh lá buông 

Không chỉ là ngôi chùa nổi tiếng với phong cách nghệ thuật lẫn kiến trúc độc đáo, chùa Xiêm Cán còn được biết đến là nơi lưu giữ và hình thành nên nhiều nét đẹp văn hóa trong đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc người Khmer. 

Với bà con Khmer, chùa là nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, bảo tồn bản sắc dân tộc, thờ phụng hài cốt ông bà quá cố… Do đó mà họ sẵn sàng đem hết công sức, của cải để xây dựng, tu bổ chùa. Đây cũng chính là lý do vì sao mà ngôi chùa ngày càng lộng lẫy, hoàn hảo.

Điều đặc biệt hơn, đây còn là nơi lưu giữ bộ sách Khmer cổ được viết trên lá cây dày đến 70 trang với tuổi đời trên 100 năm. 

Cẩn thận lau chùi những quyển kinh phật cổ được khắc trên lá buông, thượng tọa Dương Quân kể: "Hồi đó không có máy đánh chữ, nên các sư viết trên lá buông khi viết phải có kỹ thuật rất giỏi, bút rất bén. Các sư học kinh, giáo lý của phật hay thuyết pháp điều nằm trên lá buông. Ngày nay, 1 số chùa vẫn giữ lưu niệm kinh viết trên lá buông. Trong đó chứa đựng nhiều giáo lý của Phật, góp phần cho con em mình biết chữ viết ngày xưa như thế nào".

Không chỉ là điểm du lịch tâm linh nổi tiếng của Bạc Liêu. Chùa Xiêm Cán là một công trình kiến trúc nổi bật, mang vẻ đẹp biểu trưng cho văn hóa tâm linh của cộng đồng dân tộc Khmer, là điểm đến nổi tiếng ở ĐBSCL. 

Đến với chùa Xiêm Cán không chỉ được chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc công phu, tận hưởng không khí yên tĩnh, thanh bình mà còn hiểu hơn về văn hóa tín ngưỡng, đời sống của dân tộc Khmer vùng đồng bằng Nam Bộ.

×