Nhật Bản đang phải đối mặt với một trong những thách thức lớn nhất trong lịch sử: tình trạng thiếu hụt lao động trong lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi. Nguyên nhân chính đến từ sự già hóa dân số nhanh chóng và tỷ lệ sinh giảm mạnh.

Thế hệ "baby boomer" của Nhật Bản – những người sinh ra trong giai đoạn bùng nổ dân số sau chiến tranh từ năm 1947 đến 1949 – đã bước sang tuổi 75 vào cuối năm 2024. Sự gia tăng mạnh mẽ số lượng người cao tuổi đang gây áp lực nặng nề lên hệ thống chăm sóc y tế và xã hội. Trong khi đó, số trẻ em sinh ra trong năm 2024 tiếp tục giảm 5% so với năm trước, chỉ còn 720.988 trẻ – mức thấp kỷ lục trong 9 năm liên tiếp, theo số liệu từ Bộ Y tế Nhật Bản.

Ngành chăm sóc người cao tuổi tại Nhật Bản hiện đang lâm vào tình trạng thiếu nhân lực nghiêm trọng. Tỷ lệ số việc làm trên số ứng viên trong ngành này vào tháng 12 năm 2024 là 4,25 – tức là cứ một người tìm việc thì có đến hơn 4 vị trí cần tuyển dụng. Con số này cao hơn nhiều so với tỷ lệ trung bình của cả nước là 1,22, cho thấy sự mất cân đối nghiêm trọng trong nguồn nhân lực.

Chính phủ Nhật Bản đã tìm cách thu hút lao động nước ngoài để bù đắp sự thiếu hụt này, nhưng kết quả vẫn còn hạn chế. Đến năm 2023, số lao động nước ngoài làm việc trong ngành chăm sóc người cao tuổi chỉ khoảng 57.000 người, chiếm chưa đến 3% tổng số lao động trong lĩnh vực này. Điều này đồng nghĩa với việc Nhật Bản vẫn đang phải tìm kiếm những giải pháp khác để giải quyết cuộc khủng hoảng nhân lực ngày càng trầm trọng này.

Takashi Miyamoto, giám đốc tại Zenkoukai – một đơn vị vận hành các cơ sở chăm sóc người già – cho biết: "Chúng tôi đang cố gắng xoay xở trong tình trạng thiếu hụt nhân sự trầm trọng. Trong vòng 10 đến 15 năm tới, tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn nhiều. Công nghệ chính là cơ hội tốt nhất để chúng tôi tránh khỏi khủng hoảng."

Công nghệ và robot – giải pháp cho tương lai

Nhật Bản đang tích cực tìm kiếm các giải pháp công nghệ để đối phó với tình trạng thiếu hụt nhân lực trong lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi. Các cơ sở như Zenkoukai đã bắt đầu ứng dụng robot và trí tuệ nhân tạo vào công việc hàng ngày, tuy nhiên, phạm vi sử dụng vẫn còn hạn chế.

Tại một trung tâm chăm sóc người cao tuổi ở Tokyo, một robot nhỏ với đôi mắt to tròn hỗ trợ nhân viên bằng cách hát các bài nhạc pop và hướng dẫn người cao tuổi thực hiện các bài tập vận động đơn giản. Trong khi đó, các nhân viên chăm sóc tập trung vào các công việc quan trọng khác.

Một trong những ứng dụng công nghệ thực tế nhất hiện nay là cảm biến giấc ngủ được đặt dưới nệm của người cao tuổi để theo dõi tình trạng ngủ của họ. Nhờ đó, các nhân viên chăm sóc không cần phải đi kiểm tra liên tục vào ban đêm, giúp giảm tải công việc và nâng cao hiệu quả chăm sóc.

Giáo sư Sugano, chủ tịch Hiệp hội Robot Nhật Bản, nhận định rằng mặc dù robot hình người như Optimus của Tesla đang được phát triển trên toàn cầu, nhưng việc ứng dụng chúng vào chăm sóc con người vẫn còn là một thách thức. "Robot hình người đang được phát triển ở nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, hầu hết chúng chỉ có thể thực hiện các công việc gia dụng hoặc vận hành trên dây chuyền sản xuất trong nhà máy. Khi phải làm việc trực tiếp với con người, các vấn đề như độ an toàn và khả năng phối hợp với từng cá nhân trở nên phức tạp hơn," ông nói.

Robot AIREC của Sugano có thể hỗ trợ một người ngồi dậy, mang tất, nấu trứng hoặc gấp quần áo, nhưng ông dự đoán rằng nó sẽ chưa thể được sử dụng rộng rãi trong các cơ sở y tế hoặc viện dưỡng lão cho đến năm 2030. Hơn nữa, chi phí ban đầu của robot này có thể lên tới 10 triệu yên, gây ra rào cản lớn trong việc triển khai rộng rãi.

Takaki Ito, một nhân viên chăm sóc tại cơ sở của Zenkoukai, chia sẻ quan điểm thận trọng nhưng lạc quan về tương lai của ngành chăm sóc bằng robot: "Nếu chúng ta có những robot được trang bị trí tuệ nhân tạo có thể hiểu được tình trạng sức khỏe và thói quen sinh hoạt của từng người cao tuổi, có thể trong tương lai chúng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc con người."

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng robot không thể thay thế hoàn toàn con người trong lĩnh vực này. "Chăm sóc người cao tuổi không chỉ là cung cấp các dịch vụ y tế mà còn là sự tương tác và quan tâm đến cảm xúc của họ. Tôi tin rằng sự kết hợp giữa robot và con người mới là giải pháp tốt nhất để nâng cao chất lượng chăm sóc."

×