Nỏ khổng lồ Ballista của người La Mã lợi hại ra sao?

Với tài năng sáng chế thiên bẩm, người La Mã không bao giờ bỏ qua việc ứng dụng những công nghệ tốt khi họ băt gặp chúng. Trong các cuộc chiến chống Carthage vào thế kỷ thứ 3 TCN, linh La Mã biết đến những cỗ pháo Hy Lạp sử dụng lực xoắn để bắn đá và những mũi tên cỡ lớn, có sức tàn phá không hể nhỏ. Các kỹ sư La Mã đã nhanh chóng học hỏi những thiết kế này đồng thời cải tạo chúng, tạo ra những vũ khí không chỉ là tiền thân của các cỗ pháo dùng thuốc súng sau này, mà hiểu theo nghĩa nào đó, còn là tổ tiên xa của súng máy và chiến thuật dùng hỏa lực mạnh đánh phủ đầu.

Vũ khí bắn tên La Mã chia làm vài loại khác nhau, loại có kích thước to lớn nhất là nỏ khổng lồ (Ballista). Vào thời cộng hòa và thời đầu của đế quốc La Mã, những cổ mày này làm bằng gỗ, được gia cố bằng sắt tấm, các phiên bản sau này có khung sắt và bởi vậy bền chắc hơn, đặc biệt là trong thời tiết xấu. Chúng là những thiết bị dùng lực xoắn, lực tới mũi tên được lấy từ hai lò xo làm bằng gân động vật xoắn lại, bên trong đặt thân nỏ. Dây nỏ được kéo về phía sau bằng sức mạnh đòn bẩy và được ghìm lại bằng một cái chốt. Khi dây cung được thả ra. Hai lò xo giải phóng lực nén và thân cung bật về phía trước, phóng đi hòn đá hoặc mũi tên nặng.

Ballista là vũ khí có sức mạnh đáng nể. Một vũ khí điển hình loại này có thể phóng một mũi tên nặng 1,1 kg bay trong phạm vi hiệu quả 274 m. Theo ước tính lý thuyết, các cỗ máy nỏ lớn nhất có thể phóng mũi tên nặng 4,5 kg đi xa 420 m. Những ước tính này tỏ ra chính xác vì dữ liệu lịch sử đã chứng tỏ rằng có những người bị bắn từ khoảng cách rất xa. Một bộ xương ở Anh vào thời đại đồ sắt bị giết trong trận chiến chống quận La Mã tại pháo đài Maiden, hạt Dorset và năm 43 SCN bị một mũi tên của nỏ khổng lồ cắm gọn ghẽ vào xương sống.

Những cỗ pháo sử dụng lực xoắn này đã chứng tỏ giá trị của chúng trong những trấn chiến của quân La Mã bởi chúng được phát triển thành một số phiên bản khác nhau. Chiếc máy bò cạp (Scorpio) là một phiên bản nhỏ hơn của Ballista – có thể điều khiển bằng một người thay vì đội sáu người như và mang những đặc trưng riêng về chiến thuật.

Trong khi Ballista là thiết bị công thành trọng yếu, Scorpio là vũ khí tung hoành nơi chiến trường, lý tưởng cho một đợt tấn công từ xa. Mỗi quân đoàn La Mã sẽ mang khoảng 60 chiếc Scorpio vào trận chiến, sử dụng trong những khẩu đội tập trung trên nền đất cao. Từ đó Scorpio của mỗi quân đoàn có thể bắn tới 240 mũi tên mỗi phút một cách chính xác, với tầm xa nằm trong khoảng từ 100 m đến 400 m. Những mũi tên ấy đủ mạnh để xuyên qua khiên, giáp của đối phương và cho ta thấy rằng ý tưởng về hỏa lực hổ trợ bộ binh không phải là phát minh của thời đại sau này.

Ngoài Ballista và Scorpio, quân La mã cùng phát minh ra các loại vũ khí dạng nỏ khác. Trong số đó có máy nỏ cầm tay Cheiroballistra với kích cỡ nhỏ hơn Scorpio, và nỏ đặt trên xe ngựa kéo Carroballista. Quân đội La Mã có thể đẩy những chiếc nỏ khổng lồ quanh chiến địa như một cổ pháo dã chiến hạng nhẹ.

Thậm chí còn tìm thấy bằng chứng về một loại nỏ tự động là Polybolos, có thể tự nạp tên bằng một hệ thống cơ khí phức tạp. Một đội làm chương trình phim tài liệu của BBC nghiên cứu vũ khí đã tái dựng một thiết bị như vậy với khả nắng bắn 11 mũi tên 1 phút.

Có thể nói, ở nhiều cấp độ, những cỗ máy bắn tên của La Mã đi đầu về kỹ thuật vũ khí thời kỳ cổ đại.

×