Ngày nay, nhiều trang mạng xã hội sử dụng AI vào sản xuất nội dung với các video đồ họa, hình ảnh... thu hút hàng triệu người truy cập. Vậy để thu hút bạn đọc, các cơ quan báo chí cần phải làm gì, thưa PGS?

- Cạnh tranh là động lực của sự phát triển. Vì thế, không nên tiêu cực hoá vấn đề cạnh tranh mà cần nhìn nhận sự xuất hiện của mạng xã hội trong thời đại ngày nay như một “cú hích” cho sự phát triển của báo chí. Trong mối quan hệ giữa báo chí và mạng xã hội, thay vì xem nhau là đối thủ, các cơ quan báo chí cần tiếp cận cuộc cạnh tranh này bằng tư duy hợp tác thông minh - một chiến lược “win - win” mà ở đó cả hai bên đều có thể phát huy thế mạnh và bổ trợ cho nhau. Báo chí hoàn toàn có thể tận dụng các nền tảng mạng xã hội như một kênh phân phối hiệu quả để mở rộng độ phủ, tăng tương tác với công chúng, nhất là giới trẻ. Ngược lại, mạng xã hội cũng cần đến các nguồn tin uy tín từ báo chí để nâng cao giá trị thông tin, chống lại tình trạng tin giả, tin sai sự thật.

"Quan trọng hơn cả là đào tạo lại đội ngũ nhà báo để họ không chỉ là người đưa tin, mà còn là “người kể chuyện kỹ thuật số”, có tư duy số, có kỹ năng sử dụng công cụ số, biết sử dụng mạng xã hội hiệu quả trong tác nghiệp báo chí - một yêu cầu tất yếu cho thế hệ nhà báo hiện đại ngày nay”.
PGS -TS Đinh Thị Thu Hằng

Do đó, thay vì chạy đua theo “hiệu ứng lan truyền” bằng mọi giá, báo chí nên định vị mình là “người dẫn đường thông tin” - kết hợp công nghệ, sáng tạo nội dung phù hợp với xu hướng mạng xã hội, nhưng vẫn giữ vững các chuẩn mực nghề nghiệp. Tư duy hợp tác - cạnh tranh này không chỉ giúp báo chí phát triển bền vững trong môi trường truyền thông mới, mà còn góp phần xây dựng hệ sinh thái thông tin lành mạnh, có lợi cho cả công chúng và xã hội.

Báo chí cần làm gì là một câu hỏi lớn. Ngoài việc thay đổi tư duy như tôi vừa nêu, thì các chủ thể của hoạt động báo chí cần quan tâm nhiều hơn một số vấn đề sau: Một là, báo chí cần giữ vững giá trị cốt lõi là sự chính xác, tin cậy, khách quan - điều mà mạng xã hội thường thiếu - để khẳng định vai trò là nơi cung cấp thông tin chính thống giữa một biển nội dung hỗn loạn. Hai là, các cơ quan báo chí cần phát triển hệ sinh thái nội dung, tôi nhấn mạnh ở đây đây phải là một hệ sinh thái nội dung trên mạng xã hội, tận dụng chính các nền tảng như TikTok, YouTube, Facebook để lan tỏa thông tin báo chí một cách sinh động, hấp dẫn hơn.

Thứ ba và quan trọng hơn cả là đào tạo lại đội ngũ nhà báo để họ không chỉ là người đưa tin, mà còn là “người kể chuyện kỹ thuật số”, có tư duy số, có kỹ năng sử dụng công cụ số, biết sử dụng mạng xã hội hiệu quả trong tác nghiệp báo chí - một yêu cầu tất yếu cho thế hệ nhà báo hiện đại ngày nay.

Báo chí thế giới đã chứng minh rằng độc giả sẽ trả tiền cho nội dung độc đáo, có chất lượng và bổ ích. Một số tờ báo ở Việt Nam đã thu phí bạn đọc, hướng đi này liệu có làm giảm lượng bạn đọc truyền thống hay không, theo nhìn nhận của PGS?

- Thu phí bạn đọc là một xu hướng tất yếu trong tiến trình chuyển đổi số và phát triển mô hình báo chí bền vững, đặc biệt trong bối cảnh doanh thu quảng cáo truyền thống ngày càng co hẹp. Tôi cho rằng, điều quan trọng không nằm ở việc “thu phí có làm mất độc giả hay không”, mà ở chỗ báo chí có đang tạo ra những nội dung khiến độc giả cảm thấy “xứng đáng để chi trả” hay không. Trong thực tế, các nghiên cứu gần đây cho thấy công chúng sẵn sàng trả tiền cho những thông tin có giá trị thực sự, đặc biệt là thông tin chuyên sâu, dự báo xu hướng, và trải nghiệm cá nhân hóa.

Báo chí muốn thu hút được lượng thuê bao trả phí thì không thể chạy theo tin tức “giật gân” hay sao chép từ mạng xã hội. Chúng ta phải đầu tư vào sản phẩm nội dung có chiều sâu, khác biệt, và định vị rõ nét, có thể là các phóng sự điều tra, tác phẩm báo chí dữ liệu, bản tin chuyên biệt theo lĩnh vực, hoặc nội dung khai thác dưới dạng đa phương tiện có chất lượng sản xuất cao. Tất nhiên, để hướng đi này khả thi, các tòa soạn cần song hành ba yếu tố: Đầu tiên, đầu tư nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là các vị trí như phóng viên dữ liệu, biên tập viên nội dung số. Thứ hai, xây dựng hệ thống công nghệ để quản lý, phân phối và cá nhân hóa nội dung.

Cuối cùng, từng bước định hình thói quen trả phí thông qua các gói linh hoạt, thử nghiệm miễn phí, hoặc ưu đãi thành viên. Thu phí không nên là bước đi hành chính - kỹ thuật, mà phải được xem là một chiến lược phát triển dài hạn, gắn với triết lý làm báo lấy chất lượng và niềm tin làm nền tảng. Nếu làm tốt, không những không mất đi độc giả trung thành mà còn tạo dựng được cộng đồng bạn đọc có giá trị - những người không chỉ trả tiền, mà còn sẵn sàng đồng hành cùng sự phát triển của tòa soạn.

Nội dung trên các nền tảng xã hội phát triển mạnh, dẫn đến việc các cơ quan báo chí đối mặt nhiều hơn với tình trạng gian lận bản quyền. Theo PGS, cơ quan báo chí nên có giải pháp gì để hạn chế tình trạng này?

- Theo tôi, có thể áp dụng chiến lược phân phối nội dung linh hoạt, tối ưu hóa nội dung cho mạng xã hội nhưng có điều hướng về nền tảng gốc, ví dụ như cung cấp bản rút gọn, video ngắn kèm liên kết bài gốc.

Thứ hai, sáng tạo nội dung độc quyền từ những bài điều tra, bài phân tích, bình luận chuyên sâu… Tạo giá trị khác biệt của riêng báo mà mạng xã hội không có. Và nội dung độc quyền này chỉ đọc được khi truy cập trực tiếp vào trang chính thống.

Thứ ba, thành lập bộ phận bảo vệ bản quyền, sử dụng công nghệ bảo vệ nội dung. Thứ tư, tạo sự hợp tác, liên kết với các báo khác để cùng chia sẻ và bảo vệ nội dung gốc.

Thứ năm, sử dụng mô hình thu phí linh hoạt theo từng gói: Gói miễn phí, được nhận bản tin; Gói hội viên: Truy cập không giới hạn; Gói độc quyền: Có nội dung điều tra sớm hơn…

Thứ sáu, tăng cường hành lang pháp lý, xử lý nghiêm minh, có chế tài mạnh hơn đối với hành vi sao chép, chỉnh sửa nội dung trái phép. Cần sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan, tổ chức báo chí để cập nhật, bổ sung quy định rõ ràng hơn về bản quyền báo chí số...

Xin cảm ơn PGS!

×