Năm 2022, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, sau nhiều năm nung nấu, kiên trì tích lũy tư liệu, sử liệu và thực hiện các chuyến đi nghiên cứu ở trong và ngoài nước; tiến hành các thao tác tích hợp, phân tích, so sánh, đối chiếu các tư liệu đã có; cấu trúc đề cương và bắt tay viết song song bộ trường thiên tiểu thuyết và bộ sử thi nghệ thuật cùng mang tên “Nước non vạn dặm”.

Bộ sử thi nghệ thuật đã dựng xong phần I “Nợ nước non” trong tập kịch bản đồ sộ 5 phần; kịch hát “Nợ nước non” đã đến với đông đảo công chúng ở nhiều tỉnh, thành phố, cơ quan, đơn vị trong cả nước.

Bộ trường thiên tiểu thuyết “Nước non vạn dặm” ra mắt bạn đọc mỗi năm 1 tập: “Nợ nước non” (2022); “Lênh đênh bốn biển” (2023); “Từ Việt Bắc về Hà Nội” (2024), “Đường lên Điện Biên” (đầu 2025) và tập thứ 5 “Việt Nam - Hồ Chí Minh” ra mắt bạn đọc đúng vào dịp kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bằng sự nghiên cứu lịch sử, chính trị, văn hóa… công phu, nghiêm túc; bằng sự trải nghiệm, tích lũy vốn sống nhiều năm ở quê hương Nghệ An và nhiều vùng đất trong và ngoài nước, PGS.TS, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã xây dựng trong “Nước non vạn dặm” hình tượng nhân vật, bối cảnh lịch sử - xã hội quanh nhân vật chính Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh chân thực, sống động, giản dị, có chiều sâu nhân văn và lôi cuốn người đọc.

Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ cho biết, ông từng rất trăn trở vì dù từng có một số tác phẩm văn học viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng chưa có tác phẩm nào thật sự xứng tầm với cuộc đời, sự nghiệp cách mạng và nhân cách vĩ đại của Người. Chưa có bộ tiểu thuyết nào đủ lớn về Bác với độ dài về thời gian, độ rộng lớn về không gian, tầm cao về tư tưởng và nghệ thuật.

“Lúc nhà văn Sơn Tùng còn sống, tôi hay đến nhà ông chơi. Tôi có đem những thắc mắc của mình hỏi nhà văn Sơn Tùng. Nhà văn Sơn Tùng có nói rằng, ông chỉ có thể viết về Bác Hồ từ thời thơ ấu đến thời niên thiếu, không thể viết được quãng đời sau này của Bác vì muốn viết được như thế phải có thời gian tìm tòi và nghiên cứu các nguồn tài liệu, trong khi tuổi tác của ông ngày càng cao, sức khỏe không cho phép… nên không thể làm điều đó.

Nhà văn Sơn Tùng có nói với tôi: “Nếu Kỷ có lòng với Bác như thế, cháu nên bắt tay vào viết”.

Thực ra, trước đó, tôi cũng đã ấp ủ viết những tác phẩm về các anh hùng dân tộc của đất nước. Hơn 20 năm trước, khi tôi được cấp trên điều động về làm Bí thư huyện Nam Đàn, tôi đã tìm hiểu rất kỹ về vùng đất này. Người ta nói đây là vùng đất “địa linh nhân kiệt” nhưng với tôi đây còn là vùng đất rất đặc biệt.

Riêng về Bác Hồ - Người là một vĩ nhân nhưng rất gần gũi với người dân và bạn bè quốc tế. Và để viết được về Bác, tôi đã mất gần 20 năm tìm kiếm các tài liệu – tư liệu lịch sử. Sau này, tôi có viết một bài báo đăng trên báo Nhân Dân “Bác Hồ của chúng ta”, trên cơ sở của bài báo đó, tôi đã bắt tay viết bộ tiểu thuyết.

Lúc đầu tôi nghĩ chỉ viết khoảng 3 tập, 3 tập là quá sức với mình rồi. Nhưng sau đó, càng viết tôi càng thấy 3 tập là không đủ, ít nhất cũng phải 5 tập. Và bây giờ đúng là phải 5 tập. Tôi nghĩ, mình không phải nhà văn chuyên nghiệp nhưng nếu tập trung để viết thì vẫn có thể viết được”, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ bộc bạch.

Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ mất gần 20 năm để hoàn thành bộ tiểu thuyết về Bác Hồ

Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ cho rằng, ông đặt tên cho bộ tiểu thuyết của mình là “Nước non vạn dặm”. Vì hành trình Bác Hồ theo con tàu Amiral Latouche-Tréville đi tìm đường cứu nước là lênh đênh hàng chục vạn dặm.

“Không có nguyên thủ quốc gia nào đi bộ nhiều như Bác Hồ. Năm 1941, Bác đi qua đi lại Trung Quốc – Việt Nam rất nhiều lần. Thời đó, không có đài radio, không có phương tiện truyền tin… nên Bác phải đi qua đi lại để nắm tình hình quốc tế. Trong những lần đi qua đi lại đó, Bác đồng thời gầy dựng cơ sở ở rất nhiều nơi sát biên giới Việt Nam, từ Côn Minh đến Trùng Khánh.

Và cũng không có người nào chăm học ngoại ngữ và học giỏi như Bác Hồ. Trong thời gian theo tàu Amiral Latouche-Tréville sang Pháp, một ngày Bác phải làm việc mười mấy tiếng nhưng vẫn tranh thủ từng giờ để học tiếng Pháp. Mấy chục năm bôn ba nơi xứ người, bác đã tự học ngoại ngữ của rất nhiều nước.

Trong quá trình tìm hiểu về Bác, tôi nhận thấy Bác thuần thục 8 ngoại ngữ nhưng có thể nói để giao tiếp thì trên 10 ngoại ngữ. Đây đều là thành quả của việc tự học của Bác. Nếu không có ý chí như Bác thì không thể làm được như thế”, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ nói.

Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ cũng cho biết, trong quá trình bắt tay viết bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, có những ngày ông làm việc gần 20 tiếng. Và để chống lại những cơn buồn ngủ ập đến bất ngờ mỗi khi ngồi viết, trên bàn ông bao giờ cũng có những lọ ngô rang và lạc rang. Mỗi dịp cuối tuần, nếu không thật sự cần thiết phải ra ngoài, ông thường ngồi yên vị tại phòng làm việc để tập trung cho những trang viết.

Về kỷ niệm trong quá trình viết bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ nói ông từng nhiều lần không kìm được nước mắt khi viết về Bác Hồ năm lên 10 tuổi, mẹ Bác là bà Hoàng Thị Loan qua đời. Lúc đó, anh của Bác là Nguyễn Sinh Khiêm theo cha Nguyễn Sinh Sắc ra chấm thi ở Thanh Hóa. Bà Hoàng Thị Loan mất khi em của Bác là Nguyên Sinh Nhuận mới chỉ được vài tháng và vài tháng sau người em của Bác cũng qua đời.

Trong bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, bên cạnh nhân vật chính Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là bao nhiêu con người, bao nhiêu số phận, sự kiện, vùng đất, tình tiết, bao nhiêu buồn vui, sướng khổ… hiện lên tươi nguyên, khắc khoải, ám ảnh, kiêu hãnh, thôi thúc. Một số khoảng mờ của lịch sử cũng được tác giả dày công tìm hiểu, bạch hóa một cách chân thành, sinh động và thuyết phục.

Bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm” của nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã khắc họa hình tượng Hồ Chí Minh từ truyền thống văn hoá, yêu nước, cách mạng của quê hương, của dân tộc kết hợp với tinh hoa văn hóa, cách mạng của thời đại để vươn tới tầm cao nhân loại: Chủ nghĩa yêu nước mang nội dung nhân bản sâu sắc; Giải phóng dân tộc đi liền với giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng con người; Đề cao con người là nhân tố quyết định của lịch sử; Cách mạng dân tộc, dân chủ chân chính tất yếu phát triển thành cách mạng xã hội chủ nghĩa; Sức mạnh dân tộc luôn gắn liền với sức mạnh thời đại.

Người đặc biệt coi trọng Nhân dân, đề cao “Dân là gốc”, “là Người chủ” của cách mạng, của đất nước, là người tạo nên lịch sử. Tư tưởng yêu nước thương dân, quý trọng con người; chân lý “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”; đạo đức trong sáng, cao cả, sẵn sàng xả thân vì nghĩa lớn; phong cách bình dị, gần gũi, khiêm tốn, lão thực… Tất cả những điều ấy là di sản tư tưởng và văn hóa quý giá mà Người để lại cho đất nước, cho nhân dân và cho cả nhân loại.