Bình luận
0
Không chỉ chấn chỉnh tôn ti trật tự trong triều đình làm cho dân trở về với thuần phong mỹ tục, Phạm Công Trứ còn dâng sớ xin cung đốn vật chất cho các trường thi để học trò được thuận lợi học tập.
Trải 50 năm làm quan, Phạm Công Trứ đã phò tá 5 đời vua Lê, 2 đời chúa Trịnh, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng.
Đền thờ Tiến sĩ Phạm Công Trứ được xây dựng trên nền đền thờ cũ. Ảnh: ITN.
Là người mưu lược, luôn chăm lo việc nước, tài năng xuất chúng trên mọi lĩnh vực, lại hiểu rõ những nỗi thống khổ của dân và tầng lớp học trò nên Phạm Công Trứ đã có những đề xuất nhằm chấn hưng giáo dục, hòng đem đến sự đổi thay cho đất nước.
Phạm Công Trứ, người làng Liêu Xuyên, tổng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương, nay thuộc thôn Thanh Xá, xã Nghĩa Hiệp, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên. Ông sinh ngày 17/3 năm Kỷ Hợi (1599) trong một gia đình Nho học, cha là Phạm Cai, mẹ là Nguyễn Thị Liên.
Từ nhỏ Phạm Công Trứ đã rất ham học, lớn lên tính tình cương trực và nhân hậu. Được sự chăm sóc, dạy dỗ chu đáo của cha mẹ, lại được quan Huấn đạo Nguyễn Hiền (người cùng huyện) giúp đỡ, nên Phạm Công Trứ sớm nổi tiếng giỏi văn chương.
Khoa thi năm Mậu Thìn 1628 niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 10 (1628) đời vua Lê Thần Tông, Phạm Công Trứ vượt qua các kỳ thi Hương, thi Hội, lọt vào thi Đình và đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân. Sau khi đỗ, ông được bổ làm Hàn lâm viện Hiệu thảo.
Năm Tân Mùi (1631), ông được giao giữ chức Hiến sát sứ xứ Thanh Hoa. Năm Kỷ Mão (1639) ông giữ chức Phủ Doãn phủ Phụng Thiên, rồi làm Tham chính Tự khanh, được phép tham gia bàn luận việc Nội phủ. Năm Dương Hòa thứ 8 (1642) ông được thăng lên Tán lý đạo Sơn Nam, coi giữ việc binh.
Phạm Công Trứ còn đề ra nhiều chính sách cải cách quản lý Nhà nước và ông là một nhà chính trị xuất sắc. Năm Vĩnh Thọ thứ ba (1660) ông đã dâng sớ xin kiện ước văn - võ, thưởng phạt nghiêm minh. Khi giữ chức Tham tụng, ông đã nêu rõ phép khảo khóa (cất nhắc quan lại, ban điều lệ giáo hóa, khen thưởng phân minh, xét lại sổ đinh điền, định lại ngạch thuế).
Khi đảm đương trọng trách Lại bộ Thượng thư, năm Ất Tỵ (1665), Phạm Công Trứ giao cho Ngự sử đài khảo khóa các nha môn, đã phát hiện sai phạm của nhiều đại thần và tất nhiên, họ đều bị giáng chức. Những việc làm đó đã khiến cho "pháp lệnh nghiêm minh, sĩ phu danh đua cố gắng, người làm quan lấy phong thái khí tiết mà tự miễn, cho nên được gọi là đời thanh bình".
Phạm Công Trứ từng làm Giám thủ Quốc Tử Giám trông coi việc học, đề xuất cung đốn vật chất cho sĩ tử các trường thi Hương. Ảnh: ITN.
Những việc sắp đặt của Phạm Công Trứ được chúa Trịnh chấp nhận để ổn định trị an xã tắc. Người đương thời khen ông là vị quan đa tài, liêm khiết. Năm Tân Sửu (1661) vâng lệnh triều đình, ông đem đại quân đi đánh dẹp lực lượng cát cứ Nguyễn Phúc Tần nổi dậy ở vùng Thuận Hóa. Thắng trận trở về ông được phong hàm Thiếu Bảo, tước Quận công.
Để giáo dục kẻ sĩ, mở mang nền Nho học, tuyển chọn nhân tài cho đất nước, năm Nhâm Dần (1662) ông làm Giám thủ Quốc Tử Giám, vừa coi sóc việc trùng tu, tôn tạo Văn miếu Quốc Tử Giám, vừa đôn đốc rèn luyện việc học tập của các học sinh ở Quốc Tử Giám.
Không những thế, ông cùng quan Tham tụng Dương Trí Trạch dâng sớ xin cung đốn mọi vật cần thiết cho trường thi, đặc biệt là trường thi Hương ở các địa phương, tạo điều kiện thuận lợi cho học trò học tập. Thời gian này, ông còn cho xây dựng bia Tiến sĩ tại huyện Đường Hào để khích lệ tinh thần học tập của dân địa phương.
Phạm Công Trứ cũng có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực văn hóa, phong tục. Bản "Lê triều giáo hóa điều luật" (47 điều giáo hóa) mà triều Lê ban hành có nhiều đóng góp của ông - nhằm chấn chỉnh tôn ti trật tự trong triều và ngoài xã hội, làm cho nhân dân trở về với thuần phong mỹ tục. Năm Bính Ngọ (1666), Phạm Công Trứ đã dâng biểu tấu nhằm tuyên dương 13 bầy tôi tử tiết thời Lê sơ, phong làm Phúc thần, cho dựng từ đường và phụng thờ hương khói.
Là người đứng đầu bộ Lễ, Phạm Công Trứ đã kiến nghị vua Lê chúa Trịnh sửa sang lễ nghi, triều phục và định thành quy chế rõ ràng cho các quan văn võ đại thần. Ông cũng quy định phụ nữ và nam giới ăn mặc y phục theo đúng tục lệ truyền thống. Ngoài ra, ông cũng nhiều lần tấu xin ra lệnh nghiêm cấm hút thuốc, để đảm bảo sức vóc của nòi giống Việt.
Công lao to lớn của Phạm Công Trứ được vua Lê Huyền Tông ghi nhận và tấn phong "Đặc tiến Kim tử Vinh lộc Đại phu, Lễ bộ Thượng thư, kiêm Đông các Đại học sĩ, Thiếu Bảo Yến Quận công, Thượng trụ quốc thượng, trật Phạm Công Trứ khả vi Đặc tiến Kim tử Lại bộ Thượng thư".
Năm Cảnh Trị thứ ba (1665) đời vua Lê Huyền Tông, Phạm Công Trứ được Tây Vương Trịnh Tạc giao cho việc khảo đính (phụ trách sửa chữa và xem xét) lại bộ sách "Đại Việt sử ký toàn thư". Ông đã cùng với Hồ Sĩ Dương, Nguyễn Quốc Khôi, Đặng Công Chất, Đào Công Chính, Vũ Duy Đoán... khảo đính toàn bộ, chép từ họ Hồng Bàng đến Ngô sứ quân (thế kỷ 10) làm bộ "Đại Việt sử ký ngoại kỷ toàn thư"; từ thời Đinh Tiên Hoàng đến Thái tổ Cao Hoàng đế (Lê triều) làm bộ "Đại Việt sử ký bản kỷ toàn thư', theo trước tác của sử gia Ngô Sĩ Liên.
Lăng mộ Tiến sĩ Phạm Công Trứ tại Hưng Yên. Ảnh: ITN.
Không chỉ giỏi về văn học, Phạm Công Trứ còn được biết đến là một nhà quân sự. Từ khi cuộc chiến Trịnh - Nguyễn nổ ra, trải qua 7 lần đại chiến thì Phạm Công Trứ có đến 5 lần Nam chinh. Tuy nhiên, cuộc chiến vẫn không phân định được thắng thua.
Do mâu thuẫn nội bộ họ Trịnh, năm Ất Dậu (1645), Trịnh Lịch và Trịnh Sầm đã dấy quân phản loạn. Nhờ mưu lược khôn khéo và quyết đoán, Phạm Công Trứ và Đào Quang Nhiêu đã khuyên phủ Tiết chế (tức phủ chúa Trịnh) nên hành sự trước khi chúng tập hợp lực lượng. Kết quả là, nội loạn trong cung đã được dẹp yên, đó là công lớn của Phạm Công Trứ và Đào Quang Nhiêu.
Vào năm Đinh Mùi (1667) và Kỷ Dậu (1669), ông cùng chúa Trịnh Căn đánh bại nhà Mạc tại Cao Bằng, chặn đứng âm mưu của nhà Thanh định mượn cớ "phù Mạc, diệt Lê" để xâm lược nước ta.
Sau 40 năm phục vụ đất nước, năm Mậu Thân (1668) vua đã phong ông làm Quốc lão, được tham dự các việc cơ mật trong triều. Cũng thời gian này ông đã xin nghỉ hưu ba lần mới được chấp nhận.
Khi về, ông được thăng Thái bảo, chúa Trịnh đã tặng ông đôi câu đối thêu vào cờ: Điền đỉnh nại, nhiếp âm dương, triều đình trụ thạch/ Hoàn quy mô, định hiệu lệnh, quốc gia đống lương (Nêm canh định vạc, điều hòa khí âm dương, làm cột đá cho triều đình/ Định ra các hiệu lệnh, hoàn thành được quy mô, là rường cột của quốc gia).
Đến năm Quý Mùi (1673) triều đình lại mời ông ra làm Tể tướng, coi việc sáu bộ, tham tán việc cơ mật.
Là quan văn nhưng Phạm Công Trứ trải qua nhiều chức quan võ và tham gia trong 2 cuộc chiến với nhà Nguyễn và nhà Mạc. Ảnh: ITN.
Cuộc đời làm quan của Phạm Công Trứ để lại khá nhiều câu chuyện hay để hậu thế suy ngẫm. Đó là vào năm 1642, chúa Trịnh Tráng sai các con đi cai trị các trấn. Cùng đi với các con Trịnh Tráng là một số quan lại của triều đình.
Năm ấy, Phạm Công Trứ được cử đi cùng với Trịnh Tạc. Sau, Trịnh Tạc được nối nghiệp chúa, bởi mối quan hệ này mà Phạm Công Trứ rất được tin dùng.
Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả vẫn là ở chỗ Phạm Công Trứ có thực tài, được Bảng nhãn Lê Quý Đôn xếp vào hàng tài phẩm, và chép hai chuyện xét án vào trong sách "Kiến văn tiểu lục" như sau:
"Khi Phạm Công Trứ còn tại chức, có hai xã tranh kiện nhau về địa giới. Bên đuối lý ngầm lấy cột mốc bằng đá đem chôn rồi làm đơn nạp lên triều đình xin được phúc xử để mong thắng kiện. Sự kiện qua tay mấy đời quan lại mà vẫn không phân xử dứt khoát được.
Phạm Công Trứ sai lại dịch đi khám xét và bí mật dặn riêng rằng: Phàm đá càng chôn lâu thì nước thấm vào càng nhiều. Nước mà đã thấm lâu thì phơi thật lâu mới mong khô được. Còn như đá mới chôn, dù có ướt bao nhiêu thì phơi cũng chóng khô. Nhà ngươi cứ thử đem phơi nắng xem sao.
Lại dịch đi và thử làm theo, quả nhiên biết rõ mốc đá mới chôn, bèn trình bày để ông biết. Vào triều, ông đem lý lẽ ấy ra bác bẻ, quả nhiên, bên gian chôn mốc đá phải thú nhận.
Lần khác có việc phải giết trâu, một người nhà bếp bị chết cứng, ai cũng lo sợ, đến báo cho Công Trứ biết. Công Trứ vốn biết người ấy có tật hay ăn vụng nên ông ngờ là nuốt tiết nóng vào bụng, khiến ruột bị phỏng mà ra nông nỗi đó thôi. Ông vội hỏi mọi người: "Coi ở miệng hắn có ngấn máu không?".
Nói rồi, ông sai người đến khám nghiệm, quả thấy ở miệng có ngấn máu. Phạm Công Trứ lập tức sai người lấy bèo ướt ở trong ao đắp hết vào hắn, chỉ để hở mắt và miệng thôi. Giây phút sau, người ấy sống lại".
Sau 50 năm cống hiến tài năng, sức lực, năm Ất Mão (1675) Phạm Công Trứ qua đời ở tuổi 76. Hay tin ông mất, vua Lê vô cùng tiếc thương truy tước hiệu Thái Tể cho ông và còn ban tên thụy là Trung Cần. Thêm nữa, triều đình còn ban đất tại quê nhà để xây đền thờ và lập khu mộ. Ngôi đền thờ hiện nay được xây trên nền của ngôi đền thờ cũ.
Nhà sử học Phan Huy Chú nhận định về Phạm Công Trứ: "Ông là người thâm trầm giản dị, chắc chắn... đặt ra phép tắc, sửa soạn kỷ cương, đè nén những kẻ cậy thế nhũng lạm, yêu chuộng những người có phong cách tiết tháo, được đời khen là bậc Tể tướng tốt. Ông lại ham đọc sách, đến già vẫn không mỏi. Có đức tốt, có danh vọng, công lao sự nghiệp là bậc hiền tể thứ nhất sau đời Trung hưng".
Thầy giáo Trần Ích Phát, quê Chí Linh, Hải Dương, có nhiều học trò đỗ đại khoa nhất lịch sử, với 74 người, đủ các danh vị.
Giá USD hôm nay 27/7: Thế giới, đồng bạc xanh đã giảm 0,8% trong tuần qua. Tại Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước chốt tuần ở mức 25.164 VND/USD, giảm 27 đồng.
Chia sẻ
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Hà Nội - Quảng Ninh (phường Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh) có tổng mức đầu tư giai đoạn đầu là 250 tỷ đồng.
Chia sẻ
Trước khi tạm biệt chương trình "Gia đình Haha", Duy Khánh có trải nghiệm đáng nhớ trên biển Sa Huỳnh (Quảng Ngãi).
Chia sẻ
Giá xăng dầu hôm nay 27/7 sụt giảm trong hai ngày qua (26-27/7), dập tắt hy vọng về một đà tăng giá sau hai ngày phục hồi nhẹ trước đó.
Chia sẻ
Chia sẻ
Chấn thương của Nguyễn Quốc Việt không đáng lo ngại, trong khi Nguyễn Đình Bắc cũng chỉ bị căng cơ và nghỉ ngơi khoảng 1 ngày có thể trở lại tập luyện với cường độ cao. Đây rõ ràng là những tin vui với HLV Kim Sang-sik và U23 Việt Nam.
Chia sẻ
Trong hai ngày 24–25/7/2025, Đại hội Đảng bộ Tổng Công ty Viễn thông Viettel ( Viettel Telecom ) lần thứ VI, nhiệm kỳ 2025–2030, đã diễn ra trọng thể, quy tụ 150 đại biểu đại diện cho hơn 1.700 đảng viên. Đại hội là dấu mốc quan trọng, khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và khát vọng vươn lên sau 25 năm xây dựng và phát triển, thể hiện quyết tâm chuyển mình mạnh mẽ để đưa Viettel Telecom trở thành một công ty công nghệ hàng đầu, góp phần xây dựng Việt Nam trong kỷ nguyên số.
Chia sẻ
Các quốc gia thành viên của Liên minh Bắc Đại Tây Dương đang chuẩn bị tấn công Nga vào năm 2030, cựu Thủ tướng Ukraine Mykola Azarov cho biết.
Chia sẻ
Cây cảnh "xấu nhất hành tinh" này có giá thành không rẻ nhưng lại khiến nhiều người yêu thích bởi sự độc lạ, có một không hai trong thế giới thực vật.
Chia sẻ
Hồ Rẻ Quạt (Hà Nội) đang dần trở thành một “hồ chết” khi diện tích mặt nước bị thu hẹp nghiêm trọng, rác thải và nước thải sinh hoạt không qua xử lý vẫn ngày ngày xả thẳng xuống hồ. Tình trạng ô nhiễm kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến môi trường sống của người dân mà còn khiến cảnh quan đô thị khu vực này trở nên nhếch nhác.
Chia sẻ
Ngoại binh Hendrio đã sớm cho thấy sự hòa nhập trong màu áo Hà Nội FC, khi anh đóng góp cú đúp trong chiến thắng ấn tượng 6-2 của đội nhà trước CLB Hải Phòng trong trận giao hữu mới đây.
Chia sẻ
Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đang tạo nên một diện mạo mới cho khu vực nông thôn, trong đó xã Quỳnh Lưu (tỉnh Ninh Bình) là một minh chứng rõ nét. Dù mới đi vào hoạt động từ ngày 1/7, nhưng những nỗ lực và thành quả ban đầu trong việc phát triển sản phẩm OCOP tại Quỳnh Lưu đang góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng nông thôn mới ở địa phương.
Chia sẻ
Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), có hiệu lực từ ngày 16/6/2025, đã bổ sung nhiều quy định cụ thể, rõ ràng về việc miễn nhiệm, bãi nhiệm, cho thôi giữ chức vụ hoặc tạm đình chỉ đối với các chức danh do Hội đồng nhân dân bầu. Đây là bước hoàn thiện pháp lý quan trọng nhằm nâng cao trách nhiệm, tính liêm chính và hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương.
Chia sẻ
Theo tuyên bố ngày 26/7 từ cả hai bên cũng như từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, các nhà lãnh đạo Campuchia và Thái Lan đã đồng ý gặp nhau để đàm phán ngừng bắn sau nhiều ngày bạo lực xuyên biên giới.
Chia sẻ
Tối 26/7, tại Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, tỉnh Quảng Trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã dự lễ thắp nến tri ân các Anh hùng liệt sĩ – sự kiện cấp quốc gia nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7/1947-27/7/2025).
Chia sẻ
Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Ninh vừa trao tặng 50 triệu đồng hỗ trợ xây dựng Nhà Nhân ái cho gia đình người có công với cách mạng tại phường Hiệp Hòa.
Chia sẻ
Tự ý dùng thuốc, cụ ông nhập viện trong tình trạng giảm ý thức, gout mạn tính, kèm theo tiền sử đái tháo đường type 2 điều trị insulin kéo dài...
Chia sẻ
Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể phản ứng mạnh mẽ trước cáo buộc Ukraine lãng phí viện trợ quân sự Mỹ và buộc ông Zelensky chấp nhận các điều kiện của Nga để giải quyết xung đột, The American Conservative đưa tin.
Chia sẻ
Màn tái hợp đáng mong đợi của Doãn Quốc Đam và Phương Oanh trong phim mới "Gió ngang khoảng trời xanh" được VTV chính thức giới thiệu.
Chia sẻ
KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho rằng, để cấm xe máy xăng trong Vành đai 1 từ tháng 7/2026, Hà Nội cần rà soát các dự án giao thông công cộng đang chậm tiến độ, thúc đẩy giải ngân đầu tư công, tạo đột phá về kết nối; cần có cơ chế tài chính đặc thù hỗ trợ đầu tư hạ tầng, ưu đãi cho người dân chuyển đổi xe, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư trạm sạc…không thể để mỗi người dân tự lo.
Chia sẻ
Nói đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi) từng có cánh rừng già chẳng mấy người tin vì các ngọn núi - là miệng núi lửa ở hòn đảo này phần lớn là núi đá, đất đai cằn cỗi, cây rừng mọc làm sao được. Nhưng Lý Sơn từng tồn tại một khu rừng già là có thật.
Chia sẻ
Trải qua các cuộc kháng chiến giành độc lập, tự do cho dân tộc, người phụ nữ Việt Nam đã trải qua những nỗi đau, mất mát cả trong thời chiến lẫn thời bình. Hai người vợ liệt sĩ mà tôi gặp và đề cập trong bài viết này chỉ là số ít trong rất nhiều những người vợ, người mẹ đã mạnh mẽ vượt qua bão giông, biến hậu phương trở thành “pháo đài” vững chắc để đảm đang việc nước, việc nhà.
Chia sẻ
Hợp tác xã (HTX) Thủy sản Tương Lai, xã Tân An Hội, TP HCM (hình thành từ 3 xã của huyện Củ Chi cũ) nuôi cá đồng thành công. Bà Nguyễn Thị Ánh Lan, nữ Giám đốc HTX Thuỷ sản Tương Lai vốn là một dược sĩ, chuyển sang nghề nuôi cá rô đồng, cá lóc đồng, cá sặc đồng, thu hút nông dân cùng làm chung, doanh thu 6 tỷ đồng/năm.
Chia sẻ
Trong thành phần CLB HAGL đánh bại SHB Đà Nẵng 3-1 ở giải giao hữu Thiên Long Cup 2025, cầu thủ Việt kiều Pháp Ryan Hà có tên ở đội hình xuất phát và chơi khá ấn tượng. Mùa trước, tiền vệ này khoác áo PVF-CAND thi đấu ở giải Hạng Nhất Quốc gia.
Chia sẻ
Thay vì nuôi tôm theo phương pháp ao đất lót bạt truyền thống, những năm gần đây, các hộ nuôi tôm thẻ chân trắng, tôm sú trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng mới (tập trung trên địa bàn ven biển Bình Thuận cũ) đang có xu hướng chuyển sang nuôi tuần hoàn khép kín, áp dụng khoa học, công nghệ hiện đại, đem lại hiệu quả cao, hạn chế rủi ro không đáng có.
Chia sẻ
Sở Xây dựng Hà Nội cho phép 5 dự án, chủ yếu là nhà thấp tầng tại phường Việt Hưng, xã Đan Phượng, Hoài Đức được bán cho người nước ngoài.
Chia sẻ
Bộ Xây dựng vừa có báo cáo đánh giá tình hình phát triển nhà ở xã hội 7 tháng đầu năm 2025, kế hoạch triển khai 5 tháng cuối năm 2025.
Chia sẻ
Khởi nghiệp từ nhân viên marketing thế nhưng Phùng Quang Trung (29 tuổi) quyết định bỏ nghề để theo đuổi đam mê nhiếp ảnh, thành lập nhóm các bạn trẻ cùng sở thích phục chế ảnh cũ gửi tặng thân nhân gia đình liệt sĩ, Mẹ Việt Nam anh hùng. Mỗi bức ảnh là một câu chuyện chạm đến trái tim hàng triệu người.
Chia sẻ
Hẹn người yêu cũ giải quyết mâu thuẫn, cô gái trẻ bị đâm tử vong; thông tin mới vụ thi thể nữ trong vali; công an bắt đối tượng lừa quay clip khỏa thân bằng chiêu “bùa ngải tâm linh”... là những tin nóng 24 giờ qua.
Chia sẻ
Bị kiểm tra hành chính, Trần Hải Quỳnh nổ súng chống đối rồi bỏ trốn, sau 2 ngày lẩn trốn đã bị Công an TP Hà Nội phối hợp với các đơn vị bắt giữ khi chuẩn bị vượt biên sang Lào.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
PV 
