Phân tích: Donald Trump 2.0 và kỷ nguyên mới của cuộc cạnh tranh siêu cường

Lễ nhậm chức của ông Donald Trump trở thành tổng thống thứ 47 của Mỹ đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới về cạnh tranh giữa các siêu cường.

Tuần trước, Washington đã trải qua cảm giác bình thường thoáng qua với các phiên điều trần phê chuẩn của Thượng viện và bài phát biểu chia tay của Tổng thống Joe Biden. Ngay cả màn kịch tính của phiên điều trần của ứng cử viên Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và cảnh báo của Biden về một " tổ hợp công nghiệp công nghệ " dường như cũng được kiềm chế so với cơn bão chính trị dự kiến sẽ xảy ra sau lễ nhậm chức của Trump vào trưa thứ Hai.

Trong bài diễn văn nhậm chức lần thứ hai và thông qua một loạt các sắc lệnh hành pháp, Tổng thống Trump sẽ khẳng định chắc chắn rằng USA, Inc. hiện đang có ban quản lý mới.

Thứ Hai cũng báo hiệu sự khởi đầu của cái mà Bắc Kinh từng mô tả là " mối quan hệ cường quốc kiểu mới ". Mặc dù đây có thể là vòng hai của cuộc đối đầu Mỹ - Trung, nhưng không còn nghi ngờ gì nữa, cuộc điện đàm phá băng giữa hai nhà lãnh đạo vào thứ Sáu tuần trước 17/1 chính là cuộc cạnh tranh mở đầu cho lợi thế chiến lược giữa hai người đàn ông quyền lực nhất thế giới.

Ngay sau khi dữ liệu chính thức của Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh đã đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 5% cho năm 2024, ông Tập Cận Bình và ông Trump đã điện đàm, để Tổng thống Trump biết rằng ông Tập đang thể hiện sự tôn trọng bằng cách cử Phó Tổng thống Hàn Chính đến dự lễ nhậm chức. 

Ông Tập Cận Bình đã bận rộn chuẩn bị các động thái trả đũa tiềm tàng trong trường hợp áp dụng thêm thuế quan và kiểm soát xuất khẩu. Tuy nhiên, cuộc gọi điện thoại này có mục đích đi trước một bước so với những gì chắc chắn sẽ là các cuộc tranh luận sôi nổi giữa các phe phái cạnh tranh trong chính quyền Trump.

Các nhà quan sát Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang theo dõi diễn biến cuộc chiến giằng co giữa những người theo chủ nghĩa quốc phòng "hòa bình thông qua sức mạnh " và những người ủng hộ công nghệ lớn và giao thương.

Trung Quốc là "kẻ thù ngang hàng nguy hiểm và mạnh nhất mà quốc gia này từng phải đối mặt" - ứng cử viên Ngoại trưởng Marco Rubio khẳng định trong phiên điều trần phê chuẩn của mình. 

Ông Rubio cáo buộc cho Trung Quốc đã tấn công mạng và gian lận để đạt được vị thế siêu cường. Ông nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải xóa bỏ tình trạng tồn đọng trong các hợp đồng bán vũ khí cho Đài Loan và giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc.

Cố vấn An ninh Quốc gia sắp nhậm chức Michael Waltz đã nhấn mạnh sự ủng hộ của lưỡng đảng trong việc chống lại Trung Quốc, đồng thời khen ngợi sự hợp tác chiến lược của chính quyền Biden với các đồng minh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thông qua các sáng kiến nhỏ như AUKUS, Quad và các thỏa thuận ba bên liên quan đến Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Philippines. 

Tuy nhiên, những quan điểm phòng thủ mạnh mẽ truyền thống này không phải là niềm tin sâu sắc duy nhất trong chính quyền mới. Một loạt các thách thức về kinh tế và quốc phòng đang chờ đợi, từ việc giải cứu TikTok đến mối đe dọa sắp xảy ra về việc Đài Loan bị ép buộc thống nhất với Trung Quốc, và một số quan chức chủ chốt đang tập trung cao độ vào sự thịnh vượng. 

Biểu tượng của quan điểm này là lời kêu gọi của ứng cử viên Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent về một "thời kỳ hoàng kim kinh tế mới". Kế hoạch " 3-3-3 " của ông ưu tiên sự thống trị về năng lượng, tăng trưởng GDP và quản lý tài chính. 

Các biện pháp được đề xuất bao gồm cắt giảm thuế, bãi bỏ quy định về chuỗi cung ứng, khuyến khích đầu tư mới, tận dụng thuế quan và đàm phán các thỏa thuận thương mại có lợi hơn, bao gồm cả với Trung Quốc.

Tất nhiên, Tổng thống Trump dẫn đầu một nhóm các quan chức cấp cao với nhiều quan điểm khác nhau. Cả những người theo đường lối cứng rắn và thực dụng đều hy vọng noi gương Tôn Tử và "chiến thắng mà không cần chiến đấu". 

Ít nhất, như Thượng nghị sĩ Rubio đã thừa nhận trong quá trình điều trầncủa chính mình, Tổng thống Trump tin rằng có thể tránh được xung đột với Trung Quốc ; đàm phán từ sức mạnh là chìa khóa.

Ảnh hưởng mới tìm thấy của các CEO công nghệ lớn trong chính quyền Trump là lời nhắc nhở về sức mạnh đổi mới và công nghiệp của khu vực tư nhân. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt với Trung Quốc, các công ty đã không ngồi yên trong suốt thời gian chính quyền Biden nắm quyền. 

Ví dụ, quyết định chuyển một số hoạt động sang Ấn Độ của Apple phản ánh xu hướng giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, cũng giống như quyết định cản trở động thái đó của Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh không vội vàng chuyển hoạt động ra nước ngoài. 

Trong khi đó, những người khác lo ngại việc thực thi thuế quan của ông Trump sẽ theo sau việc chuyển hoạt động ra nước ngoài. Cựu đại sứ Singapore tại Hoa Kỳ, Chan Heng Chee, đã cảnh báo rằng các nước Đông Nam Á như Singapore có thể trở thành "thiệt hại tài sản thế chấp" nếu Mỹ thực thi các biện pháp bảo vệ thương mại nghiêm ngặt.

Chương trình nghị sự trước mắt của chính quyền mới rất tham vọng, nó bao gồm chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, định hình lại Trung Đông và có khả năng tổ chức một cuộc họp khác với nhà lãnh đạo Kim Jong-un của Triều Tiên. 

Tuy nhiên, cuộc họp dự kiến giữa Trump và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào cuối năm nay sẽ đóng vai trò là thời điểm quyết định trong kỷ nguyên cạnh tranh siêu cường mới này. Các sự kiện dẫn đến hội nghị thượng đỉnh này sẽ định hình bối cảnh chiến lược.

Những thách thức kinh tế chính bao gồm đàm phán một thỏa thuận để cứu TikTok, các chính sách thương mại và công nghệ, kiểm soát chip bán dẫn và bảo mật dữ liệu...

Chuyên gia David Rennie của The Economist đưa ra góc nhìn sâu sắc về tham vọng của Trung Quốc. Ông nhận thấy rằng Trung Quốc đang tìm cách sửa đổi trật tự hậu Thế chiến II do Mỹ lãnh đạo, tự định vị mình là người bảo vệ nguyên trạng chống lại các chính sách "Nước Mỹ trên hết". 

Ông Tập Cận Bình của Trung Quốc muốn thay thế các giá trị dân chủ phổ quát bằng "an ninh toàn cầu", thúc đẩy một trật tự thế giới có lợi cho chủ nghĩa chuyên chế công nghệ - một quan điểm được ông Biden nhắc lại trong lời cảnh báo về "tổ hợp công nghiệp công nghệ" trong bài phát biểu chia tay của ông.

Sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế hạn chế cả hai quốc gia. Ông Trump có nguy cơ bị phản ứng dữ dội từ thuế quan. Ông Tập dựa vào các thị trường tiên tiến để hỗ trợ chiến lược xuất khẩu của Trung Quốc trong khi phấn đấu tự lực.

Cạnh tranh sẽ gia tăng ở Nam Bán cầu, đặc biệt là giữa các quốc gia BRICS. Trung Quốc đã mở rộng ảnh hưởng của mình vượt ra ngoài châu Á đến châu Phi và Mỹ Latinh, với hy vọng sẽ vượt qua chiến dịch gây sức ép của Trump bằng cách thiết lập các mối quan hệ mới ở các thị trường mới nổi.

Trung Quốc cũng đang củng cố mối quan hệ với châu Âu và các nền kinh tế tiên tiến của châu Á. Nếu nước cờ mua Greenland của Tổng thống Trump có vẻ bắt nạt các đồng minh và đối tác của Mỹ, Trung Quốc đã sẵn sàng lao vào và khai thác những căng thẳng như vậy. Như học giả Trung Quốc Vương Tập Tư cảnh báo, "Bây giờ đến lượt Mỹ phạm sai lầm."

Chương trình nghị sự về cạnh tranh quốc phòng và an ninh thậm chí còn căng thẳng hơn, nhất là nguy cơ xung đột ở các điểm nóng như Đài Loan và Biển Đông.

Cuộc cạnh tranh siêu cường này có thể sẽ liên quan đến các cuộc xung đột đồng thời và sự hợp tác ngày càng tăng giữa các cường quốc như Trung Quốc, Nga, Bắc Triều Tiên và Iran. Như John Ratcliffe đã nói trong phiên điều trần phê chuẩn để trở thành giám đốc CIA, " sự phối hợp ngày càng tăng giữa các đối thủ của Mỹ" tạo nên một thách thức an ninh nghiêm trọng nhất mà Mỹtừng phải đối mặt. Việc lập kế hoạch dự phòng sẽ trở nên ngày càng phức tạp.

Tổng thống Trump đã ưu tiên Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Tám năm sau, một kỷ nguyên mới của cuộc cạnh tranh siêu cường đã đến. Câu hỏi duy nhất bây giờ là hướng đi của nó.

×