Theo Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp được Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình ký phê duyệt tại Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14/4/2025, tỉnh Hà Nam, tỉnh Nam Định và tỉnh Ninh Bình (đã được quy hoạch đến năm 2030, cơ bản đạt tiêu chí thành phố trực thuộc Trung ương) sẽ được sáp nhập thành 1 tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Ninh Bình, trung tâm hành chính - chính trị đặt tại thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình.

Tỉnh mới Ninh Bình có diện tích tự nhiên 3.942,6 km2, quy mô dân số 3.818.700 người.

Những lần sáp nhập Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam trong lịch sử

Theo các tư liệu lịch sử, đất Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê (968 - 1009) là kinh đô Hoa Lư.

Thời kỳ đó, Đinh Tiên Hoàng chia nước ra làm 10 đạo, sau đó nhà Tiền Lê (980 -1009) cho đổi 10 đạo của nhà Đinh thành lộ, phủ, châu. Thời Trần và Hồ (1226 -1406), đất Ninh Bình thuộc lộ Trường Yên.

Ninh Bình ở buổi đầu nhà Lê là đất hai phủ Trường Yên và Thiên Quan, cai quản 6 huyện. Thời nhà Nguyễn, năm Minh Mạng thứ 3 (1822) đổi đạo Thanh Bình thành đạo Ninh Bình.

Địa danh Ninh Bình chính thức có từ đây. Năm Minh Mạng thứ 10 (1829), đổi đạo Ninh Bình thành trấn Ninh Bình.

Sau Cách mạng tháng 8/1945, tỉnh Ninh Bình trực thuộc Khu 3 (sau ngày 25/1/1948 trực thuộc Liên khu Ba), gồm 1 thị xã, 6 huyện, 2 thị trấn: Thị xã Ninh Bình (tỉnh lỵ), huyện Nho Quan, huyện Gia Viễn, huyện Gia Khánh, huyện Yên Khánh, huyện Yên Mô, huyện Kim Sơn.

TP.Hoa Lư, Ninh Bình - dự kiến sẽ là trung tâm hành chính - chính trị của tỉnh Ninh Bình mới, sáp nhập từ 3 tỉnh Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam hiện nay. Ảnh: VGP.

Ngày 27/12/1975, tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khoá V của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra Nghị quyết hợp nhất tỉnh Ninh Bình và tỉnh Nam Hà thành tỉnh mới lấy tên là Hà Nam Ninh.

Ngày 26/12/1991, kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá VIII nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra Nghị quyết chia tách tỉnh Hà Nam Ninh thành tỉnh Nam Hà và tái lập tỉnh Ninh Bình. Ngày 1/4/1992, tỉnh Ninh Bình chính thức đi vào hoạt động theo tỉnh mới được tái lập.

Đối với tỉnh Nam Định, vào thời nhà Lý, thuộc lộ Hoàng Giang. Thời Trần, vùng đất Nam Định ngày nay thuộc hai phủ: Thiên Trường và Kiến Hưng.

Đầu thời Lê, cả nước chia thành 5 đạo, vùng đất Nam Định ngày nay thuộc Nam Đạo. Đời Lê Thánh Tông, chia cả nước thành 12 đạo thừa tuyên, Nam Định ngày nay thuộc thừa tuyên Sơn Nam.

Đến đời Hồng Đức (1470-1497) đổi thành xứ Sơn Nam. Đầu thế kỷ XVI gọi là trấn Sơn Nam (trấn Sơn Nam tương ứng với các tỉnh phía nam đồng bằng Bắc Bộ ngày nay).

Năm Cảnh Hưng thứ 2 (1741), trấn Sơn Nam chia thành hai lộ Sơn Nam Thượng và Sơn Nam Hạ. Lộ Sơn Nam Hạ gồm 5 phủ: Tiên Hưng, Thái Bình, Kiến Xương (tỉnh Thái Bình ngày nay) và Thiên Trường, Nghĩa Hưng (tỉnh Nam Định ngày nay). Thời Tây Sơn đổi thành trấn Sơn Nam Hạ.

Năm 1822, trấn Sơn Nam Hạ đổi thành trấn Nam Định. Từ đây chính thức xuất hiện địa danh Nam Định, với tư cách là đơn vị hành chính cấp trấn.

Thời Pháp thuộc, Toàn quyền Đông Dương đã tách các phủ Thái Bình, Kiến Xương thuộc tỉnh Nam Định cùng với huyện Thần Khê, tỉnh Hưng Yên thành lập tỉnh Thái Bình. Từ đây địa giới tỉnh Nam Định về cơ bản tương đương với hiện nay.

Chùa Tam Chúc (Hà Nam), một trong những ngôi chùa lớn nhất Việt Nam và thế giới. Ảnh: báo Ảnh Việt Nam/TTXVN.

Trong khi đó, tỉnh Hà Nam, dưới triều Vua Minh Mạng chính là phủ Lý Nhân nằm trong tỉnh Hà Nội.

Ngày 21/3/1890, phủ Liêm Bình được thành lập, gồm 3 huyện Nam Xang, Bình Lục, Thanh Liêm tách ra từ phủ Lý Nhân (tỉnh Hà Nội) cho thuộc vào tỉnh Nam Định, lỵ sở của huyện đặt tại xã An Dương (huyện Bình Lục).

Phủ Liêm Bình tồn tại không lâu thì ngày 20/10/1890, Toàn quyền Đông Dương J.G Piquet ra Nghị định thành lập tỉnh mới Hà Nam. 

Từ sau Cách mạng Tháng Tám, địa giới hành chính tỉnh Hà Nam, Nam Định có sự thay đổi lớn. Ngày 21/4/1965, sáp nhập hai tỉnh Hà Nam và Nam Định thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Nam Hà.

Ngày 27/12/1975, hợp nhất hai tỉnh Nam Hà và Ninh Bình thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Hà Nam Ninh. Ngày 26/12/1991, chia tỉnh Hà Nam Ninh thành 2 tỉnh Nam Hà và Ninh Bình. Ngày 6/11/1996, tách tỉnh Nam Hà thành 2 tỉnh Nam Định và Hà Nam.

Sáp nhập Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam: Tỉnh mới Ninh Bình có gì đặc biệt?

Lần thứ hai 3 tỉnh Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam sáp nhập với nhau một cách nguyên vẹn sau rất nhiều lần chia tách, sáp nhập trong lịch sử, hiện nay, 3 tỉnh đều là những địa phương năng động trong phát triển kinh tế, du lịch, đời sống của người dân ngày càng được nâng cao. Khi sáp nhập, tỉnh mới Ninh Bình cũng sở hữu nhiều cái nhất:

Sáp nhập Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam, tỉnh mới Ninh Bình sẽ sở hữu hai ngôi chùa được đánh giá lớn nhất Việt Nam.

Đó là chùa Bái Đính (tỉnh Ninh Bình), một quần thể chùa lớn với nhiều kỷ lục châu Á và Việt Nam được xác lập như chùa có tượng Phật bằng đồng dát vàng lớn nhất châu Á, chùa có hành lang La Hán dài nhất châu Á, có tượng Di lặc bằng đồng lớn nhất Đông Nam Á...

Đây là ngôi chùa lớn nhất và sở hữu nhiều kỷ lục nhất ở Việt Nam. Chùa Bái Đính nằm ở cửa ngõ phía tây khu di tích cố đô Hoa Lư, bên quốc lộ 38B, thuộc xã Gia Sinh - Gia Viễn - Ninh Bình, cách thành phố Ninh Bình 15 km, cách Hà Nội 95 km. Chùa Bái Đính nằm ở phía Bắc của quần thể di sản thế giới Tràng An.

Với 144 ha trong tổng số diện tích 5.100 ha của Khu du lịch Tam Chúc (thuộc tỉnh Hà Nam hiện nay), chùa Tam Chúc được cho là ngôi chùa lớn nhất Việt Nam hiện nay và sở hữu cảnh quan vô cùng đặc biệt: lưng tựa Núi Thất Tinh, mặt hướng Hồ Tam Chúc với 6 hòn đảo đá nổi lên trên mặt hồ, tạo nên cảnh quan vô cùng hùng vĩ và thanh bình.

Năm 2014, Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình) được Tổ chức UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới. Đây là một trong 31 di sản hỗn hợp của thế giới, là di sản hỗn hợp thứ 11 ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương và là di sản hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á.

Khu di sản, quần thể danh thắng Tràng An nằm ở rìa phía Nam của đồng bằng châu thổ sông Hồng thuộc tỉnh Ninh Bình, có diện tích 6.226 ha và vùng đệm rộng 6.026 ha, trên địa bàn của các huyện: Hoa Lư, Gia Viễn, Nho Quan và các thành phố Tam Điệp, Ninh Bình.

Khu di sản gồm ba khu vực được bảo vệ là: Khu di tích lịch sử văn hóa Cố đô Hoa Lư, khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc - Bích Động và khu rừng đặc dụng Hoa Lư; chứa đựng tất cả giá trị cảnh quan đặc sắc và các giá trị văn hóa liên quan.

Bên cạnh Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, hai ngôi chùa lớn nhất Việt Nam, tỉnh mới Ninh Bình còn có nhiều món ăn, món đặc sản riêng có.

Trong đó, phở Nam Định đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là niềm tự hào của người Nam Định, nâng cao thương hiệu của tỉnh, góp phần phát triển kinh tế, du lịch địa phương mà còn tạo động lực trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa ẩm thực phở Nam Định.

Phở Nam Định từ lâu nổi tiếng khắp nơi, người Nam Định mang nghề nấu phở đi khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước và dần xây dựng, khẳng định thương hiệu phở Nam Định. Giờ đây, Phở Nam Định không những là món ăn ngon nức tiếng mà còn kết tinh văn hóa ẩm thực Nam Định.

Chuyên trang ẩm thực hàng đầu thế giới Taste Atlas cũng công bố danh sách 36 món ăn từ thịt dê ngon nhất thế giới (Top 36 Goat Dishes in the World), ngày 15/4. Trong đó, dê tái chanh của Việt Nam xếp hạng 28.

Dê tái chanh là món ăn truyền thống và đặc sản của Ninh Bình, chế biến từ thịt dê hấp với nước cốt chanh. Các nguyên liệu khác trong món ăn bao gồm ớt, lá chanh, hành, tiêu, sả và vừng. Dê tái chanh thường được ăn kèm sung, chuối xanh ngâm giấm và chấm với nước tương.

×