Sáp nhập tỉnh cần chú trọng những vấn đề gì để tối ưu nguồn lực tạo sự phát triển? (Bài 1)

Trao đổi với PV Dân Việt về chủ trương nghiên cứu sáp nhập tỉnh, sáp nhập xã, Tiến sĩ Bùi Đức Thụ, nguyên Phó Trưởng ban Công tác Đại biểu, thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhìn nhận đây là chủ trương rất đúng và trúng, sau khi sắp xếp lại tỉnh, xã không gian phát triển kinh tế mới được mở rộng, những vấn đề vướng mắc về liên vùng, phát triển kinh tế khu vực, khai thác lợi thế so sánh của vùng cũng sẽ được xử lý, giải quyết một cách tốt hơn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Chủ trương sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện là đúng và trúng

Thưa ông, tại Kết luận 127, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng tập trung nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, tiếp tục sáp nhập một số đơn vị cấp xã. Ông bình luận thế nào về việc này?

- Việc xem xét xét có sáp nhập tỉnh và sáp nhập các xã đã được đặt ra từ lâu và đã đạt được sự đồng thuận tương đối cao.

Chính vì vậy, trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã thực hiện việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính, trong đó có sáp nhập một số đơn vị cấp xã theo những nguyên tắc đảm bảo tiêu chuẩn về việc phân chia địa giới hành chính của từng cấp mà Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua còn hiệu lực thi hành.

Trong thời gian gần đây, Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương đã quyết định tập trung vào một vấn đề rất lớn, đó là sắp xếp lại tổ chức bộ máy trong toàn bộ hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở.

Chúng ta đã đi được một quãng đường không lâu nhưng đã làm được nhiều việc lớn, trong đó cũng đặt ra nhiều vấn đề cần phải tiếp tục xem xét, giải quyết. Thứ nhất là vấn về việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã trong thời gian vừa qua đã đạt yêu cầu chưa và còn những vấn đề gì để tiếp tục thực hiện?

Thứ hai là có nên tổ chức chính quyền địa phương ba cấp: Tỉnh, huyện, xã hay chỉ tổ chức hai cấp, tức là ở cấp tỉnh và xã? Vấn đề thứ ba là việc phân định đơn vị hành chính cấp tỉnh thành 63 tỉnh, thành như hiện tại có hợp lý không?

Đây là ba vấn đề đang được đặt ra. Vừa qua, Bộ Chính trị cũng đã quyết định tập trung vào việc thực hiện đề án giải quyết ba vấn đề đó, trong đó thống nhất việc không tổ chức cấp huyện. Việc này đã được giao cho các cơ quan lập đề án, và tôi cho rằng trong việc này sẽ "đụng" đến các quy định của Hiến pháp.

Do vậy, các vấn đề cũng cần phải xem xét trình Quốc hội trong thời gian tới để sửa đổi một số quy định của Hiến pháp liên quan đến vấn đề này, cũng như những bất cập trong quá trình đổi mới trong những năm gần đây để phù hợp với tình hình thực tiễn của Việt Nam trong xu hướng phát triển tới.

Về sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, vừa qua các địa phương đã rà soát và sáp nhập được một số nơi. Kết quả đạt được chỉ là bước đầu. Vấn đề đặt ra là đơn vị hành chính cấp xã mà chúng ta chia nhỏ như hiện nay khi cả nước có đến 10.035 xã (báo cáo của Bộ Nội vụ hồi cuối tháng 12/2024, trước đó có đến gần 10.600 xã-PV), liệu có hợp lý không?

- Việc duy trì quy mô số đơn vị hành chính cấp xã quá đông như vậy sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy như phân tán nguồn lực, tăng gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Đối với điều kiện trước đây, việc phân chia địa giới hành chính thành cấp xã với khoảng hơn 10.000 đơn vị hành chính cấp xã là phù hợp. Tuy nhiên, trong điều kiện ngày nay, khi "Cách mạng 4.0" phát triển mạnh mẽ, mọi thông tin không còn bị phân chia theo địa giới nữa. Thêm nữa, với quy mô diện tích quá nhỏ, không gian để phát triển kinh tế - xã hội gần như đã được khai thác triệt để, khó đáp ứng được yêu cầu trước sự phát triển của đất nước hiện nay.

Về vấn đề sáp nhập tỉnh, hiện nay chúng ta có 63 tỉnh, thành phố. Với đơn vị cấp tỉnh bình quân chỉ khoảng 1 triệu dân/tỉnh và diện tích cũng khá nhỏ, không phù hợp với quy định hiện hành. Trong khi đó, so với nhiều nước trên thế giới, số đơn vị hành chính cấp tỉnh hiện nay là quá nhiều trong khi diện tích, dân số của chúng ta thậm chí còn nhỏ hơn nhiều.

Vì vậy, tôi cho chủ trương sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện và tiếp tục sáp nhập các đơn vị cấp xã của Đảng và Nhà nước là trúng và đúng.

Phải làm khẩn trương, quyết liệt và bài bản

Vậy để cụ thể hóa được chủ trương sáp nhập tỉnh, tiếp tục sáp nhập xã này chúng ta cần phải làm gì, tinh thần ra sao?

- Chúng ta cần ổn định về mặt tổ chức để tính toán đến vấn đề nhân sự, nhằm triển khai Đại hội Đảng các cấp trong năm 2025 ở các địa phương, các đơn vị cơ sở, các bộ, ngành, để đến đầu năm 2026 có thể tổ chức Đại hội Đảng toàn quốc.

Có thể nói, thời gian để thực hiện việc sáp nhập cấp xã, cấp tỉnh cũng như sắp xếp về mặt tổ chức trong hệ thống chính trị hiện là rất cần thiết và cấp bách. Thời gian còn lại rất ngắn nhưng phải làm hết sức khẩn trương, quyết liệt. Trong quá trình thực hiện, việc tổ chức hoạt động của các cơ quan nhà nước phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Đồng thời phải rà soát và sửa đổi hệ thống pháp luật để tạo cơ sở pháp lý mới cho việc sắp xếp tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị.

Khối lượng công việc ở đây rất lớn đối với các cơ quan lập pháp và lập quy, đòi hỏi phải làm hết sức khẩn trương. Chỉ có làm quyết liệt, đồng bộ và bài bản thì chúng ta mới có thể thực hiện được và phục vụ tốt cho việc tạo ra những điều kiện cần thiết để tiến hành Đại hội Đảng toàn quốc đúng theo hạn định.

Xác định rõ tiêu chí khi sáp nhập tỉnh      

Có quan điểm cho rằng, việc sáp nhập tỉnh nên dựa trên cơ sở các địa phương liền kề nhau, có văn hóa tương đồng với nhau, ông nghĩ sao?

- Việc sắp xếp các đơn vị hành chính từ cấp xã đến cấp tỉnh đều phải đặt trong tổng thể quy hoạch phát triển kinh tế chung của cả nước, với mục đích khai thác lợi thế so sánh của từng địa bàn, từng khu vực, lợi thế về nhân lực, đất đai, tài nguyên, không gian phát triển, ngành nghề và điều kiện thổ nhưỡng tự nhiên…để mục đích cuối cùng là khai thác hết nguồn lực trong nền kinh tế để phát triển đất nước.

Chúng ta cần quản lý và sử dụng các nguồn lực này một cách hợp lý và hiệu quả, xóa bỏ những rào cản đối với việc phát triển kinh tế của các cấp địa phương đang gặp hiện nay, mở ra một không gian kinh tế mới để khai thác, quản lý, và sử dụng các nguồn lực một cách hiệu quả.

Do đó, những vấn đề cần xem xét không chỉ là quy hoạch mà còn phải xem xét toàn bộ các vấn đề liên quan kể vả về mặt điều kiện kinh tế xã hội và tài nguyên thiên nhiên để khai thác triệt để một cách hiệu quả để kết hợp các nguồn lực này.

Cho nên việc sáp nhập này cũng phải xem xét đến các góc độ về vấn đề xã hội, văn hóa, truyền thống và có thể cả là tập tục của các địa phương… Những yếu tố đó sẽ ảnh hưởng đến việc tổ chức bộ máy nhà nước trong từng khu vực.

Chỉ khi chúng ta xem xét ở trong một cách toàn diện như vậy mới có thể tối ưu hóa hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội cũng như phát triển văn hóa… lúc đó sự phát triển của chúng ta mới đảm bảo tính toàn diện và bền vững.

Quan điểm của ông như thế nào nếu chúng ta thực hiện sáp nhập tỉnh, xã gắn với liên kết vùng?

- Việc sáp nhập theo khu vực thì cũng chỉ là về tiêu chí địa lý để chúng ta cân nhắc. Mỗi vùng đều có những đặc trưng  khác nhau nên chúng ta cần phải phân tích và làm rõ. Bên cạnh đó, việc sáp nhập cần được đặt trong mối quan hệ với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước và từng vùng.

Tuy nhiên, khi sáp nhập tỉnh hay xã đều sẽ mở rộng không gian phát triển, tạo điều kiện để khai thác hiệu quả hơn các nguồn lực về đất đai, lao động, tài nguyên…cho nên việc sáp nhập cần được gắn với việc rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển để phát huy tối đa lợi thế so sánh của từng địa phương.

Chúng ta đã có thực tiễn trong việc sáp nhập rồi. Đơn cử như trước kia, khi chưa sáp nhập tỉnh Hà Tây (cũ) và một số xã của tỉnh Hòa Bình, Vĩnh Phúc thì Thủ đô Hà Nội có diện tích khá chật hẹp, không gian quy hoạch đô thị không còn, trong khi những khó khăn tồn tại của tỉnh Hà Tây (cũ) lúc đó cũng đã rõ ràng nên chúng ta đã quyết định sáp nhập, mở rộng diện tích của Thủ đô Hà Nội tạo nên một không gian mới.

Và chính quyền Hà Nội mới sau khi sáp nhập đã tính toán, quy hoạch lại, kết nối và khai thác các nguồn lực mới về đất đai, nhân lực và phân bổ lực lượng sản xuất, tổ chức đào tạo các ngành nghề, lĩnh vực một cách hợp lý và hiệu quả hơn.

Đến nay chúng ta thấy rằng, sau khi hợp nhất, Hà Nội không những khẳng định tầm vóc mới, tâm thế mới, mà còn chủ động định hình con đường tương lai rộng mở hứa hẹn bước phát triển to lớn hơn xứng đáng với niềm tin yêu, sự kỳ vọng mà Đảng, Nhà nước và đồng bào cả nước đã trao gửi với quyết sách lịch sử gần 17 năm trước.

Vậy với những "tiêu chí" như ông nói ở trên thì chúng ta cần đặc biệt chú ý đến vấn đề gì khi thực hiện sáp nhập tỉnh, xã là gì nữa, thưa ông?

- Khi thực hiện sáp nhập tỉnh và xã thì sẽ phải xét đến rất nhiều các tiêu chí. Với những tiêu chí đã nêu ra tôi thấy rằng điều này tương đối đủ. Về diện tích và dân số thì đã có quy định phù hợp với từng vùng, từ miền núi, vùng cao đến các vùng miền khác.

Tuy nhiên, trong điều kiện bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, chúng ta cần rà soát lại và thiết kế một chiến lược quốc phòng mới, cần phải phân thành các quân khu và thực hiện một cách hợp lý. Đây cũng chính là một trong những căn cứ xem xét việc sáp nhập tỉnh và phân lại địa giới hành chính.

Do đó, trong các tiêu chí thì vấn đề đảm bảo an ninh, quốc phòng phải được đặt lên hàng đầu, đây là sự trường tồn của dân tộc. Nếu một đất nước bị đe dọa về độc lập, điều đó sẽ ảnh hưởng đến tất cả các hoạt động kinh tế, xã hội cũng như đời sống của người dân.

Ngoài những vấn đề đó ra, thì phải xem xét đến những vấn đề về văn hóa truyền thống của từng vùng để tạo nên những đơn vị hành chính tương đồng về văn hóa xã hội, về lợi thế so sánh… Lúc đó, chính sách của địa phương sẽ được tập trung, phù hợp với thực tiễn và khai thác tốt hơn.

- Xin cảm ơn ông!

×