Trong 32 năm làm quan, nhà bác học Lê Quý Đôn trải qua 20 lần thay đổi chức vụ, giữ nhiều vị trí quan trọng trong giáo dục và ngoại giao.

Danh nhân đất Việt vươn tầm thế giới-nhà bác học Lê Quý Đôn

Đây là điều kiện giúp ông có nhiều cơ hội tiếp xúc với thực tiễn xã hội và đời sống nhân dân để thu thập, tổng hợp, chắt lọc nhiều tri thức cho đời sau.

Nhà bác học Lê Quý Đôn đã có những đóng góp nổi bật trong các lĩnh vực khoa học, văn hóa và giáo dục, giúp định hình và phát triển nhiều khía cạnh của tri thức Việt Nam trong thế kỷ XVIII.

Ông để lại nhiều công trình nghiên cứu quý giá, nổi bật nhất là các bộ sách: Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục, Kiến văn tiểu lục, Vân đài loại ngữ... có nội dung về các chủ đề phong phú từ lịch sử, địa lý, triết học, văn hóa, khoa học tự nhiên, quân sự, kinh tế, phản ánh sự hiểu biết sâu rộng và tinh thần nghiên cứu, học tập không ngừng nghỉ của ông.

Ông còn là một nhà giáo dục tâm huyết. Cuộc đời và sự nghiệp của Lê Quý Đôn là tấm gương sáng về lòng yêu nước, tinh thần hiếu học và sự cống hiến không ngừng cho nền văn hóa và khoa học của đất nước.

Tại miền quê lúa hiền hòa, Khu lưu niệm danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn tại xã Độc Lập (huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) là điểm đến quan trọng trên hành trình của du khách thập phương, đặc biệt là các trường học trong và ngoài tỉnh.

Đây không chỉ là nơi lưu giữ dấu tích lịch sử, văn hóa của nhà bác học Lê Quý Đôn mà còn là nguồn tài nguyên quý giá đối với việc giáo dục thế hệ trẻ.

Kỳ họp khóa 221 Hội đồng chấp hành UNESCO diễn ra tại Paris (Cộng hòa Pháp) ngày 10/4/2025 vừa qua, đã thông qua Quyết định khuyến nghị Đại hội đồng UNESCO (họp tháng 11/2025) phê duyệt việc UNESCO vinh danh và cùng kỷ niệm ngày sinh của một số danh nhân trên thế giới, trong đó có vinh danh và cùng kỷ niệm 300 năm ngày sinh danh nhân Lê Quý Đôn (1726 - 2026).

Đây không chỉ là niềm tự hào của Đảng bộ và nhân dân Thái Bình mà của cả dân tộc Việt Nam, minh chứng quan trọng khẳng định vị thế văn hóa, trí tuệ Việt Nam trên trường quốc tế.

Việc UNESCO vinh danh nhà bác học Lê Quý Đôn là một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây là lần đầu tiên một học giả thời phong kiến Việt Nam được ghi nhận ở tầm vóc quốc tế với tư cách là danh nhân văn hóa toàn cầu.

Các học giả Pháp đánh giá cao Lê Quý Đôn như một nhà thư tịch học, nhà khảo cứu lịch sử - địa chí và học giả xuất sắc của Việt Nam thế kỷ XVIII. Nhiều công trình nghiên cứu quốc tế hiện nay đang tiếp tục khai thác tư tưởng và tác phẩm của ông.

Tượng danh nhân văn hóa, nhà bác học Lê Quý Đôn trong khuôn viên Khu lưu niệm về ngài tại quê nhà, xã Độc Lập (huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) là điểm đến quan trọng trên hành trình của du khách thập phương, đặc biệt là các trường học trong và ngoài tỉnh

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Kim, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia, thành viên Ủy ban UNESCO thế giới nhận định: Các tác phẩm của Lê Quý Đôn không chỉ là những công trình học thuật xuất sắc của Việt Nam mà còn phản ánh tầm nhìn khai sáng, bao quát toàn bộ những tri thức cao nhất của thời đại.

Từ văn hóa, giáo dục, triết học đến xã hội, lịch sử, tất cả đều được ông luận bàn sâu sắc. Đặc biệt, những công trình của ông như Kiến văn tiểu lục, Phủ biên tạp lục, Vân đài loại ngữ, Đại Việt thông sử... không chỉ có giá trị về mặt học thuật mà còn là di sản văn hóa dân tộc được bạn bè quốc tế công nhận.

Ngay trong ngày Hội đồng chấp hành UNESCO thông qua Quyết định khuyến nghị, tại Paris, đoàn công tác của tỉnh Thái Bình đã tổ chức thành công hội nghị giới thiệu về danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn, kết hợp quảng bá văn hóa, xúc tiến du lịch Thái Bình.

Nhà bác học Lê Quý Đôn, một trong các nguồn động lực sáng tạo khi sáp nhập tỉnh Thái Bình với tỉnh Hưng Yên

Việc sáp nhập tỉnh Thái Bình vào tỉnh Hưng Yên, và tỉnh mới mang tên Hưng Yên, sẽ mang một ý nghĩa văn hóa – lịch sử to lớn khi gắn liền tên tuổi của nhà bác học Lê Quý Đôn với vùng đất này.

Lê Quý Đôn, một trong những danh nhân kiệt xuất nhất của Việt Nam, có quê gốc tại huyện Diên Hà, phủ Tiên Hưng, trấn Sơn Nam Hạ, nay thuộc xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Như vậy, sau khi sáp nhập, tỉnh Hưng Yên mới sẽ là quê hương của nhà bác học lừng danh này.

Lê Quý Đôn không chỉ là một học giả uyên bác, nhà thơ, nhà văn, nhà sử học, nhà triết học, nhà ngoại giao lỗi lạc mà còn là một biểu tượng của tinh thần hiếu học và trí tuệ Việt Nam.

Việc tỉnh Hưng Yên mới gắn liền với tên tuổi ông sẽ làm phong phú thêm và nâng cao giá trị di sản văn hóa, lịch sử của tỉnh. Đây là một niềm tự hào, một điểm nhấn đặc biệt trong "bản sắc" của tỉnh mới.

Tấm gương sáng ngời của Lê Quý Đôn về sự nghiệp học vấn đồ sộ và những đóng góp to lớn cho đất nước sẽ là nguồn cảm hứng mạnh mẽ, thúc đẩy truyền thống hiếu học, khuyến tài, khuyến đức trên quê hương ông. Chính quyền và nhân dân tỉnh mới có thể dựa vào đó để xây dựng các chương trình giáo dục, văn hóa mang đậm dấu ấn của nhà bác học.

Quê hương và các di tích liên quan đến Lê Quý Đôn tại tỉnh Thái Bình, sắp tới thuộc tỉnh Hưng Yên mới, sẽ có tiềm năng trở thành những điểm đến hấp dẫn cho du lịch văn hóa, lịch sử, thu hút du khách và các nhà nghiên cứu đến tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của ông.

Trong bối cảnh sáp nhập hai tỉnh Thái Bình, Hưng Yên, việc cùng nhau tôn vinh một danh nhân kiệt xuất có nguồn gốc từ một trong hai tỉnh (Thái Bình) nhưng nay thuộc về tỉnh mới Hưng Yên có thể trở thành một biểu tượng chung, một niềm tự hào chung, góp phần tạo sự đồng thuận và gắn kết cho người dân của tỉnh mới.

Tên tuổi Lê Quý Đôn là một "thương hiệu" văn hóa lớn, đã được UNESCO vinh danh. Việc tỉnh Hưng Yên mới gắn liền với danh nhân này sẽ góp phần quảng bá hình ảnh, nâng cao vị thế của tỉnh trên bản đồ văn hóa Việt Nam và quốc tế.

Di sản tinh thần của Lê Quý Đôn với tư duy khai phóng, thực tiễn có thể được vận dụng như một nguồn lực tinh thần để thúc đẩy sự đổi mới, sáng tạo trong các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh mới.

Một địa phương có bề dày văn hóa và lịch sử, gắn với những tên tuổi lớn thường có sức hấp dẫn nhất định đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến văn hóa, giáo dục và du lịch.

Việc tỉnh Hưng Yên mới (sau sáp nhập tỉnh Thái Bình) trở thành quê hương của nhà bác học Lê Quý Đôn không chỉ đơn thuần là một sự thay đổi về địa giới hành chính.

Quan trọng hơn, đây là cơ hội để làm giàu thêm bản sắc văn hóa, lịch sử, tạo dựng niềm tự hào chung, thúc đẩy các giá trị giáo dục và tinh thần hiếu học, đồng thời mở ra những tiềm năng mới cho sự phát triển toàn diện của tỉnh. Đây là một di sản quý báu mà tỉnh Hưng Yên mới cần trân trọng, gìn giữ và phát huy.

×