Thái Nguyên: Xã nông thôn mới nâng cao Hợp Thành, làm du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc Tày

Phát triển từ nền tảng nông nghiệp sạch

Tháng 7/2020, Hợp tác xã Nông sản Phú Lương được thành lập tại xóm Khau Lai (xã Ôn Lương, huyện Phú Lương cũ) nay là xã Hợp Thành. Từ đây, HTX đã từng bước phát triển mô hình nông nghiệp tuần hoàn, thân thiện với môi trường.

Anh Tống Văn Viện – Giám đốc HTX cho biết: Mặc dù thời điểm ban đầu khi mới thành lập, HTX Nông sản Phú Lương chỉ có 7 thành viên, nhưng đến nay qua quá trình phát triển, HTX đã tạo dựng được vùng nguyên liệu ổn định với 6ha chè, ngoài ra HTX còn liên kết với bà con nông dân địa phương phát triển vùng nguyên liệu trên 40ha.

Chè của HTX được sản xuất chủ yếu theo quy trình hữu cơ và VietGAP với 15ha đang chuyển đổi sang hướng hữu cơ chờ được công nhận và 61,6ha chè VietGAP. Sản phẩm phân hữu cơ được HTX tận dụng các phế phẩm từ nông nghiệp như rơm rạ, trấu, bùn ao, phân chuồng… sau đó ủ với men vi sinh từ 3 đến 6 tháng để tạo thành rồi bón cho cây.

Nhờ áp dụng quy trình bài bản, HTX đã hình thành nên chuỗi sản xuất khép kín, cho ra thị trường các dòng sản phẩm trà như trà móc câu, trà tôm nõn, trà đinh, trà mầm, đáp ứng thị hiếu của khách hàng cũng như yêu cầu về chất lượng sản phẩm nên từng bước được thị trường đón nhận.

Năm 2025, sản lượng chè búp khô của HTX dự kiến đạt 40-50 tấn, mang về doanh thu khoảng 15 tỷ đồng. Cùng với các sản phẩm từ cây lúa như gạo Nếp Vải, bún khô, phở khô, theo anh Viện tổng doanh thu năm nay của HTX có thể cán mốc 30 tỷ đồng.

Hiện, cả ba sản phẩm từ lúa của HTX đều đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao trong năm 2024 và đang được HTX định hướng nâng hạng lên 4 – 5 sao trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, hai sản phẩm là trà móc câu Hương Quê và trà mầm sương sớm Hương Quê cũng đã được công nhận OCOP 4 sao năm 2023. Đặc biệt, tháng 6/2025, sản phẩm trà tôm nõn Hương Quê chính thức đạt chuẩn OCOP 5 sao cấp quốc gia, đây niềm tự hào không chỉ của riêng HTX mà còn là niềm vinh dự của cả xã Hợp Thành.

HTX hiện có 30 lao động làm việc thường xuyên và khoảng 20-30 lao động thời vụ tham gia tích cực vào hoạt động sản xuất, với thu nhập bình quân 6-8 triệu đồng/người/tháng.

Gìn giữ và phục dựng văn hóa dân tộc Tày

Không dừng lại ở phát triển kinh tế, HTX Nông sản Phú Lương còn dành nhiều tâm huyết phục dựng các giá trị văn hóa truyền thống của người Tày. “Chúng tôi sinh ra tại đây, nhưng chính thế hệ chúng tôi lại không biết nhiều về văn hóa dân tộc mình. Đó là điều đáng tiếc, và cũng là lý do thôi thúc chúng tôi làm điều gì đó để gìn giữ và lan tỏa những giá trị đã từng bị lãng quên”, anh Tống Văn Viện trải lòng.

Từ suy nghĩ đó, khoảng 2 năm trở lại đây HTX đã thành lập Câu lạc bộ hát then Bản Cọ, nơi những bài hát then cổ được sưu tầm và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Cứ mỗi tối thứ Sáu, tiếng đàn tính, tiếng then ngân vang giữa bản làng như một nhịp nối giữa quá khứ và hiện tại.

Không chỉ có hát then, nhiều lễ hội truyền thống như lễ mừng cơm mới, hội giã bánh dày hay làm các sản phẩm đặc trưng của dân tộc Tày như quả còn… cũng đang dần được khôi phục. Năm 2023, HTX đã mạnh dạn đề xuất quy hoạch 2,7ha đất để phát triển mô hình du lịch cộng đồng, đến nay công tác giải phóng mặt bằng đã thực hiện xong và HTX đã trồng một số cây công trình phục vụ cho mục đích xây dựng hạ tầng.

Dẫu vậy, hành trình phục dựng văn hóa không hề dễ dàng. “Rất ít người còn am hiểu tường tận về văn hóa Tày, nên chúng tôi phải tìm và mời những nghệ nhân, người cao tuổi trong vùng giúp hướng dẫn lại. Việc này tốn kém cả thời gian và chi phí, nhưng chúng tôi vẫn kiên trì theo đuổi”, anh Viện cho biết thêm.

Trong quá trình phát triển, HTX cũng gặp không ít khó khăn như vấn đề chuyển đổi tư duy sản xuất từ thói quen canh tác truyền thống sang làm nông nghiệp hữu cơ, đạt chuẩn VietGAP đòi hỏi thời gian dài để vận động, hướng dẫn bà con nghe và làm theo. Ban đầu, việc tiếp cận kỹ thuật mới, thay đổi quy trình sản xuất khiến nhiều hộ còn e ngại áp dụng.

Tiếp đến là khó khăn về vốn đầu tư. Anh Viện cho biết, HTX đã đầu tư gần 20 tỷ đồng để xây dựng nhà xưởng, thiết bị, phát triển vùng nguyên liệu và phục dựng không gian văn hóa. Nguồn vốn chủ yếu do các thành viên tự đóng góp, trong khi chưa tiếp cận được các dự án hay chính sách hỗ trợ lớn.

Tuy nhiên, đứng trước những khó khăn đó nhưng HTX lại luôn nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ người dân địa phương và chính quyền các cấp. Thông qua các chương trình quảng bá sản phẩm tại hội chợ, sàn thương mại điện tử và các kênh truyền thống … đã góp phần rất lớn trong việc giúp sản phẩm của HTX vươn xa hơn, tạo được thương hiệu trên thị trường.

Hướng tới mô hình phát triển xanh – bền vững

Xác định rõ mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới nâng cao, chính quyền xã Hợp Thành đã và đang đồng hành sát sao cùng HTX và bà con trong việc phát triển sản phẩm OCOP, phục dựng văn hóa, xây dựng mô hình du lịch cộng đồng.

Bà Trịnh Thị Ngọc Trà – Chủ tịch UBMTTQ xã Hợp Thành cho biết: Xã Hợp Thành được thành lập trên cơ sở hợp nhất ba xã của huyện Phú Lương cũ là Ôn Lương, Phủ Lý và Hợp Thành. Hiện nay, diện tích toàn xã là trên 41km², với dân số hơn 10.000 người, trong đó có hơn 80% là đồng bào dân tộc Tày.

Với lợi thế về văn hóa và nông nghiệp, chính quyền xã xác định mục tiêu đến năm 2030 sẽ hoàn thành xã NTM nâng cao và phấn đấu trở thành xã NTM kiểu mẫu. Trong nhiệm kỳ 2025 – 2030, xã sẽ tập trung vào việc hỗ trợ nâng hạng các sản phẩm OCOP, đồng thời bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa như hát then, nhà sàn, ẩm thực dân tộc Tày và các làn điệu dân ca, dân vũ.

“Hiện chúng tôi đã phục dựng được một quần thể nhà sàn tại xóm Bản Đông, nơi được xem là điểm đến lý tưởng cho du khách muốn khám phá văn hóa dân tộc Tày. Đây là một phần trong kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng NTM nâng cao tại địa phương”, bà Trà nhấn mạnh.

Trên lộ trình xây dựng NTM nâng cao, Hợp Thành đang từng bước đi lên bằng chính nội lực của người dân, sự sáng tạo của các HTX và sự đồng hành của chính quyền địa phương. Mô hình nông nghiệp tuần hoàn – du lịch cộng đồng – bảo tồn văn hóa truyền thống mà HTX Nông sản Phú Lương khởi xướng đang mở ra hướng đi mới cho nhiều địa phương miền núi.

Sự kết hợp giữa yếu tố kinh tế, văn hóa và môi trường trong phát triển chính là nền tảng để Hợp Thành hướng tới xây dựng một cộng đồng dân cư phát triển toàn diện, gìn giữ được bản sắc, nâng cao thu nhập cho người dân và khẳng định vị thế địa phương trong công cuộc đổi mới nông thôn.

×