Tiêm kích F-16 thứ 3 của Ukraine bị bắn rơi trong trận không chiến ác liệt với Nga

3 tiêm kích F-16 Ukraine bị bắn rơi

Theo một tuyên bố chính thức được đăng trên trang Facebook của Không quân Ukraine, vụ việc xảy ra vào khoảng 3h30 sáng 16/5 theo giờ địa phương khi liên lạc với máy bay bị mất. Phi công F-16, danh tính chưa được tiết lộ, đã nhảy dù thành công và nhanh chóng được đội tìm kiếm cứu nạn định vị và sơ tán.

Tình trạng của phi công được báo cáo là ổn định, không có nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng hoặc sức khỏe. Một ủy ban đã được thành lập để điều tra các tình huống dẫn đến vụ việc và chính quyền Ukraine chưa công bố thêm chi tiết nào.

Không quân Ukraine chỉ thông báo rằng, chiếc tiêm kích F-16 đã bị rơi khi đang đối phó với một cuộc tấn công bằng tên lửa/UAV của Nga vào sáng sớm nay.

Trước đó, vào ngày 26/8/2024, trung tá Oleksiy Mes (biệt danh “Moonfish”) lái tiêm kích F-16 được thông báo đã thiệt mạng sau khi bắn hạ ba tên lửa hành trình và một UAV của Nga. Nguồn tin từ Wall Street Journal cho rằng tiềm kích F-16 của Ukraine rơi có thể liên quan đến việc hệ thống phòng không Patriot thiếu kết nối Link 16 – dẫn đến bắn nhầm.

Ngày 12/4/2025, đại úy Pavlo Ivanov, cựu phi công Su-25 chuyển sang lái tiêm kích F-16 cũng thiệt mạng sau khi máy bay của ông bị bắn rơi trong nhiệm vụ ở miền Đông Ukraine. Ukraine đã phủ nhận khả năng bắn nhầm chiếc F-16 này.

Những tổn thất này nhấn mạnh áp lực chiến đấu cường độ cao đặt lên phi đội F-16 có quy mô tương đối nhỏ nhưng quan trọng của Ukraine khi họ đối mặt với làn sóng tấn công không ngừng của máy bay không người lái và tên lửa Nga.

Chiến đấu ác liệt, cận chiến bằng pháo

Theo Không quân Ukraine, chiếc F-16 tham gia nhiệm vụ ngăn chặn một đợt tấn công đường không của Nga, trong đó phi công đã bắn hạ ba mục tiêu bay và đang xử lý mục tiêu thứ tư bằng pháo của máy bay – một chi tiết hiếm gặp trong tác chiến hiện đại vốn chủ yếu dựa vào tên lửa tầm xa.

Việc sử dụng pháo 20mm M61 Vulcan có thể cho thấy phi công đã hết tên lửa, hoặc đang đối mặt với mục tiêu đòi hỏi hỏa lực chính xác ở cự ly gần như UAV cảm tử. Pháo này có tốc độ bắn tới 6.000 viên/phút, rất hiệu quả với mục tiêu bay chậm như UAV.

F-16 là chiến đấu cơ một động cơ, đa nhiệm, do General Dynamics (nay là Lockheed Martin) thiết kế, và đóng vai trò then chốt trong nỗ lực hiện đại hóa lực lượng không quân Ukraine.

Các F-16 do Ukraine vận hành đến từ Đan Mạch, Hà Lan, Bỉ và Na Uy, chủ yếu thuộc chuẩn Block 50/52 hoặc các phiên bản cũ được nâng cấp. Chúng được trang bị radar AN/APG-68, hệ thống gây nhiễu điện tử AN/ALQ-131, cùng vũ khí gồm:

F-16 có lợi thế vượt trội về cảm biến, khả năng phối hợp NATO và độ linh hoạt so với các máy bay thời Liên Xô như MiG-29 hay Su-27 mà Ukraine từng phụ thuộc. Tuy nhiên, chúng không phải dòng mới nhất (Block 70/72) có tính năng tàng hình và radar tiên tiến hơn.

Giả thuyết bắn nhầm?

Trang tin quân sự Nga Top War dẫn nguồn ẩn danh cho rằng chiếc F-16 có thể bị bắn rơi do hỏa lực phòng không của chính Ukraine trong lúc đang đối đầu với một bầy UAV loại Geran – tên gọi Nga dành cho UAV Shahed do Iran thiết kế.

Trang này còn nêu giả thuyết chưa được kiểm chứng rằng hệ thống phòng không mặt đất của Ukraine đã nhắm nhầm vào F-16 khi cùng lúc khai hỏa vào mục tiêu. Chính quyền Ukraine chưa phản hồi về các cáo buộc này và vẫn đang điều tra.

Môi trường chiến đấu khốc liệt, nguy cơ chồng chất

Việc triển khai F-16 trong môi trường chiến sự như Ukraine rất rủi ro khi Nga hiện sử dụng kết hợp tên lửa đất đối không tầm xa (S-400), thiết bị gây nhiễu điện tử, và đặc biệt là UAV cảm tử Geran-2, phiên bản Shahed-136 có tầm bay 2.500 km, mang đầu đạn 50 kg.

UAV loại này thường được phóng theo bầy, nhằm làm quá tải hệ thống phòng không của Ukraine. Dù F-16 có thể tiêu diệt UAV Nga bằng tên lửa hoặc pháo, nhưng với phi đội chỉ có khoảng 16–18 chiếc F-16 tính đến đầu năm 2025, mỗi tổn thất đối với Ukraine đều để lại khoảng trống nghiêm trọng.

F-16 không phải “vũ khí thần kỳ”

Các vụ việc cho thấy F-16 chủ yếu được Ukraine dùng để đánh chặn tên lửa và UAV, chứ không phải để đối đầu trực tiếp với chiến đấu cơ Nga như Su-35 hay MiG-31 – vốn có tên lửa tầm cực xa.

Vào tháng 3/2025, Top War đưa tin rằng Mỹ đã ngừng cung cấp dữ liệu mục tiêu và hỗ trợ tác chiến điện tử cho Ukraine. Nếu đúng, đó là cú giáng lớn vào hiệu quả hoạt động của F-16.

Ngoài ra, việc tích hợp F-16 với hệ thống phòng không hỗn hợp (vừa phương Tây vừa Liên Xô) vẫn gây ra nguy cơ bắn nhầm. 

Câu hỏi còn bỏ ngỏ

Cuộc điều tra vụ F-16 rơi ngày 16/5 sẽ làm rõ liệu nguyên nhân đến từ lỗi kỹ thuật, hỏa lực địch hay hỏa lực đồng minh. Nhưng ngay từ bây giờ, nó đã phản ánh rõ sự khốc liệt và mong manh trong cuộc chiến trên không của Ukraine.

F-16 giúp Ukraine có ưu thế, nhưng không phải vũ khí “toàn năng”. Khi Nga không ngừng phát triển UAV và các hệ thống phòng không, Ukraine sẽ cần chiến thuật hợp lý, sự phối hợp tinh vi, và nguồn lực bền vững bên cạnh vũ khí công nghệ.

×