José Alberto Mujica Cordano sinh năm 1935 tại vùng ngoại ô Paso de la Arena, Montevideo. Cha mất khi ông mới sáu tuổi, mẹ làm nghề làm vườn để nuôi con. Năm 14 tuổi, ông đã xuống đường biểu tình đòi tăng lương cho người lao động nghèo. Năm 1964, ông gia nhập Phong trào Giải phóng Dân tộc Tupamaros, trở thành du kích. Ông bị bắt bốn lần, hai lần vượt ngục, trong đó có một lần đào hầm vào năm 1971. Năm 1972, ông bị bắt trở lại và trải qua 13 năm tù, trong đó có 7 năm biệt giam trong căn phòng chưa đầy một mét vuông.

Trong thời gian đó, ông phải chống chọi với sự cô lập bằng cách kết bạn với những con ếch và chuột trong phòng giam. Ngày 14/3/1985, sau khi Uruguay khôi phục nền dân chủ, José Mujica được ân xá và tái gia nhập chính trường. Ông lần lượt giữ các chức vụ nghị sĩ Montevideo, thượng nghị sĩ, Bộ trưởng Chăn nuôi, và đến năm 2010, ông đắc cử Tổng thống Uruguay.

Trong nhiệm kỳ 2010–2015, ông thúc đẩy các chính sách tiến bộ như hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới, phá thai và quản lý hợp pháp việc sản xuất cần sa. Những cải cách này đưa Uruguay trở thành quốc gia tiên phong ở Nam Mỹ, thu hút sự chú ý toàn cầu không chỉ bởi chính sách mà còn vì hình ảnh một nguyên thủ quốc gia sống trong trang trại, đi xe Beetle cũ, và mặc thường phục khi đến Thượng viện.

Lối sống khiêm nhường và triết lý nhân sinh giản dị

Từ khi được tự do đến lúc qua đời, José Mujica sống tại một trang trại nhỏ ở Rincón del Cerro, ngoại ô Montevideo, cùng vợ là bà Lucía Topolansky – bạn đồng hành từ thời hoạt động du kích. Bà từng giữ chức Phó Tổng thống Uruguay và là người đeo dải băng nhậm chức cho ông năm 2010. Ông gọi bà là “thói quen ngọt ngào” và chia sẻ: “Nếu tôi còn sống, đó là nhờ bà ấy”.

Ông từ chối danh xưng “tổng thống nghèo nhất thế giới” và nói rằng: “Họ gọi tôi nghèo, nhưng người nghèo là người cần nhiều. Tôi thì không. Tôi học cách sống thanh đạm”. Dù là tổng thống, ông vẫn lái máy kéo, đích thân làm vườn, và đón tiếp nguyên thủ quốc gia tại sân nhà đầy bùn đất. Ông không có tiền tiết kiệm, hiến phần lớn lương cho từ thiện và duy trì cuộc sống giản dị suốt đời.

Về chủ nghĩa tiêu dùng, ông từng cảnh báo: “Xã hội hiện đại tự bóc lột chính mình. Bạn có thời gian để làm việc, nhưng không có thời gian để sống”. Theo ông, thời gian ngồi tù là giai đoạn quan trọng định hình tư tưởng. Ông cho rằng trong nghịch cảnh, con người buộc phải suy nghĩ và tự hỏi những điều mà đời sống bình thường thường bỏ qua.

Tháng 1/2025, ông tuyên bố ngừng điều trị sau 31 đợt xạ trị ung thư thực quản vì kiệt sức. Lần xuất hiện cuối cùng của ông là trong một sự kiện vận động tranh cử ba tháng trước khi qua đời. Ông từ chối trả lời thêm bất cứ cuộc phỏng vấn nào và bày tỏ mong muốn được an táng dưới gốc cây gỗ đỏ nơi chôn chú chó ba chân Manuela – người bạn trung thành đã mất năm 2018.

José Mujica từng nói: “Tôi không thay đổi được thế giới, nhưng tôi đã có một cuộc đời thú vị. Tôi sống để mơ ước và chiến đấu. Họ đánh đập tôi, nhưng không sao cả. Tôi không nợ đời điều gì”.

Ngày 14/5, Tổng thống Uruguay Yamandu Orsi xác nhận sự ra đi của ông qua mạng xã hội: “Tổng thống, nhà hoạt động, người dẫn đường và lãnh đạo Pepe Mujica, đã từ trần vào ngày 13/05 sau thời gian chiến đấu với căn bệnh ung thư thực quản. Cảm ơn ông vì tất cả những gì đã dành cho chúng tôi và tình yêu sâu sắc đối với nhân dân”.

×