Nhưng, thời gian qua, có khá nhiều gia đình lao đao vì vườn mắc ca 4-5 năm tuổi chẳng thèm  đậu trái… Và, những hướng mở, chưa cho kết quả thực tế, cũng chưa có khẳng định chắc chắn, nhưng đang là nỗ lực lớn của chính quyền, doanh nghiệp về lợi ích từ việc trồng mắc ca…

Những câu chuyện từ vườn

Cách đây 5 năm, dường như cái tên mắc ca lần đầu tiên được biết đến ở Lâm Đồng, nhờ vườn mắc ca 5 năm tuổi, rộng hơn 7 sào trồng xen trong vườn chuối của gia đình ông Nguyễn Đức Ba (xã Thạnh Mỹ, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng) với tỷ lệ 100% cây cho trái. 

Ngay mùa thu hoạch đầu tiên, với 300 cây mắc ca, ông Ba thu được 2 tấn hạt, bán được trên 400 triệu đồng. Bình thường, mỗi cây mắc ca cho khoảng 10 kg hạt, nhưng vườn nhà ông Ba cho thu hoạch 25 kg hạt/cây, thậm chí có cây vượt trội lên tới 50 kg/cây…

Mới đây, chúng tôi quay trở lại nhà ông Ba. Sân trước đang phơi trái mắc ca mới nhặt về. Sân bên hiên phơi hạt mắc ca đã tách vỏ trái. Sân có mái che tập kết một đống hạt và người làm công đang đập hạt lấy nhân... 

Bà Nguyễn Thị Kim Lan - vợ ông Ba, xởi lởi mời chúng tôi những hạt nhân mắc ca chưa sấy, to bằng quả trứng cút, trắng như sữa và béo ngậy: “Ăn đi, rồi chút vô nhà cô mời hạt mắc ca sấy, xem hương vị khác nhau nhiều không!?”…

Nếu cây thực sinh mà giống bố mẹ tốt thì trồng thực sinh vẫn tốt. Như nhà chú bán giống ở đây là cây thực sinh, bà con mua về trồng đều cho trái tốt.

Nhưng, cũng từ mắc ca mà có những câu chuyện rớt nước mắt…

Ông Hùng ấm ức: “Do chưa tìm hiểu kỹ, nên mua phải nguồn giống không bảo đảm, dẫn đến vườn trồng mắc ca rất tốt, nhưng không cho trái...”.

Hướng đi nào cho cây mắc ca?

Cây mắc ca lần đầu tiên được đưa về trồng thử nghiệm ở Tây Nguyên tại gia đình hai anh em - ông Thu và ông Cúc ở Đắk Lắk bằng hạt. 

Đặc biệt, vườn nhà ông Cúc có 1 cây lấy hạt ươm cho trái tốt và được nhiều người mua về nhân giống. Nhiều người không biết, lại lấy hạt từ cây vườn nhà ông thu về ươm - nhưng cây không cho trái, cứ thế mới tạo ra nghịch cảnh bây giờ…

Năm 2015, rộ lên chuyện mắc ca quá tuổi mà không đậu trái, cũng là lúc nhiều cảnh báo về cây mắc ca khi diện tích trồng phát triển quá ồ ạt.

Đa số người dân đến tham dự các hội thảo đều mang đến nhiều tâm tư, đặt ra hàng loạt câu hỏi như: Làm sao để khẳng định cây trồng ra quả? Làm sao để khắc phục tình trạng cây không có quả, không có hạt? Làm sao để tiêu thụ sản phẩm? Làm sao để ổn định về giá nếu cây trồng ồ ạt?... 

Với định hướng, từ năm 2016-2020, triển khai trồng mắcca tại Lâm Đồng; 2021-2030, triển khai trồng mắcca cho toàn vùng Tây Nguyên. 

Công ty Him Lam xây dựng 2 vườn ươm 50 tỷ đồng, nhà lưới 10 ha ở Tu Tra (Đơn Dương) và 10 ha ở xã Lộc Tiến (Bảo Lộc) sẵn sàng cung cấp cây giống và mắt ghép cho bà con. Năng lực của 2 Cty Vinamacca và Him Lam có thể cung cấp mỗi năm 2 triệu cây giống ghép của 10 loại giống cho Lâm Đồng.

Thế nhưng, rủi ro là mắt ghép có thể không sống nổi vì không tương thích với cây mẹ do mắc ca là cây đa bội và vấn đề nữa là lấy mắt ghép ở đâu và kỹ thuật ghép như thế nào...”. 

Họ khẳng định, khí hậu và thổ nhưỡng vùng đất Khe Sanh (Quảng Trị) hoàn toàn phù hợp với việc trồng mắcca, nên tôi thực hiện dự án đầu tư trồng 1.500 ha mắc ca ở đây và đang xây dựng nhà máy chế biến sản phẩm từ mắc ca. 

Mắc ca là loại hạt quý bởi giàu giá trị dinh dưỡng, cây mắc ca có tuổi đời khai thác khá dài (70-100 năm). Việt Nam với lợi thế nhân công nữa sẽ giúp sản phẩm mắc ca Việt Nam có giá cạnh tranh cao...

Đó là, diện tích trồng mắc ca ở Úc đã phát triển đến 19 ngàn ha, đạt tới con số 6 triệu cây, nhưng chỉ có 650 lao động áp dụng máy móc vào sản xuất. Thời gian trồng mắc ca đến lúc cho quả ở Úc có vẻ dài hơn ở Việt Nam, đất cũng không màu mỡ bằng - tốn nhiều phân hơn. 

Trong khi, các vườn cây mắc ca ở Việt Nam đa phần có diện tích nhỏ, số lượng cây nhiều, nhân công thuận lợi. Ngay sau khi thu hoạch xong, bà con nên chuyển quả mắc ca đến ngay cơ sở chế biến để bảo đảm chất lượng của quả mắc ca, tránh để lâu, hạt mắc ca sẽ bị chảy dầu làm giảm chất lượng hạt, giảm giá trị.

Tuy nhiên, cây mắc ca ở Việt Nam còn trẻ, như cơ thể một đứa bé đang lớn, cần có sự định hướng tốt để vượt qua những thách thức của ngành công nghiệp mắc ca thế giới, để trở thành cây trồng bền vững. 

Vấn đề họ quan tâm lớn nhất là chất lượng giống và thị trường tiêu thụ hạt. Bức tranh về chất lượng giống mắc ca 4-5 năm trước đang là bức xúc của những người có hàng trăm cây mắc ca “điếc” và là ám ảnh của những người dự định trồng mắc ca. 

Ông Sĩ và nhiều gia đình nông dân khác cũng quan tâm đến nguồn vốn tín dụng mắc ca của ngân hàng để bảo đảm nguồn vốn cho việc triển khai trồng mắc ca.

Vĩ thanh 

Hy vọng cây mắc ca ở Việt Nam nói chung và Lâm Đồng nói riêng thực sự trở thành cây làm giàu chứ không phải cây “mắc nợ”. 

Và triển vọng về thủ phủ mắc ca Lâm Đồng thực sự đưa cây mắc ca trở thành cây trồng bền, sản phẩm hạt mắc ca thực sự cũng là “nữ hoàng” của các loại hạt ở Việt Nam. 

×