Hiện tại, giá cau tươi ở nhiều địa phương Việt Nam đang tăng cao kỷ lục. Theo đó, tại các tỉnh như Quảng Ngãi, Đắk Lắk, Tây Ninh, Tiền Giang, Kiên Giang, giá cau dao động từ 80.000 - 85.000 đồng/kg. Riêng khu vực phía Bắc như Bắc Ninh, Nam Định giá cau thậm chí có thể lên tới 90.000 đồng/kg do nguồn cung hạn chế.

Các thương lái trực tiếp thu mua cau cho biết nguyên nhân giá cau tăng và duy trì ở mức cao trong nhiều tháng là do Trung Quốc đang thiếu nguồn cung, dẫn đến việc tăng cường nhập khẩu cau từ Việt Nam.

Trung Quốc mua cau để làm gì, tại sao cau Việt Nam lại được săn đón đến vậy? Ảnh: Nguyên An.

Thị trường cau Trung Quốc: Khủng hoảng và nhu cầu

Để hiểu vì sao Trung Quốc tăng cường mua cau từ Việt Nam, trước hết chúng ta cần hiểu rõ về tình hình thị trường cau tại nước này. Vạn Ninh, một huyện thuộc tỉnh Hải Nam, đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp cau tươi cho Trung Quốc. Hải Nam sản xuất tới 90% sản lượng cau tươi của cả nước, trong đó huyện Vạn Ninh chiếm một nửa.

Tuy nhiên, từ năm 1980, cây cau ở đây đã phải đối mặt với dịch bệnh vàng lá, một loại bệnh gây thiệt hại lớn cho sản lượng cau.

Đến tháng 6 năm 2024, 80% cây cau tại Vạn Ninh đã bị nhiễm bệnh vàng lá, khiến sản lượng cau tụt giảm mạnh. Từ 220.000 tấn cau tươi vào năm 2014, sản lượng đã giảm xuống còn 40.000 tấn vào năm 2024.

Bệnh vàng lá không có thuốc chữa, và sau hơn 40 năm nỗ lực, các nhà khoa học và nông dân Trung Quốc vẫn chưa tìm ra cách phòng ngừa hiệu quả. Điều này đã khiến Trung Quốc phải tăng cường nhập khẩu cau từ các quốc gia khác, trong đó Việt Nam là một nguồn cung quan trọng.

Cau non Việt Nam: Nguyên liệu để làm kẹo cau Trung Quốc

Một lý do chính khiến Trung Quốc mua nhiều cau Việt Nam là để phục vụ cho sản xuất kẹo cau, một món ăn truyền thống được ưa chuộng. Cau non, khi chưa hình thành hạt hoặc chỉ có hạt rất nhỏ, là loại cau được thương lái Trung Quốc săn đón. Sau khi thu mua cau non, họ sẽ luộc cau với nước sôi, sấy khô và chế biến thành kẹo.

Nhiều lò sấy ở xã Hải Đường (huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định) thuê công nhân về bẻ cau, phân loại bán cho thương lái Trung Quốc. Vậy Trung Quốc mua cau để làm gì? Ảnh: Mai Chiến.

Kẹo cau Trung Quốc có vị ngọt nhẹ, cay the như kẹo gừng, và rất được ưa chuộng vào mùa đông vì khả năng giữ ấm cơ thể, chống viêm họng. Loại kẹo này không chỉ được bày bán trong nước mà còn được quảng bá mạnh mẽ trên các nền tảng thương mại điện tử, khiến nhu cầu ngày càng tăng.

Ngoài ra, trong chuỗi ngành công nghiệp trầu cau, Trung Quốc chia rõ vai trò giữa hai khu vực: Hải Nam đảm nhận việc sản xuất nguyên liệu thô, trong khi Hồ Nam đảm nhiệm khâu chế biến sâu, tạo ra giá trị lớn từ các sản phẩm như kẹo cau. Sự khan hiếm cau tươi tại Hải Nam, kết hợp với nhu cầu cao đối với các sản phẩm chế biến, đã thúc đẩy Trung Quốc tăng cường nhập khẩu từ Việt Nam.

Với nhu cầu lớn từ Trung Quốc, giá cau tại Việt Nam đã tăng vọt trong năm 2024. Tại các tỉnh miền Trung như Quảng Ngãi, Bình Định, giá cau đã chạm mức 45.000 đồng/kg, gấp 10 lần so với các năm trước. Điều này mang lại nguồn thu nhập lớn cho nông dân, đặc biệt là ở những vùng trồng cau lâu năm.

Người Trung Quốc thường ăn kẹo cau hoặc thêm cau vào các món canh, hầm. (Ảnh: hsieh.tsaihua, Sohu)

Những buồng cau tươi xanh, đầy đặn tại các khu vườn trở thành "hàng nóng" trên thị trường. Thương lái Trung Quốc không ngừng thu mua cau tươi từ các tỉnh thành của Việt Nam, tạo ra một làn sóng thu hoạch và giao dịch sôi động. Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc cũng khiến nông dân lo ngại về tương lai. Nếu nhu cầu từ Trung Quốc giảm sút hoặc thị trường có biến động, giá cau có thể rơi tự do, gây thiệt hại nặng nề.

Bên cạnh đó, tại Trung Quốc, cau còn là nguyên liệu để chế biến nhiều món ăn khác nhau. Người dân ở tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc) thường xào thịt vịt với cau khô để tăng hương vị cho món ăn. Người dân ở tỉnh Giang Tây, Trung Quốc thường hầm cau khô cùng chim cút hoặc nấu cháo để bồi bổ cơ thể, cải thiện tiêu hóa.

Theo thống kê vào năm 2020 được đăng tải trên trang tin The Paper của Trung Quốc, doanh số bán các mặt hàng liên quan đến cau tăng với tốc độ 20% mỗi năm.

Triển vọng thị trường cau Việt Nam: Nắm bắt cơ hội và đối phó rủi ro

Mặc dù giá cau đang ở mức cao kỷ lục, nhưng sự phụ thuộc vào Trung Quốc đặt ra những thách thức lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam. Việc quản lý chất lượng sản phẩm và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sẽ là yếu tố quyết định cho sự bền vững của ngành trồng cau.

Người trồng cau Việt Nam không chỉ cần nắm bắt cơ hội từ thị trường Trung Quốc mà còn phải đề phòng những rủi ro tiềm ẩn. Việc mở rộng hợp tác với các quốc gia khác, cũng như phát triển thêm các sản phẩm chế biến từ cau, sẽ là hướng đi cần thiết để duy trì ổn định và tăng trưởng trong tương lai.

Trung Quốc mua cau Việt Nam không chỉ vì nhu cầu tiêu thụ nội địa mà còn để đáp ứng ngành công nghiệp chế biến kẹo cau đang phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội lớn về kinh tế, người nông dân cũng cần phải cảnh giác với những biến động tiềm ẩn của thị trường. Miếng cau Việt Nam, từ mâm cỗ thờ cúng đến các xưởng sản xuất kẹo ở Trung Quốc, đã trở thành một sản phẩm nông sản có giá trị, nhưng cũng đòi hỏi sự nhạy bén trong việc nắm bắt xu thế và đối phó với rủi ro.

×