Chiều 23/6, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Tình trạng khẩn cấp, dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, dự án Luật Dẫn độ.

Cần định nghĩa rõ "tình trạng khẩn cấp về quốc phòng"

Góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Vũ Huy Khánh (Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại) đánh giá cao sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đúng quy trình của dự án luật. Ông cho biết, Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp đã được ban hành hơn 25 năm trước nhưng thuộc danh mục bí mật Nhà nước và chưa từng được áp dụng, ngay cả trong giai đoạn đại dịch Covid-19 dù đã có những đề xuất xem xét.

“Để dự liệu cho những vấn đề không mong muốn có thể xảy ra trong tương lai, cần có một văn bản pháp lý ở tầm luật do Quốc hội ban hành để điều chỉnh các bối cảnh đặc biệt này. Đây là lý do Chính phủ giao Bộ Quốc phòng chủ trì xây dựng dự án luật,” ông Khánh nói.

Đi vào nội dung cụ thể, đại biểu Khánh chỉ ra một khoảng trống trong dự thảo. Dù luật đã định nghĩa tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia, trật tự xã hội, thảm họa, dịch bệnh, nhưng lại chưa có định nghĩa về “tình trạng khẩn cấp về quốc phòng”, dù khái niệm này được đề cập trong các điều khoản cụ thể.

“Tôi đề nghị các vị đại biểu cho ý kiến về việc có cần thiết định nghĩa tình trạng khẩn cấp về quốc phòng ngay trong luật này hay không, thay vì để được quy định tại Luật Quốc phòng như hiện nay,” ông Khánh nêu vấn đề.

Bên cạnh đó, ông cũng bày tỏ băn khoăn về tính khả thi khi áp dụng luật. Dự thảo quy định khi ban bố tình trạng khẩn cấp, các biện pháp sẽ được áp dụng dựa trên cả quy định của luật này và viện dẫn tới các luật liên quan khác (như Luật Phòng thủ dân sự, Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm). Do đó, đại biểu đề nghị cần quy định rành mạch, đảm bảo các cơ quan có thẩm quyền có thể nhận diện và áp dụng biện pháp ngay lập tức, đồng thời xác định rõ thứ bậc ưu tiên áp dụng của Luật Tình trạng khẩn cấp.

Cùng tham gia thảo luận, Trung tướng Nguyễn Quốc Duyệt, Chánh Thanh tra Bộ Quốc phòng (đoàn TP.Hà Nội) nhấn mạnh, Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp ban hành từ năm 2000 đã không còn đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn an ninh truyền thống và phi truyền thống hiện nay.

Ông dẫn chứng bài học kinh nghiệm từ đại dịch Covid-19, khi chỉ trong chưa đầy một tháng (từ 27/3 đến 24/4/2020), Chính phủ đã liên tục ban hành các Chỉ thị 15, 16, 19 với những biện pháp cấp bách, hạn chế nhiều quyền con người, nhưng vẫn chưa ban bố tình trạng khẩn cấp. Theo ông, điều này cho thấy một khoảng trống pháp lý cần được khỏa lấp.

“Hà Nội là một trong những địa phương đầu tiên của cả nước phải phòng chống dịch, chứ không phải các tỉnh biên giới. Chúng ta có bài học rất quý giá. Vì vậy, tôi cho rằng rất cần thiết phải ban hành luật này, không thể trì hoãn hơn được nữa,” đại biểu Duyệt nhấn mạnh.

Về ý kiến cần giải thích thuật ngữ "tình trạng khẩn cấp về quốc phòng", đại biểu Duyệt cho biết, theo nguyên tắc lập pháp, những nội dung đã được quy định rõ ở luật khác thì không nhắc lại để tránh trùng lặp. Vấn đề này đã được định nghĩa trong Luật Quốc phòng 2018, do đó cơ quan soạn thảo không đưa vào dự thảo này là hợp lý.

Đi vào các điều khoản cụ thể, đại biểu Nguyễn Quốc Duyệt đã đưa ra một số kiến nghị.

Thứ nhất, bổ sung thẩm quyền điều động lực lượng ra nước ngoài. Ông đề nghị bổ sung vào Điều 8 một khoản cho phép Chính phủ quy định việc điều động lực lượng, phương tiện ra nước ngoài trong trường hợp hợp tác quốc tế về tình trạng khẩn cấp.

“Vừa rồi chúng ta đã đưa lực lượng sang Thổ Nhĩ Kỳ, Myanmar để giúp bạn. Đây là vấn đề rất nhạy cảm, cần được đưa vào luật để tạo hành lang pháp lý”, ông phân tích.

Thứ hai, chỉnh lý quy định về thẩm quyền của Thủ tướng. Tại các Điều 13, 14, 15, dự thảo luật có quy định cho phép Thủ tướng áp dụng các biện pháp "mà pháp luật hiện hành chưa quy định" và "báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội". Đại biểu đề nghị chỉnh lý thành "báo cáo cấp có thẩm quyền trong thời gian gần nhất".

“Các đồng chí đừng đưa chữ "Đảng" vào đây. Mấy năm nay, các quyết sách lớn đều được trình cấp có thẩm quyền quyết định. Chúng ta nói "cấp có thẩm quyền" là đủ rồi. Đảng cũng phải tuân thủ pháp luật”, ông Duyệt nêu quan điểm.

Thứ ba, rà soát tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Đại biểu chỉ ra rằng Điều 37 vẫn còn đề cập đến "Chủ tịch UBND cấp huyện", trong khi từ ngày 1/7, mô hình chính quyền địa phương đã thay đổi. Ông đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát lại toàn bộ dự thảo để tránh những lỗi kỹ thuật lập pháp tương tự, đảm bảo luật khi ban hành có tính thống nhất và khả thi cao.

Bảo vệ quyền con người và kiểm soát quyền lực

Quan tâm đến nguyên tắc hoạt động trong tình trạng khẩn cấp, đại biểu Nguyễn Thị Lan (đoàn TP.Hà Nội) cho rằng dự thảo đã bám sát Hiến pháp 2013 và pháp luật quốc tế. Tuy nhiên, bà đề nghị làm rõ thêm một số điểm để hoàn thiện.

Cụ thể, nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân không chỉ cần "thật sự cần thiết" mà phải “tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của tình trạng khẩn cấp”. Bà cũng đề nghị bổ sung nguyên tắc công khai, minh bạch thông tin, tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức xã hội. Đặc biệt, cần quy định chặt chẽ hơn điều kiện miễn trừ trách nhiệm để tránh lạm quyền, đảm bảo quyết định của người thi hành công vụ phải dựa trên căn cứ khách quan, không vụ lợi.

Đồng tình với các ý kiến trên, đại biểu Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm (đoàn TP.Hà Nội) nhấn mạnh sự cần thiết phải có tiêu chí rõ ràng để kích hoạt từng loại tình trạng khẩn cấp. Ông cũng kiến nghị xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, nhất là với quyền hạn đặc biệt của Thủ tướng và các lực lượng vũ trang.

“Cơ quan soạn thảo cần rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành, tránh chồng chéo, mâu thuẫn. Quan trọng nhất là phải quy định các giới hạn rõ ràng cho những biện pháp khẩn cấp để tăng cường bảo vệ quyền con người”, đại biểu Thích Bảo Nghiêm kiến nghị.

×