Vĩnh Long là một vùng đất có bề dày lịch sử và văn hóa ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Vĩnh Long thời kỳ tiền sử và sơ sử cho thấy tại các di chỉ khảo cổ thể hiện vùng đất này đã có người sinh sống từ rất sớm, thuộc nền văn hóa Óc Eo rực rỡ. '

Vĩnh Long từng là một phần của các quốc gia cổ như Phù Nam. Đến thế kỷ XVII, khi chúa Nguyễn mở rộng lãnh thổ về phương Nam, Vĩnh Long trở thành một địa điểm quan trọng, được gọi là dinh Long Hồ.

Vĩnh Long từng là trung tâm hành chính, kinh tế của cả một vùng rộng lớn thời các chúa Nguyễn và các vua nhà Nguyễn cai quản đất phương Nam.

Vĩnh Long là một trong những chiến trường ác liệt trong các cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

"Vương quốc gạch gốm đỏ" Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: Tran Thanh San.

Khi Pháp chiếm Vĩnh Long vào năm 1867, địa giới hành chính của tỉnh cơ bản vẫn giữ nguyên. Năm 1875, Pháp tách một phần tỉnh Vĩnh Long để thành lập tỉnh Trà Vinh.

Năm 1899, tiếp tục tách thêm một phần đất để thành lập tỉnh Bến Tre. Theo Nghị định ngày 20 tháng 12 năm 1899 của Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer, tỉnh Vĩnh Long trở thành một trong 21 tỉnh của Nam Kỳ.

Trong thời kỳ Việt Nam cộng hòa (1954-1975), tỉnh Vĩnh Long vẫn duy trì ranh giới hành chính tương đối ổn định.

Tháng 2 năm 1976, tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Vĩnh Bình (do chính quyền Việt Nam Cộng hòa thành lập, bao gồm các vùng đất phía nam sông Hậu của tỉnh Vĩnh Long trước đó và tỉnh Ba Xuyên) hợp nhất thành tỉnh Cửu Long. Tỉnh lỵ của tỉnh Cửu Long đặt tại thành phố Vĩnh Long.

Năm 1991, tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa VIII, đã có quyết định tách tỉnh Cửu Long thành hai tỉnh là Vĩnh Long và Trà Vinh như ngày nay. Ngày 5 tháng 5 năm 1992, tỉnh Vĩnh Long chính thức được tái lập và đi vào hoạt động theo đơn vị hành chính mới.

Vùng đất gạch gốm đỏ-vương quốc đỏ, vườn quốc lò gạch-Di sản đương đại Mang Thít

Vĩnh Long là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, nổi tiếng với những vườn cây ăn trái trĩu quả, những dòng sông thơ mộng và đặc biệt là nghề làm gạch gốm truyền thống ở Mang Thít.

"Vương quốc lò gạch, vương quốc đỏ"-Di sản Mang Thít ở tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: Fp Mang Thit Que Toi.

Mang Thít từ lâu đã nổi tiếng khắp cả nước với nghề làm gạch gốm đỏ truyền thống. Sản phẩm gạch ngói ở đây không chỉ bền đẹp mà còn mang đậm nét văn hóa đặc trưng của vùng sông nước.

Nghề làm gạch gốm ở Mang Thít có lịch sử hơn trăm năm. Ban đầu, người dân tận dụng nguồn đất sét dồi dào từ các con sông để làm gạch thủ công, phục vụ nhu cầu xây dựng tại địa phương.

Dần dần, với sự khéo léo và kinh nghiệm tích lũy, nghề này ngày càng phát triển, sản phẩm không chỉ tiêu thụ trong vùng mà còn lan rộng ra nhiều tỉnh thành khác.

Gạch gốm Mang Thít được làm thủ công qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, từ khâu chọn đất, nhào đất, tạo hình, phơi khô cho đến nung đốt trong lò củi truyền thống. Chính phương pháp thủ công này đã tạo nên sự khác biệt và chất lượng đặc trưng cho sản phẩm.

Mang Thít không chỉ nổi tiếng với gạch xây dựng mà còn có nhiều loại gốm mỹ nghệ độc đáo như bình hoa, chậu kiểng, tượng trang trí, mang đậm dấu ấn văn hóa sông nước.

Vì sao Di sản Mang Thít Vĩnh Long là độc đáo?

Sở dĩ gạch gốm Mang Thít có màu đỏ đặc trưng và chất lượng nổi trội là do sự kết hợp của nhiều yếu tố.

-Thứ nhất, Mang Thít có nguồn đất sét đặc biệt

Vùng đất Mang Thít của tỉnh Vĩnh Long được bồi đắp bởi phù sa của sông Cổ Chiên, tạo nên một loại đất sét có chất lượng đặc biệt. Đất ở đây có độ dẻo cao, ít tạp chất và chứa các khoáng chất tạo nên màu đỏ tự nhiên khi nung.

Sông Cổ Chiên là một trong những phân lưu chính của sông Tiền, một nhánh lớn của sông Mê Kông. Sông đóng vai trò quan trọng trong hệ thống thủy văn của Đồng bằng sông Cửu Long.

-Thứ hai, người Mang Thít có kinh nghiệm và bí quyết làm gốm gạch đỏ truyền thống

Qua nhiều thế hệ, người dân Mang Thít đã tích lũy được những kinh nghiệm và bí quyết riêng trong việc chọn đất, pha trộn nguyên liệu, tạo hình và điều chỉnh nhiệt độ nung.

Những bí quyết này được truyền từ đời này sang đời khác, góp phần tạo nên chất lượng và màu sắc đặc trưng của gạch gốm Mang Thít.

-Thứ ba, người Mang Thít dùng phương pháp nung gạch gốm bằng củi

Việc sử dụng lò nung gạch gốm bằng củi cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra màu đỏ đặc trưng và độ bền của gạch gốm Mang Thít.

Nhiệt độ nung ổn định và quá trình cháy của củi giúp các khoáng chất trong đất sét chuyển hóa, tạo nên màu đỏ tươi và độ cứng chắc cho sản phẩm.

Ngày nay, dù có nhiều công nghệ sản xuất gạch hiện đại, gạch gốm Mang Thít vẫn giữ được vị thế đặc biệt trên thị trường nhờ chất lượng và nét văn hóa truyền thống độc đáo. Đây không chỉ là sản phẩm xây dựng mà còn là một phần di sản văn hóa đáng tự hào của Vĩnh Long.

Sáp nhập 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long và lấy tên là Vĩnh Long, hành trình gạch gốm Mang Thít là di sản văn hóa càng gần hơn bao giờ hết.

Hiện nay, nghề sản xuất gạch gốm ở Vĩnh Long chủ yếu tập trung dọc theo các con sông và kênh rạch ở huyện Mang Thít, huyện Long Hồ. Các cơ sở sản xuất thường tập trung dọc theo các tuyến đường thủy như kênh Thầy Cai và sông Cổ Chiên, tạo nên một cảnh quan đặc trưng với những lò nung gạch cao vút.

Nghề làm gạch gốm ở Vĩnh Long kết hợp giữa phương pháp thủ công truyền thống và công nghệ sản xuất hiện đại.

Nhiều cơ sở vẫn giữ lại các lò nung củi truyền thống để tạo ra những sản phẩm gạch gốm có màu sắc và chất lượng đặc trưng. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp lớn đã đầu tư vào các dây chuyền sản xuất hiện đại để tăng năng suất và chất lượng sản phẩm.

Hoạt động sản xuất gạch gốm, đặc biệt là các lò nung củi truyền thống, có thể gây ra các vấn đề về ô nhiễm môi trường. Hiện nay, các cơ quan chức năng đang khuyến khích các cơ sở sản xuất chuyển đổi sang sử dụng các công nghệ thân thiện với môi trường hơn.
Gần đây, Vĩnh Long đã tổ chức các lễ hội gạch gốm để quảng bá sản phẩm và phát triển du lịch ngành nghề.

×