Tổng thống Nga Putin. Ảnh AFP

Trong vòng vài tuần kể từ khi quân đội Nga tiến vào Ukraine, những đám cháy như vậy đã hoành hành và mọi thứ đang bùng nổ ở phía biên giới của Nga.

Ngay từ tháng 4/2022, các quan chức Ukraine đã phủ nhận rằng Kiev phải chịu trách nhiệm về vụ cháy kho nhiên liệu gần Belgorod và cho rằng những người ly khai Nga đang tìm cách thành lập một "Cộng hòa Nhân dân Belgorod" có thể đã gây ra vụ hỏa hoạn.

Cuối tháng đó, các tỉnh biên giới Belgorod, Bryansk, Kursk và Voronezh của Nga đều nâng cao tình trạng báo động khủng bố. Các vụ nổ, hỏa hoạn và mất điện bắt đầu xảy ra ở khu vực biên giới.

Khi mùa hè đến, Nga đã từ bỏ những nỗ lực nhằm chiếm Kiev và Kharkov, đồng thời rút quân trở lại lãnh thổ của mình dọc theo biên giới phía bắc. Các lực lượng Nga bị đánh bại chủ yếu được triển khai lại ở phía nam để củng cố cuộc tấn công ở đó.

Điều này khiến hơn 1.000km biên giới Nga-Ukraine, từ Luhansk đến tận Belarus, chỉ được người Nga bảo vệ rất sơ sài. Tuy nhiên sau đó khu vực này đã được củng cố phần nào và ngày càng được bảo vệ bằng các bãi mìn và được máy bay không người lái tuần tra, nhưng vẫn có thể xuyên thủng được.

Hỏa hoạn bí ẩn

Kể từ khi Nga rút lui, các tỉnh biên giới giáp Ukraine đã xảy ra các vụ hoả hoạn gây lo sợ cho người dân địa phương. Sự tàn phá hầu như luôn được truyền thông Nga đưa tin là kết quả của các cuộc pháo kích hoặc không kích xuyên biên giới, nhưng rõ ràng là cũng có những nhóm phá hoại hoạt động xuyên biên giới.

Cũng có vẻ hợp lý khi có ít nhất một số đặc vụ bí mật của Ukraine hoặc những người Nga bất mãn đang làm việc từ bên trong nước Nga. 

Đã có sự phá hoại trong hệ thống đường sắt của cả Belarus và Nga. Cái gọi là "đám cháy bí ẩn" đã bùng phát ở Nga kể từ khi cuộc chiến ở Ukraine bắt đầu, thường cách xa các khu vực biên giới. Viện nghiên cứu lực lượng hàng không vũ trụ Nga ở Tver, phía tây bắc Moscow, đã bị hỏa hoạn vào tháng 4/2022 và một số người thiệt mạng trong vụ hoả hoạn đó.

Một đám cháy lớn khác bùng phát vào ngày hôm sau tại một công viên hàng không vũ trụ, cũng gần Moscow và tháng sau đó đã xảy ra các vụ cháy và nổ ngay tại chính Moscow. Vào tháng Tám, một vụ đánh bom xe ở Moscow đã giết chết Darya Dugin, con gái của nhà triết học Nga Alexander Dugin, một đồng minh quan trọng của Putin.

Những ngọn lửa bí ẩn đã tiếp tục cháy kể từ đó.

Trong khi đó, trở lại biên giới, người Ukraine ngày càng táo bạo hơn. Hồi tháng 3, các phương tiện truyền thông Nga đưa tin về những kẻ phá hoại ở Bryansk, không chỉ cài chất nổ hay phóng hỏa, mà còn tham gia vào các cuộc đấu súng với cơ quan thực thi pháp luật địa phương và "Rosgvardia" – lực lượng an ninh nội bộ – và bắt giữ con tin. Cuộc chiến trong bóng tối ngày càng nóng hơn.

Binh lính Ukraine ở chiến trường Bakhmut.

Thần kinh thép

Mục đích của tất cả những điều này là gì?

Cuộc đấu tranh có phần không thể phủ nhận bên trong nước Nga có ý nghĩa sống còn về mặt chiến lược đối với người Ukraine, nó được thiết kế để thuyết phục Putin rút quân khỏi cuộc chiến ở đông nam Ukraine.

Thành công trong việc này có lẽ là điều kiện tiên quyết sống còn cho cuộc phản công đã được thảo luận từ lâu của Ukraine trong năm nay. Ai cũng biết rằng Tổng thống Ukraine Zelensky và các tướng lĩnh của ông thể hiện "thần kinh thép" như một sĩ quan cấp cao của Mỹ gần đây đã nói, đã thành công trong việc tập hợp một lực lượng tấn công lớn được giữ trong lực lượng dự bị.

Bộ chỉ huy cấp cao của Ukraine đã chống lại sự thôi thúc đổ quân tiếp viện trong các cuộc giao tranh ác liệt ở Bakhmut và các nơi khác, đồng thời xây dựng một lực lượng sẵn có gồm 20 lữ đoàn hạng nặng.

Lực lượng Ukraine này được trang bị tốt với xe tăng phương Tây và các vũ khí mạnh mẽ khác, trong khi các binh sĩ của lực lượng tấn công đã tạm dừng cuộc chiến máy xay thịt ở tiền tuyến và sẽ có động lực và sẵn sàng chiến đấu.

Nhưng họ có một vấn đề.

Mặt trận phía tây hiện đang dọc theo hạ lưu sông Dnipro hàng km về cơ bản là không thể vượt qua đối với một cuộc tấn công thiết giáp cơ động nhanh của Ukraine.

Mặt trận phía đông cách Donetsk 50 km về phía nam cũng có vấn đề vì đằng sau nó là biên giới Nga, nơi người Ukraine phải dừng lại nhưng người Nga thì không.

Cuộc tấn công của Ukraine ít nhiều phải đến đâu đó giữa Zaporizhzhia và Donetsk, nhằm vào cái gọi là "cầu đất liền", nơi mà chỉ cần xâm nhập dưới 100km là có thể nhìn thấy xe tăng Ukraine bên bờ biển Azov.

Nếu họ có thể đạt được điều đó, họ sẽ cắt đứt toàn bộ nửa phía tây của lực lượng Nga khỏi hầu hết mọi sự hỗ trợ khác ngoài việc đi qua các cây cầu Kerch đến Crimea. Người Ukraine đã xoay sở để đánh những cây cầu đó một lần. Với Ukraine đó sẽ là một cú đánh thay đổi cuộc chơi, nếu vẫn còn có thể được thực hiện. 

Vấn đề là người Nga cũng có sự chuẩn bị của riêng họ. Các bức ảnh vệ tinh cho thấy Nga đã xây dựng một số tuyến công sự khổng lồ ở đó và rõ ràng là quân đội và pháo binh Nga sẽ tập trung dày đặc ở khu vực đó.

Cơ hội thành công

Các chiến binh của Quân đoàn tình nguyện Nga. Ảnh Getty

 Để có bất kỳ cơ hội thành công nào, người Ukraine rất cần phải đẩy lùi mọi binh sĩ Nga và thiết bị của họ ra khỏi cầu đất liền. Ukraine cho rằng mình có thể làm được điều đó bởi vì Nga dường như không có dự trữ chiến lược.

"Hiện chúng tôi ước tính 97% quân đội Nga, toàn bộ quân đội Nga, đang ở Ukraine",  Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace nói với BBC vào tháng Hai.

Nếu Nga cần quân đội ở một nơi khác, họ sẽ phải rút tất cả hoặc hầu hết họ khỏi mặt trận ở Ukraine, điều này có thể có nghĩa là ít nhất một số binh sĩ và thiết bị đến từ việc bảo vệ cầu đất.

Đây là lý do tại sao người Ukraine rất muốn tạo ấn tượng rằng hơn 1.000 km biên giới lộ ra ở phía bắc và phía đông, dọc theo các tỉnh biên giới Belgorod, Kursk và Bryansk của Nga, cần được bảo vệ bởi một thứ gì đó quan trọng hơn FSB (Cơ quan An ninh Quốc gia Ukraine), và Dịch vụ An ninh Liên bang Rosgvardia.

Tháng trước, tỉnh Belgorod đã bị xâm nhập bởi một lực lượng nhỏ xe bọc thép từ Ukraine, lực lượng này đã chiếm đóng một số khu vực của tỉnh này trong vài ngày.

Những kẻ xâm nhập tuyên bố họ đến từ Quân đoàn tình nguyện Nga và Quân đoàn Nga tự do, không phải từ lực lượng vũ trang Ukraine.

Những nhóm này đã được cho là bao gồm những người Nga chống lại Tổng thống Putin. Trợ lý tổng thống Ukraine Mykhailo Podolyak nói rằng họ đã chủ động hành động.

Có vẻ như Quân đoàn Tự do Nga ít nhất cũng có một số bạn bè ở Nga vì trong cuộc xâm nhập của họ, họ đã đăng video về các lá cờ đối lập Nga màu trắng-xanh-trắng gắn trên bóng bay vút lên bầu trời Moscow. Quân đoàn sử dụng lá cờ, giống như những người biểu tình phản chiến ở Nga, và nó thường được coi là biểu tượng của sự phản đối Tổng thống Putin.

Khi được hỏi về việc các chiến binh tự do được cho là đã lấy thiết bị hạng nặng của họ ở đâu, Podolyak táo tợn trả lời: "Như bạn đã biết, xe tăng được bán tại bất kỳ cửa hàng quân sự nào của Nga".

Theo người Nga, lực lượng dân quân của chính Ukraine đã quay trở lại biên giới ở Belgorod vào thứ Sáu tuần trước "bao gồm tới hai đại đội bộ binh cơ giới, được tăng cường bằng xe tăng".

Trong khi đó vào đêm thứ Hai, mọi thứ đã tăng tốc. Vụ nổ làm rung chuyển Moscow khi một đội máy bay không người lái tấn công thành phố. Người Nga tuyên bố có 8 máy bay tham gia, 5 trong số đó bị tiêu diệt bởi tên lửa phòng không Pantsir-S1 và 3 chiếc bị tác chiến điện tử.

Các nguồn tin thân cận của Nga trên phương tiện truyền thông xã hội cho biết đã có 30 máy bay không người lái trở lên.

Ít nhất một số máy bay không người lái tấn công chắc chắn có thể đến từ Ukraine. Trong số phi đội có những chiếc UJ-22 do công ty Ukraine Ukrjet sản xuất. UJ-22 về cơ bản là một loại máy bay hạng nhẹ chạy bằng xăng thông thường có điều khiển bằng máy bay không người lái, nó có thể bay từ biên giới Ukraine đến Moscow trong khoảng 4 giờ.

Các thông báo chính thức của Nga đã cố gắng tuyên bố rằng hệ thống phòng không của Moscow đã hoạt động tốt, mặc dù ông Putin thừa nhận có vấn đề.

"Nói chung, rõ ràng cần phải làm gì để tăng mật độ hệ thống phòng không của thủ đô và chúng tôi sẽ làm đúng như vậy", ông Putin nói. 

Thực tế cuộc tấn công là một sự bối rối đối với Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga. Moscow được cho là có hệ thống phòng không tốt nhất và mạnh nhất ở Nga. Khi tên lửa phòng không S-500 mới được ca ngợi đi vào hoạt động vào năm 2021, trung đoàn đầu tiên nhận được nó là trung đoàn được giao nhiệm vụ bảo vệ Moscow.

S-500, S-400 và S-300 trước đó là những hệ thống tầm xa, hạng nặng được thiết kế để hạ gục những kẻ tấn công trên không ở phạm vi hàng trăm km. Sự hiện diện của chúng ở bất kỳ địa điểm cụ thể nào thường được cho là cung cấp "Chống tiếp cận/Từ chối khu vực" (A2/AD): chẳng hạn, người ta thường gợi ý rằng S-300 và S-400 có trụ sở tại Kaliningrad có thể ngăn chặn các hoạt động trên không của NATO ở bất kỳ đâu trên đó Ba Lan hoặc Baltics.

Hãng thông tấn nhà nước Nga Tass đã từng đưa tin: "Hệ thống phòng không S-500 được thiết kế để đánh bại mọi phương tiện tấn công trên không và vũ trụ có thể có của một kẻ thù tiềm năng trên toàn bộ phạm vi độ cao và tốc độ".

Rất nhiều nghi ngờ hiện đã được đưa ra về những ý tưởng này. Rõ ràng là có một sự kết hợp nào đó giữa độ cao và tốc độ mà một chiếc máy bay hạng nhẹ chạy bằng xăng đơn giản có thể đạt được - một chiếc máy bay chỉ nhanh hơn một chiếc ô tô một chút - mà S-500 và các phiên bản trước đó của nó không thể đối phó được.

Chỉ khi các tên lửa lớn không hạ được mục tiêu thì Pantsir, vũ khí "phòng thủ điểm" cuối cùng mới phát huy tác dụng và thậm chí theo lời kể của người Nga, tên lửa duy nhất có thể tấn công máy bay không người lái là Pantsir.

Trên thực tế, một nỗ lực phòng không thích hợp sẽ phải nhìn thấy ít nhất một máy bay radar Beriev A-50 bay cao trên thành phố, tạo cho nó một đường chân trời cách xa hàng trăm km.

Điều này có thể phát hiện các máy bay không người lái đang tiến vào và chuyển mục tiêu cho các khẩu đội S-400 và -500 ngay cả khi radar của chúng không thể nhìn thấy những kẻ xâm nhập.

Một số loại tên lửa S-400 được cho là có thể tấn công các mục tiêu trên đường chân trời từ dàn phóng bằng đầu dẫn đường radar của chính chúng.

Nga đã tuyên bố công khai rằng một loại như vậy có 90% cơ hội hạ gục ngay cả một máy bay phản lực nhanh, có khả năng cơ động cao trong những trường hợp này.

Nhưng thực tế đã cho thấy trường hợp khá khó hiểu, công nghệ này có tỷ lệ thành công bằng 0% so với loại máy bay chậm nhất hiện có, loại máy bay hoàn toàn không cơ động.

Trong khi đó, Beriev không hoạt động hoặc không có sẵn. Đó không phải là một bất ngờ lớn vì người ta cho rằng Nga chỉ có 9 chiếc A-50 đang hoạt động. Điều này được cho là lý do giải thích cho hoạt động không quân của Nga không đạt hiệu quả như mong muốn ở phía trên Ukraine, rằng những chiếc Beriev đã được giữ lại để phòng không cho quê hương. Bây giờ hóa ra là chúng không có sẵn hoặc không hiệu quả cho việc đó.

Tuy nhiên, các câu hỏi chính vẫn chưa được trả lời.

Là Ukraine có bao nhiêu cuộc chiến bóng tối như vậy? Bao nhiêu cuộc xâm nhập Belgorod và các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở Moscow đã thực sự thay đổi bức tranh? Liệu Tổng thống Putin và chỉ huy chiến tranh Ukraine hiện tại của ông là tướng Valery Gerasimov có rút binh lính và thiết bị ra khỏi cầu đất liền và đưa đến biên giới phía bắc? Liệu họ có đưa Pantsir từ mặt trận trở lại hệ thống phòng thủ của Moscow, như gợi ý của ông Putin?

Câu trả lời có lẽ là không. Nga biết rằng Ukraine không thể tổ chức bất kỳ hành động chiến đấu lớn nào qua biên giới.

Ukraine có thể gửi một số ít xe tăng, hoặc có thể vẫn còn một số áo giáp nguyên bản do Liên Xô sản xuất và khá nhiều thứ khác thu được từ người Nga. Những thiết bị như vậy có thể được triển khai mà không vi phạm các thỏa thuận đã ký với các nhà cung cấp phương Tây.

'Tay bị trói'

Nhưng hầu hết pháo binh Ukraine hiện nay do phương Tây cung cấp và điều quan trọng là phần lớn đạn pháo còn lại của họ sẽ là của phương Tây. Tất cả pháo chính xác tầm xa  và phần lớn vũ khí phòng không Ukraine đang sử dụng là của phương Tây.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng tham mưu Nga Valery Gerasimov. Ảnh Sputnik

Ukraine bị các đồng minh phương Tây trói tay, họ không thể hoạt động nghiêm túc trên đất Nga. Gerasimov và Putin có thể yên tâm bỏ qua các cuộc tấn công và đột kích dọc biên giới không gây ra mối đe dọa quân sự. Các cửa sổ bị vỡ ở Moscow thậm chí còn ít quan trọng hơn về mặt quân sự.

Tuy nhiên, cuộc chiến trong bóng tối có thể có tác động chính trị. Giới chuyên gia nhận định rằng áp lực nội bộ đối với ông Putin sẽ tăng lên do các hành động của Ukraine, rằng các tỉnh biên giới sẽ yêu cầu phòng thủ hiệu quả.

Tổng thống Putin và tướng Gerasimov có vẻ sẽ ngồi yên và đợi người Ukraine tấn công vào bãi chiến trường đã được chuẩn bị kỹ lưỡng của họ.

Tổng thống Zelensky và các tướng của ông, nếu thông minh, sẽ không làm thế, hoặc dù sao cũng không vội. Họ sẽ tiếp tục cuộc chiến trong bóng tối của mình, với hy vọng gây áp lực lên Putin và "định hình cuộc chiến" theo ý muốn của họ.

Họ sẽ hy vọng nhận được nhiều sự hỗ trợ hơn từ phương Tây, chỉ cần một số vũ khí chủ chốt, đầu tiên trong số đó là tên lửa tầm xa chính xác ATACMS do Mỹ sản xuất, có thể giúp họ giành chiến thắng trong cuộc chiến – hoặc ít nhất là cuộc chiến giành cầu đất liền, vốn sẽ là một bước tiến lớn theo hướng đó. Ba Lan có ATACMS và có lẽ chỉ cần sự cho phép của Mỹ để gửi nó.

Giới chuyên gia cho rằng, một điều có thể buộc ông Zelensky phải ra tay là triển vọng Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào năm 2024. Điều đó có thể có nghĩa là sự ủng hộ của Mỹ sẽ ít hơn hoặc hoàn toàn không có trừ khi Ukraine chấp nhận các điều khoản đã được thống nhất giữa Trump và Putin, điều này có thể sẽ giống như thất bại trước mắt người Ukraine. Một chiến thắng của Trump vào năm 2024 có thể buộc ông Zelensky phải tấn công ngay cả khi bất chấp tỷ lệ cược.

Mối đe dọa hạt nhân

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh Getty

Giới chuyên gia cũng cho rằng cuộc chiến của Zelensky là đã được kiểm soát phần lớn từ Washington. Chính việc Mỹ khăng khăng rằng Ukraine không thể sử dụng vũ khí của Mỹ để chống lại Nga đã buộc người Ukraine phải tấn công vào bẫy cầu đất liền và điều này cho phép Nga bỏ qua 1.000 km biên giới của mình và tập trung lực lượng ở đó để gặp họ.

Nhiều câu hỏi đặt ra liệu Nga có thực sự sử dụng vũ khí hạt nhân?

Rõ ràng là các lực lượng thông thường của Mỹ, nếu họ chọn hành động trực tiếp, có thể làm tê liệt nỗ lực chiến tranh của Nga trong một khoảng thời gian rất ngắn.

Nhưng kho vũ khí hạt nhân của Putin thực tế đang gieo rắc nỗi sợ hãi vào Nhà Trắng và do đó buộc Ukraine phải chiến đấu với hai bàn tay bị trói.

Nếu Zelensky có thể gửi một cuộc tấn công bọc thép thực sự vào Belgorod, thì ông có thể rút lui quân phòng thủ khỏi cây cầu trên bộ hoặc có thể tràn ra ngoài và chiếm một phần lớn phòng tuyến chính của Nga bên trong Ukraine. Nhưng ông Zelensky không thể làm như vậy bởi vì các mối đe dọa hạt nhân của ông Putin đang có sức ảnh hưởng lớn đối với Mỹ.

Kori Schake, nhà phân tích quốc phòng cấp cao tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, có lẽ đã diễn đạt rõ nhất trong một cuộc phỏng vấn gần đây với CNN rằng: "Với khoảng 5% chi tiêu quốc phòng của Mỹ năm ngoái và không có thương vong quân sự của Mỹ, người Ukraine đang hủy hoại quân đội Nga. Và điều đó hoàn toàn có lợi cho nước Mỹ".

×