Ả Lã Đê Nương có công dạy dân trồng dâu, nuôi tằm, dệt lụa

Theo ông Đỗ Quang Vĩnh, một cao niên ở làng Vạn Phúc, Vạn Phúc xưa là trang Vạn Bảo có dòng sông Nhuệ uốn quanh thơ mộng. Cảnh quê theo lời kể của người già là những nương dâu ngút ngàn xanh mướt bên sông. Lụa dệt xong trải dài hong nắng cả triền đê. 

Nay làng lên phố, đường sá vây quanh tấp nập. Thế nhưng chỉ cần bước qua tam quan, khung cảnh làng quê truyền thống hiện ra với cây đa, giếng nước, mái đình, phiên chợ chiều quê. Nằm ở vị trí trung tâm khu dân cư, miếu Vạn Phúc là công trình văn hóa tâm linh gắn bó mật thiết với người dân nơi đây.

Theo thần phả kể lại, thời Đường có tiểu thư Lã Thị Nga xinh đẹp sinh tại châu Tụ Long, đạo Tuyên Quang; lớn lên được Tiết độ sứ Tĩnh Hải quân Cao Biền lấy làm thứ phi.

Sau khi Cao Biền xây xong thành Đại La, đuổi được quân Nam Chiếu, thứ phi cùng chồng đi thăm vùng phía nam. Thấy phong cảnh hữu tình ven sông Nhuệ bà bèn ở lại chiêu dân, lập ấp Vạn Bảo (năm 1889 đổi tên là Vạn Phúc), dạy nghề trồng dâu nuôi tằm dệt lụa, không cho phép giết trâu bò. Khi biết tin vua nhà Đường bên Trung Quốc nghe lời gièm pha giết đi Cao Biền, bà đã quyên sinh ở tuổi 44.

Dân làng nhớ công đức của bà nên đã lập một miếu nhỏ ở nơi bà hoá để tôn thờ Ả Lã Đê Nương. Tương truyền ngôi miếu trở nên rất linh thiêng, mấy trăm năm sau có lần Thái uý nhà Lê trung hưng dẫn quân ra đóng ở gần đấy, nằm mộng thấy một mệnh phụ tự xưng là "Thành hoàng đất Vạn Bảo" đến hứa âm phù.

Du khách từ cổng làng Vạn Phúc (quận Hà Đông) đi qua đình tới gần cuối con phố Lụa sẽ thấy nhà khách rồi đến nghi môn của miếu với bốn trụ biểu, quanh thân đắp câu đối chữ Hán, mặt tường phía trước có trang trí bức phù điêu hình voi ở hai bên. Ngôi miếu toạ lạc giữa một khu vườn cây um tùm, dãy tường ngăn phía sau xây sát con đường chạy dọc bờ hữu ngạn sông Nhuệ, hiện nay là phố Ngô Thì Sĩ.

Miếu cổ trong rừng cây cổ thụ

Trong khuôn viên nổi bật lên một cây đa cổ thụ rất cao toả bóng che mát toà quan cư (nơi sắp lễ) ở dưới có hai mặt để trống, mái lợp ngói ri. Bên cạnh quan cư là sân lễ với các cặp tượng voi ngựa đá ở hai bên bệ thờ Ả Lã Đê Nương đặt sát gốc cây. Xung quanh những kiến trúc trên là lối đi dạo dẫn khách thăm quan vườn cảnh, núi giả và các ao nước với hòn non bộ.

Hàng năm, dân làng Vạn Phúc cứ đến mùng 10 tháng 8 âm lịch lại kỷ niệm sinh nhật của Ả Lã Đê Nương và 25 tháng chạp làm giỗ tưởng nhớ ngày mất của bà. Lễ hội thì được tổ chức 4 ngày liền từ mùng 10 đến 13 tháng giêng, trong dịp vui này ngoài việc cử hành long trọng các nghi thức rước kiệu, tế lễ còn diễn ra nhiều trò vui dân gian và ca hát văn nghệ.

Ả Lã Đê Nương từng được vua Trần Nhân Tông ban cho mỹ từ “Linh ứng, Phù trấn, Cứu dân”. Vua Lê Trang Tông tặng 6 chữ: “Quang khánh, Minh chính, Bảo Hựu”, v.v.. Từ đời vua Lê Hiển Tông đến đời vua Khải Định ngôi miếu được ban 11 đạo sắc phong, hiện vẫn còn lưu giữ.

Thông thường theo lệ mỗi khi cúng tế, người ta tôn xưng thần hiệu của bà là “Đương cảnh thành hoàng, quốc vương thiên tử, Ả Lã Đê Nương, Nga hoàng đại vương” và một trong các mỹ từ mà bà được gia phong.

Năm 2013, khu miếu cổ Vạn Phúc đã được cho xây tường hoa xung quanh và làm lại nghi môn. Trải qua nhiều lần tôn tạo, chỉnh trang nhưng cả ngôi miếu vẫn giữ dáng vẻ di tích truyền thống mang phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn.

Từ xưa đến nay, làng cổ Vạn Phúc - Hà Đông nổi tiếng trong nước và thế giới vì những thứ lụa từng được nhiều đời vua quan Việt Nam dùng để may long bào và lễ phục.

×