Bình luận
0
Giữ quyền Tham tụng ( Tể tướng ) suốt 10 năm, Nguyễn Quý Đức cấm đoán những việc phiền hà sách nhiễu dân, khoan hồng với những người thiếu thuế và trợ giúp dân nghèo.
Bởi vậy trong dân gian lưu truyền câu ca " Tể tướng Lê Hy thiên hạ sầu bi, Tể tướng Quý Đức thiên hạ hưu tức" (hưu tức - có nghĩa yên nhàn). Không chỉ để lại dấu ấn tốt đẹp của một thanh quan, Thám hoa Nguyễn Quý Đức còn là một kiệt tác gia, người góp công sức lớn trong việc trùng tu và dựng bia Tiến sĩ tại Văn miếu Quốc Tử Giám.
Tranh thờ Nguyễn Quý Đức.
Dòng họ Nguyễn Quý ở Đại Mỗ với hai ông cháu là Tể tướng, ba đời được phong Đại vương, vinh hiển nhất bậc. Bởi vậy, nhà bác học Lê Quý Đôn đã khái quát cô đọng trong bức trướng mừng Nguyễn Quý Kính: "Ba đời làm giảng quan, hai đời làm phụ tướng như tướng công (Nguyễn Quý Kính) kể từ Tiên công Quốc lão đến tướng công nền giáo dục về Thi - Thư - Lễ - Nhạc - Hiếu - Đễ - Trung - Tín một mạch truyền xa".
Nguyễn Quý Đức hiệu là Đường Hiên, tự Bản Nhân, người xã Thiên Mỗ, huyện Từ Liêm, trấn Sơn Nam (nay thuộc Đại Mỗ, Nam Từ Liêm - Hà Nội). Ông sinh năm Mậu Tý (1648) trong một gia đình quan lại danh tiếng đất Thăng Long.
Một số nguồn sử liệu chép rằng, năm lên 8 tuổi Nguyễn Quý Đức theo học với chú họ (tự là Đạo Thông, nguyên là Tri huyện) và nhanh chóng nổi tiếng là kỳ tài. Năm 15 tuổi (1663), ông đỗ Hương cống và được thụ chức Hàn lâm viện Hiệu thảo. Sau đó, lại theo học với Tiến sĩ họ Lê (người làng Tam Lộng, huyện Lôi Dương, Thanh Hóa).
Năm 22 tuổi (1670), ông đỗ khoa thi Hoành từ, được thăng làm Thị nội văn chức. Năm 28 tuổi (1676), đời vua Lê Hy Tông, Nguyễn Quý Đức đỗ Đình nguyên Thám hoa. Khoa này không chấm đỗ Trạng nguyên và Bảng nhãn nên chỉ mình ông đứng tên trong bảng Tam khôi.
Trong 42 năm làm quan, Nguyễn Quý Đức trải qua nhiều chức vụ quan trọng, như Đô ngự sử, Thượng thư bộ Lại rồi Tham tụng (Tể tướng), tước Liêm quận công, hàm Thái phó. Là người thuần hậu, trầm tĩnh, rộng rãi, khi làm Tể tướng ông cấm việc phiền hà, tha người trốn tránh và thiếu thuế, bớt tạp dịch, giúp nhà nông nên ai cũng khen ngợi.
Sách "Lịch triều tạp kỷ" cũng ghi: "Là người rộng rãi, trung hậu và trầm tĩnh, từ cách cư xử đến cách thù tiếp đều tỏ ra vui vẻ dễ dàng, nhưng khi bàn luận chính sự, hễ thấy việc gì chưa thỏa đáng thì kiên trì ý kiến nhiều lần, vững chắc không thể lay chuyển được... Ông làm chính sự cốt ở khoan hòa và trung hậu, được nhiều người suy tôn và noi theo".
Nguyễn Quý Đức từng làm Chánh sứ sang nhà Thanh. Với kiến thức uyên thâm, tài năng ứng phó, kiên trì đòi đất ở các tỉnh bị lấn chiếm, thực hiện lời Lê Thánh Tông: "Người nào đem một thước núi, một tấc sông của tổ tiên làm mồi cho giặc, thì phải tội tru di". Tình hình biên giới dần ổn định, phần đất bị lấn chiếm dần được hoàn trả.
Năm 1718, sứ Thanh là Đặng Đình Triết và Thanh Vân đem sắc phong cho nhà vua, bắt phải theo lễ của nhà Thanh "tam quỳ cửu khấu" (ba lần quỳ, chín lần khấu đầu). Nguyễn Quý Đức khuyên chúa Trịnh Cương không nên thực hiện, cứ theo lễ nước Việt là "tam khấu ngũ vái" (ba lần quỳ, năm lần vái). Cuối cùng, sứ nhà Thanh phải chấp nhận.
Khi Nguyễn Quý Đức giữ chức Thượng thư bộ Binh kiêm Tri Quốc Tử Giám, ông lấy việc giáo dục, tuyển chọn nhân tài cho đất nước làm mục đích của đời làm quan. Được giao trông coi Quốc Tử Giám, ông trực tiếp chỉ đạo việc lựa chọn người dạy và học, đích thân xuống nhiều trấn xem xét việc tuyển giám sinh.
"Đại Việt sử ký toàn thư" của Ngô Sỹ Liên ở mới dạng chép tay, Nguyễn Quý Đức cùng các danh sĩ Phạm Công Trứ, Lê Hy đã viết tiếp thời gian lịch sử 218 năm. Lần đầu tiên nước ta có được bản toàn thư khắc in và lưu hành khắp nước.
Lời tựa bộ quốc sử "Đại Việt sử ký tục biên" viết: "Trong sử phải nêu được việc hay việc dở mà công khai khen chê rõ ràng. Được lời khen của sử hơn cả vinh dự được vua ban áo đẹp. Bị lời chê của sử nặng hơn cả búa rìu. Sự thật là cái cân, cái gương để lại muôn đời sau".
Các nguồn sử liệu cũng ghi chép rằng, Nguyễn Quý Đức là người có công lớn trong việc trùng tu, xây dựng thêm các công trình ở Văn miếu Quốc Tử Giám: Dựng điện Đại Thành và hai bên tả hữu vu, trang trí nhà Thái học, dựng 21 bia Tiến sĩ.
Lúc bấy giờ, qua 60 năm với hơn 20 khoa thi được tổ chức mà triều đình vẫn chưa cho dựng bia đề danh những người thi đỗ. Ngày 10/7/1716 đời Lê Dụ Tông, Nguyễn Quý Đức dâng tấu xin truy lập bia các khoa thi còn thiếu.
Trong tờ khải có đoạn viết: "Lâu ngày không có ai coi giữ về việc làm bia ấy. Vậy xin trích lấy tiền công, giao cho bộ Công đứng ra lo làm…".
Tuy nhiên, chi phí cho việc dựng một tấm bia rất tốn kém vì phải chọn loại đá tốt rồi vận chuyển từ Thanh Hóa ra. Nguyễn Quý Đức đã đi quyên góp từ dân và bỏ tiền túi của mình ra chi trả.
Sách "Tục biên công dư tiệp ký" có viết: "…Trải hai năm công việc mới xong, phí tổn tới hàng vạn mà triều đình chỉ ban cho 1.000 quan tiền, còn thì đều do gia đình ông chi ra".
Sau khi trông nom công trình hoàn tất, ông xin nghỉ việc. Trong tờ khải dâng lên chúa Trịnh, ông viết: "Nghĩ mình được lạm gánh trách nhiệm nặng nề, thẹn không xứng đáng làm men để chế rượu, làm muối để pha canh... Tự xét lại, đức của thần còn kém xa các bậc tiên hiền, may trời ban cho được đến tuổi trí sĩ, thế mà không biết noi theo việc làm của tiên hiền, treo mũ cáo lão, thì e có cản trở đến đường lối đi tới của người hiền và không khỏi bị tiếng chê là luyến tiếc quyền vị".
Triều đình đánh giá cao tài năng của ông, muốn giữ ông lại làm quan, ông phải ba lần làm khải dâng chúa mới được chấp nhận. Ngày về hưu, ông được vua Lê tự tay ban cho bốn chữ "Thái sơn Bắc đẩu", hàm Thái phó Quốc lão.
Về hưu nhưng thường cứ ngày mồng Một và Rằm, Nguyễn Quý Đức đều đến Quốc Tử Giám giảng tập cho học trò. Ông lại ra đồng bàn luận công việc với dân làng, lấy 10 mẫu đất được triều đình ban cho đem tặng dân làng, trong đó dùng 4 mẫu để mở chợ Thánh Nguyên, tức chợ Mỗ ngày nay.
Bên trong nhà thờ Tam Đại vương bố - con, ông - cháu Tể tướng Nguyễn Quý Đức tại làng Đại Mỗ (Hà Nội).
Hổ phụ sinh hổ tử, người con trai cả của Nguyễn Quý Đức là Hoàng giáp Nguyễn Quý Ân - người học giỏi nổi tiếng đương thời. Năm 21 tuổi Quý Ân đỗ Hương cống, 25 tuổi đỗ khoa Sĩ vọng và được tuyển vào làm Thị nội văn chức, 30 tuổi làm nội giảng ở Quốc Tử Giám.
Năm 1715, Quý Ân đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ (Hoàng giáp), vào Hàn lâm viện lĩnh chức Bồi tụng, được giao viết 4 văn bia ở Quốc Tử Giám trong tổng số 21 bia mới được xây dựng.
Bút pháp của Quý Ân được xếp vào hàng đầu, qua các kỳ khảo sát quan lại trong triều đình đều đạt loại nhất, nên chúa Trịnh Cương giao nhiệm vụ Quốc sư dạy con trai là Trịnh Giang.
Trong thời gian ở nhà cư tang cha, Quý Ân bị bệnh rồi qua đời ở tuổi 50. Triều đình ra sắc chỉ định rõ: "Người giữ trọng trách Quốc sư, vua chúa đang được trông cậy, giúp rập rất nhiều thì nay không còn nữa, thật xiết bao đau xót", truy tặng Thượng đẳng phúc thần, phong Đại vương.
Người cháu đích tôn của Nguyễn Quý Đức là Nguyễn Quý Kính (con trưởng của Nguyễn Quý Ân) đỗ Hương cống năm 22 tuổi, được tuyển vào thị nội văn chức, rồi thăng Lễ bộ lang trung thời vua Lê Dụ Tông, đến 40 tuổi làm Thái học tự khanh, dạy em chúa Trịnh Giang và Trịnh Doanh, rồi giữ chức Bồi tụng.
Sử liệu chép rằng, chúa Trịnh Giang chơi bời quá độ, sinh bệnh ốm đau cần nơi vắng vẻ để điều dưỡng. Bọn hoạn quan Hoàng Công Phụ làm nhiều điều ngang trái, hãm hại đại thần, hình phạt dữ dội, khiến dân loạn lạc.
Nhiều người tập hợp lại chống nhà chúa. Trịnh Doanh không dám quyết vì danh chưa chính, ngôn chưa thuận. Nguyễn Quý Kính thực hiện nguyện vọng của bà Vũ thứ phi khuyên Trịnh Doanh lên thay Trịnh Giang trừ hết bọn gian thần cho yên cuộc loạn.
Nhà thờ Tam Đại vương Nguyễn Quý Đức, Nguyễn Quý Ân, Nguyễn Quý Kính.
Quý Kính vận động đại thần phò Trịnh Doanh lên ngôi chúa, sai em ruột là Vệ úy Nguyễn Quý Thường đưa hương binh bảo vệ kinh đô. Quý Kính chia binh giữ các cung điện và các cửa ngõ trong thành. Bọn hoạn quan ở cung Thưởng Trì được tin, tập hợp lực lượng đánh Quý Cảnh và tôn Trịnh Giang làm chúa như cũ nhưng bị hương binh của Quý Cảnh đánh bại, giết sạch.
Về sau Nguyễn Quý Kính làm quan đến chức Binh bộ Thượng thư, làm Tham tụng (Tể tướng). Ông có công lớn được người đời nhớ mãi, do đã cùng Vũ Công Tể đi tới nhiều nơi khuyên dân làm ruộng, trồng dâu, chiêu dụ những dân phiêu tán đi khai khẩn ruộng hoang, tạo được sự no đủ, bình an cho muôn dân.
Năm 65 tuổi, Nguyễn Quý Kính theo gương ông nội xin về hưu, sau nhiều lần mới được chấp nhận. Nhưng chỉ một năm sau triều đình lại mời về xếp vào bậc Ngũ lão. Khi Quý Kính qua đời, vua Lê chúa Trịnh đến khóc thảm thiết, phong Đại vương, Thượng đẳng Phúc thần, sắc cho các làng trong Tổng Mỗ thờ làm Thành hoàng.
Dương Ngọc Hoàn tức Dương Quý Phi là một trong tứ đại mỹ nhân của Trung Quốc cổ đại, và sở hữu dung nhan tuyệt mỹ đến nỗi khiến hoa cũng phải thu mình vì hổ thẹn. Dương Quý Phi khi ấy chính là đại diện cho nét đẹp tiêu chuẩn, khiến Đường Huyền Tông si mê đến mức muốn ôm cả ngày không buông.
Sau phản ánh của Báo Dân Việt về tình trạng sạt lở nghiêm trọng tại khu vực cống C2 (xã Kim Đông, Ninh Bình), đe dọa trực tiếp đến an toàn công trình và tuyến đê Bình Minh 4, các cơ quan chức năng đã khẩn trương vào cuộc.
Chia sẻ
Các tác phẩm sơn mài của Việt Nam, với sự tham gia thiết kế của Phu nhân Tổng Bí thư Tô Lâm, bà Ngô Phương Ly, đã được giới thiệu và trưng bày tại Lễ hội Văn hóa Việt Nam.
Chia sẻ
Với quyết tâm chính trị mạnh mẽ và sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống, chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên cả nước đang tiến về đích với tốc độ chưa từng có. Dự kiến chương trình sẽ cơ bản hoàn thành ngay trong tháng 8/2025, sớm hơn 5 năm so với mục tiêu của Trung ương đề ra. Đây là một món quà ý nghĩa, thiết thực chào mừng 80 năm ngày thành lập nước.
Chia sẻ
Một cung nữ lén nhìn trộm cảnh tắm của Từ Hi Thái hậu đã vô cùng hoảng sợ.
Chia sẻ
Cựu tổng thống Nga Medvedev nói rằng Tổng thống Mỹ Trump không nên đưa ra các lời đe dọa và tối hậu thư khi đối phó với Moscow.
Chia sẻ
Mới đây, ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Quảng Ninh đã có lời kêu gọi người dân, doanh nghiệp tiếp tục quan tâm, ủng hộ ngành du lịch địa phương. Theo lãnh đạo Sở VHTTDL Quảng Ninh, vụ lật tàu Vịnh Xanh là sự cố đặc biệt hy hữu chưa từng xảy ra trong hàng chục năm nay, do yếu tố thời tiết bất thường...
Chia sẻ
Ngày 26/7, dự án The Legend Danang đã chính thức ra mắt thị trường. Trong bối cảnh bất động sản Đà Nẵng đang trên đà bứt phá, sự xuất hiện của dự án ngay sát Cầu Rồng đã thu hút sự chú ý của đông đảo khách hàng và nhà đầu tư.
Chia sẻ
Masterise Homes tiếp tục khẳng định vị thế nhà phát triển bất động sản hàng hiệu đẳng cấp quốc tế khi chính thức được vinh danh tại Giải thưởng Kiến trúc & Thiết kế Châu Á 2025 (Asia Architecture Design Awards 2025 - AADA 2025) diễn ra tại Hàn Quốc.
Chia sẻ
Cầu thủ U23 Việt Nam có năng lực kỹ thuật, chiến thuật tốt không kém, nếu như không muốn nói là nhỉnh hơn U23 Indonesia, chỉ cần họ là chính mình trong trận đấu này, họ sẽ chiến thắng...
Chia sẻ
Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa có Tờ trình số 106 /TTr-BNNMT trình Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa các quy định, thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh thuộc phạm vi quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Chia sẻ
Thị trường mỹ phẩm được đánh giá rất tiềm năng tại Việt Nam, nhất là tại các đô thị lớn như TP.HCM. Nhiều doanh nghiệp Việt đã gia nhập vào cuộc chơi này và cạnh tranh với các “ông lớn” Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc…
Chia sẻ
CLB HAGL vừa công bố 5 bản hợp đồng cho mùa giải 2025/2026, bao gồm 1 cầu thủ Việt kiều và 4 nội binh đầy tiềm năng.
Chia sẻ
Mồ hôi ướt đẫm lưng áo, gương mặt sạm đi vì nắng, các chiến sĩ công an vẫn kiên cường rèn luyện, chuẩn bị cho lễ diễu binh quan trọng sắp tới. Dù tập luyện dưới ánh nắng như thiêu đốt của mùa hè nhưng từng động tác diễu binh trở nên sắc nét hơn bao giờ hết.
Chia sẻ
Giữa nhịp sống hối hả của thành phố sầm uất bậc nhất Việt Nam, mùa hè năm nay bỗng rộn ràng bởi những điểm đến mang hơi thở biển khơi, thiên nhiên và văn hóa bản địa.
Chia sẻ
“Toàn trí độc giả” vấp làn sóng phản đối dữ dội ngay sau tuần công chiếu đầu tiên, đối mặt nguy cơ thua lỗ nặng nề dù sở hữu dàn sao hạng A và kinh phí đầu tư khủng.
Chia sẻ
Sản phụ Pịt Thị Hiền đi bộ suốt 3 tiếng trên cung đường núi sạt lở hiểm trở để đến bệnh viện. Trên đường, sản phụ chuyển dạ. Ca sinh khó nên bác sĩ phải dựng lán ngay trên đường để “hồi sức” cho sản phụ.
Chia sẻ
Chỉ từ một vài vết kiến cắn thông thường ban đầu vào chân, tay, người đàn ông ở Phú Thọ sau đó rơi vào tình trạg tức ngực, khó thở, nhập viện trong tình trạng nguy kịch.
Chia sẻ
Tôi không nhớ rõ mình đã rời khỏi buổi tiệc đó bằng cách nào nữa.
Chia sẻ
Chủ tịch UBND TP.HCM yêu cầu toàn hệ thống chính trị quán triệt sâu sắc về “chung mái nhà TP.HCM” trong tư tưởng và hành động; từ bỏ tư duy cát cứ, khắc phục triệt để tính cục bộ địa phương.
Chia sẻ
Một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái quy mô lớn của Ukraine trong đêm đã khiến hơn 150.000 cư dân tại Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) mất điện, cùng với thiệt hại và thương vong bổ sung được báo cáo ở Vùng Rostov phía Nam, các quan chức địa phương xác nhận.
Chia sẻ
Người chăn nuôi lợn của ở xã Thăng Bình và xã Sơn Cẩm Hà, thành phố Đà Nẵng (mới) chua xót, dịch tả lợn châu Phi xuất hiện đột ngột không kịp trở tay. Cả đàn lợn chuẩn bị xuất chuồng, buổi sáng khỏe mạnh, chiều bỏ ăn rồi lăn ra chết. Bây giờ lợn chết, chuồng trống, chăn nuôi, tái đàn rất khó khăn vì thiếu vốn, nơm nớp lo sợ dịch tái phát nữa.
Chia sẻ
Chuyển mình từ một xã thuần nông với nhiều khó khăn, xã Phú Thịnh, tỉnh Thái Nguyên mới (sau sáp nhập tỉnh Bắc Kạn với tỉnh Thái Nguyên) đang dần khẳng định vị thế trong tiến trình xây dựng nông thôn mới nâng cao. Trong đó, việc phát triển sản phẩm đạt sao OCOP từ cây chè trở thành hướng đi trọng tâm, mang lại sinh kế bền vững cho người dân.
Chia sẻ
Nhận định về trận đấu giữa U23 Việt Nam và U23 Indonesia, HLV Lê Quốc Vượng cho rằng, trước tiên U23 Việt Nam cần phải duy trì tâm lý ổn định và tuân thủ đấu pháp.
Chia sẻ
Sáp nhập tỉnh Kiên Giang thành công, tỉnh An Giang mới tự hào khi có một điểm sáng văn hóa độc đáo, đó là xã Ô Lâm. Xã Ô Lâm gây ấn tượng mạnh mẽ khi sở hữu tới bốn di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, đặc biệt với tỷ lệ đồng bào Khmer chiếm đến 65% dân số.
Chia sẻ
Hoàng tử Harry đề xuất chia sẻ lịch trình cá nhân với hoàng gia, cho thấy tín hiệu hòa giải với Vua Charles sau nhiều năm rạn nứt.
Chia sẻ
Đô thị tỉnh Tây Ninh sau khi hợp nhất đang đối mặt nhiều bất cập do quy hoạch cũ không còn phù hợp, buộc tỉnh phải nghiên cứu lại toàn bộ hệ thống đô thị để kịp thời phát triển hạ tầng và nâng tỷ lệ đô thị hóa.
Chia sẻ
Bộ trưởng Bộ Công an quyết định, điều động Thiếu tướng Phạm Văn Đôn – Phó Giám đốc Công an tỉnh Hưng Yên đến nhận công tác tại Cục Trang bị và Kho vận, Bộ Công an.
Chia sẻ
Ngày 29/7, Chủ tịch nước Lương Cường dẫn đầu đoàn công tác tới kiểm tra vận hành hoạt động hệ thống chính trị theo mô hình mới tại xã Quảng Hà, Quảng Ninh.
Chia sẻ
Trong nỗ lực tìm người thay thế Gustavo Santos, Đông Á Thanh Hóa đã "chấm" Mamadou Mbodj - trung vệ 32 tuổi và từng khoác áo U23 Senegal...
Chia sẻ
Thấy bạn gái đi họp lớp cấp 3 nhưng gần 12h đêm mới được một bạn trai đưa về nhà, người đàn ông ghen tuông, xông vào đánh rồi rút dao chém thẳng vào đầu “tình địch”.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
PV 
