Phạm Thị Huyền (Phòng GDCC, Cổng TTĐT Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam)
Thứ năm, ngày 09/03/2023 09:40 GMT+7
Bình luận
0
Gốm có minh văn hầu hết là đồ thờ cúng như: chân đèn, lư hương, tượng thờ. Những minh văn trên gốm thờ còn khắc tên các ngôi chùa, quán và đề tài trang trí chủ yếu là rồng, phượng, lá đề, hoa sen, cánh sen.... Điều này được minh chứng rất rõ qua sưu tập chân đèn gốm có minh văn trưng bày ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia.
Tiếp nối sự phát triển gốm thời kỳ trước đó, đến triều Mạc thì nghệ nhân gốm hội tụ đầy đủ yếu tố cho sự thăng hoa cảm xúc sáng tạo, để làm ra những chân đèn gốm kiểu dáng mới, nghệ thuật và kỹ thuật trang trí theo lối riêng, mộc mạc nhưng không kém phần tinh tế với những loại hình mang tính mỹ thuật cao.
Đây là loại hình gốm mỹ thuật đặc sắc về tạo hình, để lại nhiều tên tuổi nghệ nhân giỏi như: Đặng Huyền Thông ở xã Hùng Thắng, huyện Thanh Lâm, phủ Nam Sách (nay là xã Minh Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương); gia đình Đỗ Phủ ở xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm (Hà Nội); Nguyễn Phong Lai và Hoàng Ngưu ở xã Nghĩa Lư, huyện Cẩm Giàng, Hải Dương ...
Chân đèn gốm triều Mạc khá phong phú về kiểu dáng, màu men (chủ yếu gốm hoa lam, lam xám) được nghệ nhân tạo tác với hầu hết các kỹ thuật như chuốt, tạo dáng trên bàn xoay. Sản phẩm được thực hiện trên nhiều công đoạn khác nhau, phức tạp và tỉ mỉ.
Các bộ phận của chân đèn được chia thành nhiều phần khác nhau, lắp ghép lại, sau đó được gia công thêm bằng cách nặn, đúc, đắp nổi, vẽ các dạng hoa văn, hình tượng. Và đặc biệt, trên loại sản phẩm gốm này còn được thể hiện rất nhiều minh văn, đem lại cho chúng một giá trị lịch sử cũng như giá trị về phong cách tạo hình một cách chính xác.
Để thể hiện các bài minh trên gốm, các nghệ nhân xưa thường dùng lối khắc chữ, viết bằng men lam dưới men trắng, in đắp nổi chữ hoặc kết hợp giữa các phương pháp này với nhau. Nếu là khắc hoặc đắp nổi thì thường là khắc chữ sau khi đã phủ men, đôi khi cũng có trường hợp khắc chữ dưới men (có nghĩa là chữ được khắc trên xương gốm sau đó phủ men). Kiểu chữ dù viết, khắc hay đắp nổi đều dùng lối chữ chân phương.
Đối với chân đèn, minh văn thường được thể hiện trước đầu rồng ở thân trên thuộc phần dưới các chân đèn và kéo dài dọc các cánh sen đứng ở thân dưới. Còn với lư hương, minh văn thường được khắc ở các dải quai, quanh miệng hoặc chân đế, khắc xung quanh cổ hoặc khắc quanh đế.
Hiện nay, Bảo tàng Lịch sử quốc gia trưng bày chân đèn gốm hoa lam, triều Mạc, niên hiệu Diên Thành năm thứ 3 (1580). Chân đèn gồm 2 phần: phần trên 3 đoạn gồm miệng hình trụ và 2 đoạn dưới hình cái loa cách nhau bằng đường gờ nổi để mộc; phần dưới gồm vai và thân trên phình, thân dưới eo, chân đế choãi.
Chân đèn trang trí nổi để mộc 2 cặp phượng múa ở phần trên; băng lá đề kép ở vai và hình rồng vờn ngọc ở thân, kết hợp vẽ lam hoa và mây trong băng cánh sen dưới miệng, mây quanh rồng phượng; cánh sen dài trong có dải xoắn ốc, băng hoa cúc dây trên đế. Men phủ màu trắng ngà.
Chân đèn gốm hoa lam, triều Mạc, niên hiệu Diên Thành 3 (1580).
Dọc theo thân đèn có khắc các dòng minh văn chữ Hán có nghĩa: chân đèn được làm vàongày 24, tháng 6, niên hiệu Diên Thành 3 (1580) và do nghệ nhân Nguyễn Phong Lai và Hoàng Ngưu, ở xã Nghĩa Lư, huyện Cẩm Giàng (Hải Dương) chế tạo.
Minh văn còn cho biết Đại sĩ Ngạn Quận công Mạc Ngọc Liễn, vợ là trưởng công chúa Phúc Thành cùng với 74 sãi vãi thuộc 2 xã Lưu Xá và Đặng Xá, đặt làm chân đèn đẻ cung tiến vào quán Linh Tiên (xã Đức Thượng, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây cũ).
Bên cạnh đó, chân đèn gốm hoa lam, triều Mạc, niên hiệu Hưng Trị 2 (1589) gồm 2 phần: phần trên 3 đoạn gồm miệng hình trụ và đoạn 2 và 3 hình loa, cách nhau bằng đường gờ nổi tô nâu; phần dưới gồm vai và thân trên phình, thân dưới eo, chân đế choãi.
Chân đèn trang trí nổi 2 mặt hổ phù ở phần trên; trang trí vẽ lam, xung quanh đoạn miệng chia dọc nhiều dải chữ nhật, vẽ hoa. Đoạn 2 và 3 vẽ 2 cặp phượng múa. Phần dưới, vai vẽ băng lá đề bên trong vẽ nửa bông hoa. Thân trên vẽ rồng mây, thân dưới vẽ cánh sen đứng, trong vẽ các dải xoắn đôi. Chân đế vẽ băng chữ V lồng, lá đề và dây lá hình sin. Men vẽ phủ màu xanh đen, men phủ màu trắng xám.
Chân đèn gốm lam xám, triều Mạc, niên hiệu Đoan Thái 4 (1588).
Dọc theo thân đèn có khắc các dòng minh văn chữ Hán có nghĩa: chân đèn được làm vàongày 1 tháng 4, niên hiệu Hưng Trị 2 (1589) và do nghệ nhân Đỗ Xuân Vi ở xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, phủ Thuận An chế tạo.
Minh văn còn cho biết các sãi vãi ở xã Thanh Lãng, huyện Văn Giang, phủ Thuận An hưng công tạo bình hoa cúng dưỡng chùa Quan Âm (xã Thanh Lãng, huyện Văn Giang, phủ Thuận An hưng) làm vật Tam bảo.
Đặc biệt,chân đèn gốm men lam xám và nâu,thời Mạc, tháng 4, niên hiệu Đoan Thái 4 (1588) là hiện vật độc đáo. Chân đèn gồm 2 phần, phần trên tạo dáng một bông hoa sen nở, trang trí rồng đuổi, rồng uốn. Phần dưới có vai và thân phình chạm nổi băng cánh sen bên trong có bông hoa.
Thân đèn phía trên chạm nổi 4 rồng “yên ngựa” trong khung viền hình nhĩ bôi. Thân dưới chạm nổi băng cánh sen đứng bên trong có hình rồng nổi. Chân đế chạm nổi răng cưa, vạch đứng song song, cánh hoa bên trong có bông hoa. Men phủ màu lam xám, tô men nâu trên 2 tai rồng và dải quai.
Minh văn trên chân đèn cho biết niên đại tuyệt đối cũng như họ tên nghệ nhân chế tạo ra nó. Dọc theo thân trên có khắc 2 dòng minh văn chữ Hán có nghĩa: chân đèn được làm vào tháng 4, niên hiệu Đoan Thái 4, đời vua Mạc Mậu Hợp (1588) và do nghệ nhân Đặng Huyền Thông ở xã Hùng Thắng, huyện Thanh Lâm, phủ Nam Sách (nay là xã Minh Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương) chế tạo.
Các nhà nghiên cứu đánh giá, trong các loại hình đồ gốm có minh văn ở triều Mạc thì đèn gốm chiếm số lượng nhiều nhất. Những người thợ gốm đua tài bằng cách làm ra nhiều cây đèn chân cao, kích thước lớn, trang trí phức tạp.
Nhìn hình dáng bề ngoài thì chân đèn gốm giống như những chiếc bình cắm hoa nhưng thực tế lại dùng để đặt đĩa đèn dầu lạc hay đĩa hoa trên miệng bình phục vụ cho cúng lễ. Chân đèn gốm thời Mạc đẹp hơn các thời khác, nó trở thành thước chuẩn để đánh giá phần nào phong cáchcủa mỹ thuật thời Mạc.
Qua so sánh nhiều tác phẩm đồ gốm, Đặng Huyền Thông được các nhà nghiên cứu đánh giá là nghệ nhân gốm xuất sắc triều Mạc, tiêu biểu cho đỉnh cao của nghệ thuật gốm thời Mạc. Tạo hình tác phẩm của ông mang phong cách rất riêng: trang trí hoa văn trên các tác phẩm gồm nhiều đề tài như hoa sen, hoa cúc, hoa dây, hình rồng, hình học... với rất nhiều bố cục khác nhau.
Đề tài tứ linh không được sử dụng trong trang trí mà chỉ có hình rồng, với 15 kiểu rồng nổi khác nhau (rồng nổi kiểu “yên ngựa”, rồng uốn trong cánh sen, rồng uốn trong hình lá đề, rồng uốn trong hình tròn, rồng đuổi...). Các hoa văn hình học như băng răng cưa, vạch thẳng song song... được coi là nối tiếp phong cách truyền thống văn hóa Đông Sơn...
Bên cạnh đó, trên đồ gốm do ông chế tạo, minh văn còn cho biết tên thật của ông là Đặng Mậu Nghiệp tự là Huyền Thông. Ông là sinh đồ, người đã thi đỗ tam trường, làm thợ gốm, quê tại xã Hùng Thắng, huyện Thanh Lâm, phủ Nam Sách.
Những thông tin về tác giả Đặng Huyền Thông không chỉ thấy trên đồ gốm mà còn trên minh văn bia chùa An Định (Hải Dương) quê hương ông.
Nội dung văn bia cho biết: Chùa An Định xưa đã bị mai một. Trong xã có Đặng Mậu Nghiệp tên chữ là Đặng Huyền Thông, cùng vợ là Từ Am Nguyễn Thị Đỉnh kết hợp với nhiều vương công và đông đảo người hảo tâm trong xã huyện đứng ra hưng công dựng chùa, tạc tượng. Bia lập vào niên hiệu Đoan Thái 3 (1587). Người soạn văn bia này chính là Đặng Huyền Thông.
Như vậy, qua sưu tập gốm minh văn triều Mạc thế kỷ 16 cho thấy dòng gốm mang nét riêng độc đáo góp phần làm phong phú kho tàng gốm cổ Việt Nam. Hơn nữa, các thông tin trên minh văn đồ gốm góp phần minh chứng thời kỳ phục hưng Phật giáo ở Việt Nam trong thế kỷ 16.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) ngày 22/7 đã tổ chức Hội nghị công bố Quyết định về tổ chức và nhân sự tại NHNN Chi nhánh Khu vực 13 tại Tiền Giang. Hội nghị do đồng chí Nguyễn Ngọc Cảnh, Phó Thống đốc NHNN chủ trì.
Chia sẻ
Nói về đề xuất phương án thu thuế thu nhập cá nhân đối với chuyển nhượng bất động sản theo thuế suất 20% trên thu nhập, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết nếu so với cách tính thuế hiện hành trên 2% giá chuyển nhượng thậm chí người dân còn có lợi hơn.
Chia sẻ
Diệp Lâm Anh bức xúc phủ nhận tin đồn bị bắt vì sử dụng ma túy, sẵn sàng đối chất với cơ quan chức năng.
Chia sẻ
5 con giáp này luôn sống tốt bụng, chân thành và giống như người nông dân gieo hạt mùa xuân, khi gió thu thổi, kho thóc tự nhiên sẽ đầy ắp.
Chia sẻ
Phải cắt bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt để chữa ung thư, người đàn ông nhiều năm sống tổn thương vì chuyện chăn gối ỉu xìu.
Chia sẻ
Đại tá Vũ Văn Đấu, Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên đã nhận quyết định của Ban Bí thư Trung ương Đảng, để tham gia Ban Chấp hành, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Điện Biên.
Chia sẻ
Không thuộc hạng "nho sinh trói gà không chặt" như dân gian vẫn ví, Hoàng giáp Lê Tuấn Mậu được biết đến là một đô vật lừng danh. Thậm chí, trong lá gan của nhà khoa bảng ấy còn có khí tiết anh hùng hiếm thấy.
Chia sẻ
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cáo buộc người tiền nhiệm Barack Obama "phản quốc", hứa sẽ "truy tố" ông và các quan chức tình báo cấp cao của chính quyền vì âm mưu "gian lận bầu cử" và dàn dựng trò lừa bịp Russiagate.
Chia sẻ
Vừa qua, các Công đoàn cơ sở thuộc Công đoàn Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) đã tổ chức chuỗi hoạt động văn hóa thể thao sôi nổi, đầy sáng tạo và mang đậm tính nhân văn, mỗi chương trình là một thước phim sống động phản ánh tinh thần “gắn kết – sẻ chia – phát triển” trong đại gia đình PV GAS.
Chia sẻ
Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM dự kiến sẽ khánh thành tòa nhà Startup Hub gần cuối tháng 8 trong chuỗi các sự kiện trọng đại của đất nước.
Chia sẻ
Từ những trái ớt Khòi bé tí như hạt thóc, anh Bùi Văn Thản, xã Quyết Thắng, tỉnh Phú Thọ mới (xã Quyết Thắng, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình cũ) đã mày mò, biến chúng thành sản phẩm OCOP 3 sao. Không chỉ làm giàu cho mình, anh còn mở ra hướng đi mới, giúp nhiều hộ người Mường ở địa phương có thu nhập ổn định.
Chia sẻ
CLB Bắc Ninh đã chính thức bổ nhiệm HLV Paulo Foiani vào “ghế nóng”. Trước đó, nhà cầm quân người Brazil này từng có 5 tháng dẫn dắt CLB CAHN và để lại những dấu ấn nhất định.
Chia sẻ
Mưa xối xả ở vùng thượng nguồn, 2h ngày 23/7, nước lũ đổ về lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, Nghệ An đạt 12.800 m3/s vượt lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra 10.500 m3/s. Hiện, nhiều địa phương ở Nghệ An đã bị ngập sâu.
Chia sẻ
Sáu tháng đầu năm 2025, sinh viên Trường Đại học Tài chính – Marketing (UFM) liên tiếp ghi dấu ấn ấn tượng tại các sân chơi học thuật và văn hóa – nghệ thuật cấp quốc gia.
Chia sẻ
Một vụ án mạng nghiêm trọng xảy ra tối 20/7 tại thành phố Incheon khiến dư luận Hàn Quốc bàng hoàng. Một người đàn ông 63 tuổi đã dùng súng tự chế bắn chết con trai ruột của mình ngay giữa bữa tiệc sinh nhật.
Chia sẻ
Giá USD hôm nay 23/7 trên thế giới giảm mạnh khi tiếp tục bị ảnh hưởng những lo ngại về tác động kinh tế do thuế quan, sự độc lập của Fed... Đáng chú ý, đồng bạc xanh giảm so với yen Nhật sau khi Tổng thống Donald Trump công bố thỏa thuận thương mại với Nhật Bản.
Chia sẻ
Người dân chuyển đến nơi ở hợp pháp mới và thuộc một trong 7 trường hợp theo Luật Cư trú 2020 bắt buộc phải đăng ký thường trú trong thời hạn 12 tháng, kể từ ngày đủ điều kiện. Trường hợp không thực hiện đúng quy định, có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Chia sẻ
Qua Kỳ họp thứ 2, HĐND tỉnh Lâm Đồng đã thông qua Nghị quyết Phân bổ nguồn vốn ngân sách nhà nước thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi năm 2025 với số tiền gần 300 tỷ đồng.
Chia sẻ
Ngày 22/7, Ozzy Osbourne, giọng ca chính của ban nhạc heavy metal huyền thoại Black Sabbath, qua đời ở tuổi 76 trong sự tiếc thương của người hâm mộ toàn cầu.
Chia sẻ
Năm 1331, cô gái 15 tuổi người Cao Ly được đưa tới Đại đô - kinh đô nhà Nguyên trong lịch sử Trung Hoa (nay là Bắc Kinh) cùng với hàng trăm người khác theo hình thức cống nạp. Cô gái này sau này được gọi là hoàng hậu Ki - người phụ nữ quyền lực nhất trong giai đoạn cuối thời nhà Nguyên ở Trung Hoa.
Chia sẻ
Geovane Magno chia tay Hồng Lĩnh Hà Tĩnh, chuyển tới CLB Ninh Bình?; Chelsea chốt giá bán Nkunku; Donnarumma có thể rời PSG; Liverpool tìm cách chia tay Chiesa; Sao M.U lên chức bố lần thứ hai.
Chia sẻ
Giống lúa nếp TK97 thích hợp với điều kiện đồng đất xã Kiến Hưng (TP Hải Phòng) do có khả năng kháng sâu bệnh tốt, cho năng suất trung bình từ 55–56 tạ/ha, cá biệt có ruộng đạt trên 58 tạ/ha. Xã Kiến Hưng trước đây là một xã của huyện Kiến Thụy cũ.
Chia sẻ
Sự bình tĩnh về chính trị ở châu Âu và việc phớt lờ thảm họa ở Ukraine sẽ hoàn toàn thay đổi tiến trình của cuộc xung đột, nhà báo Hamish de Bretton-Gordon viết cho tờ Telegraph.
Chia sẻ
Vào tối ngày 23/7/2025, tại Nhà hát Lớn Hà Nội, chương trình “Ký ức những huyền thoại” sẽ được tổ chức bởi Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp cùng các đơn vị liên quan. Sự kiện diễn ra nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025) và hướng tới 80 năm Cách mạng tháng Tám, Quốc khánh 2/9, cùng nhiều dấu mốc lịch sử trọng đạ i khác trong năm 2025.
Chia sẻ
Mới đây, Nghệ sĩ Nhân dân Mỹ Uyên đã bày tỏ sự xúc động khi đến thăm Bảo tàng Gốm Thời Dựng Nước của diễn viên Chi Bảo - cũng là một người bạn, người đồng nghiệp của chị.
Chia sẻ
Lúc 21h ngày 22/7, lưu lượng về thượng lưu hồ thủy điện Bản Vẽ (Nghệ An) đạt 9.543m3/s, gần đạt lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra là 10.500m3/s (tần suất 0,02%, tức là 5000 năm mới xảy ra một lần).
Chia sẻ
Cây cảnh này với tán lá xanh đậm hấp dẫn với các đốm màu xanh xám và kem; hoa thơm, quả có sọc vàng tươi đẹp, hương vị chua ngọt ngon miệng.
Chia sẻ
Người bệnh bị vàng da, mệt mỏi, đau bụng vùng thượng vị và hạ sườn, đi khám mới "tá hỏa" vì đường mật vừa có sỏi, vừa có giun.
Chia sẻ
Giá xăng dầu hôm nay ngày 23/7 trên các trang giao dịch dầu thô thế giới giá dầu thô tiếp tục lao dốc, các loại dầu thô đã mất mốc 70 USD/thùng trong nhiều ngày liên tiếp.
Chia sẻ
U23 Việt Nam đã giành chiến thắng 2-1 trước U23 Campuchia để giành quyền vào bán kết giải vô địch bóng đá U23 Đông Nam Á 2025, nhưng người hâm mộ vẫn không yên tâm về lối chơi của thầy trò HLV Kim Sang-sik.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
