Giữ được giá trị Việt trong các trường quốc tế

Chiều 10/5, tại TP.HCM diễn ra diễn đàn giáo dục “Giáo dục vượt trội - Nâng niu bản sắc”, quy tụ nhiều diễn giả uy tín, có ảnh hưởng về đa lĩnh vực ở Việt Nam và quốc tế. Các diễn giả, khách mời đã đặt ra câu hỏi và những góc nhìn về giáo dục vượt trội và việc gìn giữ bản sắc văn hoá là con đường phát huy sức mạnh thế hệ trẻ Việt Nam hội nhập toàn cầu đồng thời chỉ ra mặt tiêu cực của giáo dục quốc tế hiện nay ở Việt Nam đang có nguy cơ làm mai một bản sắc văn hoá truyền thống, đặc biệt là sự đứt gãy về tiếng Việt.

Có mặt tại diễn đàn, nhà ngoại giao Tôn Nữ Thị Ninh, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Liên minh Châu Âu và Bỉ, khẳng định sự hiện diện của các trường quốc tế, các chương trình quốc tế tại Việt Nam là xu hướng trong thời kỳ hội nhập. Song, vấn đề nằm ở chỗ làm sao để giữ được các giá trị Việt trong môi trường học tập toàn cầu.

Theo bà, thách thức này có phần xuất phát từ chính đội ngũ giáo viên nước ngoài. Bà cho rằng nhiều "giáo viên Tây" đến Việt Nam giảng dạy với tâm thế "mang thế giới vào lớp học", nhưng lại không quan tâm hoặc không thấy cần thiết phải hiểu về đất nước mình đang đứng lớp.

Bà nhớ lại hồi mới về lại Việt Nam học ở trường Marie Curie xưa, bà từng được các thầy cô Pháp yêu cầu chọn một tên tiếng Pháp để tiện xưng hô - dù tên của bà là "Ninh", rất dễ phát âm. Đã vậy, khi học ở Pháp, không ai bắt bà phải đổi tên.

Theo bà, sự thiếu tôn trọng văn hóa bản địa bắt đầu từ những điều tưởng như rất nhỏ. Và đến hôm nay, vẫn còn nhiều giáo viên nước ngoài ở Việt Nam giữ tâm lý như thế. Đáng nói, các giáo viên này được trả lương cao nhưng không cố gắng học cách... phát âm tên Việt, hay rộng hơn là hiểu hơn về bản sắc đất nước nơi họ đang giảng dạy.

Theo bà Ninh, các trường không nên chiều giáo viên nước ngoài, mà cần đóng vai trò như những nhà đàm phán văn hóa. Khi tuyển dụng, tiêu chí không chỉ là bằng cấp hay kinh nghiệm, mà cần đặt ra yêu cầu rõ ràng về khả năng thích nghi và sẵn sàng học hỏi văn hóa bản địa. Thái độ học tập của người thầy rất quan trọng.

"Những người lập ra trường quốc tế không nên 'chiều' thầy cô nước ngoài", bà Ninh nói. "Ngoài việc giúp chúng ta biết những chuyện từ Silicon Valley, Hollywood thì bắt buộc họ khi tới Việt Nam dạy học và làm việc phải bỏ thì giờ tìm hiểu và học về văn hóa và đặc trưng của Việt Nam. Phải đặt ra được điều kiện thì tâm thế của chúng ta mới không bị lép vế. Theo tôi, đã đến lúc Việt Nam thôi nên làm đàn em đi”.

Trường quốc tế phải dạy học sinh về bản sắc và truyền thống

Nhà giáo dục Thanh Bùi nhấn mạnh để thế hệ trẻ không chỉ biết mà còn phải hiểu về bản sắc thì trường quốc tế phải dạy các em về bản sắc và truyền thống.

“Ở trường Việt Nam Tinh Hoa bắt buộc học sinh phải nói lưu loát tiếng Anh và sõi tiếng việt. Các em được học về văn hoá truyền thống về lịch sử, từ cổ truyền dân gian ngày Tết cổ truyền tại sao phải gói bánh chưng, Tết Trung thu rước đèn lồng, các trò chơi dân gian tới lòng biết ơn và hiếu thảo. Thanh rất lo ngại, sự quốc tế hoá trong môi trường giáo dục hiện nay, việc chú trọng tiếng Anh và hội nhập sẽ khiến một thế hệ trẻ Việt Nam tuy nói trơn tru ‘hello’ nhưng lại không biết chào. Tiếng Việt không thể trở thành ngoại ngữ với thế hệ trẻ.

Mục tiêu cuối cùng, Thanh nghĩ, giáo dục toàn diện và xa hơn là phát triển vượt trội chính là tiếp thu tinh hoa học thuật quốc tế kết tinh với bản sắc truyền thống. Bản sắc và toàn diện mới đưa thế hệ trẻ Việt Nam đi ra thế giới, cạnh tranh, khác biệt. Người Việt Nam không thể hội nhập toàn cầu hiệu quả, vượt trội nếu không trả lời được mình là ai, mình đến từ đâu”.

Trước câu hỏi cụ thể về việc cân bằng và giáo dục bản sắc Việt cho hai con song sinh, Thanh Bùi không giấu diếm: “Thanh và hai con nói song song cả tiếng Việt và tiếng Anh. Các con nói với bà nội bằng tiếng Việt và nói với bà ngoại tiếng Hoa. Việc sử dụng đa ngôn ngữ giúp con người linh hoạt và dễ diễn đạt phù hợp từng bối cảnh. Điều khác biệt và cái hay của tiếng Việt là nó giúp chạm sâu vào suy ngẫm và tâm hồn sau đó”.

Thanh Bùi chia sẻ một trong những lý do khiến anh suy ngẫm và thay đổi về phương châm giáo dục toàn diện - toàn diện kết tinh với phát huy bản sắc. Trong một chuyến bay từ Hà Nội, anh chứng kiến hai mẹ con ngồi phía sau hoàn toàn đứt kết nối và đổ vỡ vì mẹ chỉ biết nói tiếng Việt nhưng con thì nói tiếng Anh. Chuyện xảy ra không chỉ cãi vã, bất đồng, điều Thanh bị tác động nhất là hai mẹ con ôm nhau khóc trong sự bất lực.

Câu chuyện đó làm Thanh vỡ ra thực tế hiện nay, khác ngôn ngữ thì dù sống chung nhà, cha mẹ và con cái cũng sẽ khác luôn trái tim. Thanh hỏi chính Thanh khi mở trường và cả phụ huynh rằng liệu chúng ta đang đánh đổi điều gì nếu thế hệ con em chúng ta chỉ giỏi tiếng Anh nhưng mất gốc, lơ lớ tiếng mẹ đẻ".

Theo bà Ninh, giáo dục vượt trội hướng tới nền giáo dục không đại trà. Không đại trà thường được hiểu là dành cho nhóm nhỏ ưu tú. Nhưng nên hiểu là giáo dục không đại trà còn có nghĩa là tập trung phát triển sâu về học thuật, toàn diện.

Nhấn mạnh về giải pháp định vị thương hiệu con người Việt Nam hội nhập toàn cầu, diễn giả - chuyên gia Tuệ Tri cho biết: “Bản sắc không phải là thứ để lưu giữ trong tủ kính, mà phải được ‘sống cùng’ trong từng hoạt động giáo dục, từng bài học, từng dự án. Trong thế giới ngày càng phẳng, bản sắc văn hoá truyền thống không chỉ tạo nên sự khác biệt giữa những cá thể mà còn trở thành “quyền lực mềm” của từng quốc gia.

Nghĩa là hiểu được căn tính gốc rễ “Tôi là ai? Tôi đến từ đâu? Tôi có gì?” để tự tin và khác biệt. Từ đó, không chỉ để “giỏi hơn”, mà để “sống trọn vẹn hơn”, “hiểu bản thân hơn” và “đóng góp nhiều hơn” cho xã hội”.

×