Vùng cao Hòa Bình với đất đai rộng, đồi núi điệp trùng là lợi thế trời ban, nhưng tìm sinh kế bền vững trên mảnh đất ấy lại là câu hỏi day dứt bao đời. Những năm gần đây, một luồng gió mới đã thổi về, đánh thức tiềm năng ngủ quên, đó là chăn nuôi trên đồi rừng. Thay vì chỉ trông chờ vào những vụ lúa, vụ ngô bấp bênh, bà con vùng cao tỉnh Hòa Bình đã mạnh dạn "nuôi" cả gia tài trên những triền đồi, bìa rừng nhà mình và thành quả thu về khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng.

Mô hình này không chỉ đơn thuần là chăn nuôi, mà còn là cách bà con vùng cao kết nối lại với thiên nhiên, với mảnh đất tổ tiên. Đó là sự kết hợp khéo léo giữa kinh nghiệm truyền thống và những tư duy làm kinh tế mới, biến những cánh đồi thành nơi ươm mầm cho cuộc sống khấm khá.

Tiếng trâu, tiếng dê trên đồi kể chuyện "đổi đời"

Đà Bắc là một trong những huyện vùng cao đi đầu trong việc khai thác lợi thế đồi rừng cho chăn nuôi. Với diện tích đất rừng sản xuất mênh mông, bà con nơi đây đã có truyền thống chăn nuôi gia súc từ lâu đời. Ban đầu chủ yếu là trâu, bò, nhưng vài năm gần đây, nhiều hộ đã nhanh nhạy chuyển hướng sang nuôi dê – loại vật nuôi được đánh giá là phù hợp và hiệu quả hơn trong điều kiện đồi núi.

Chúng tôi tìm về xóm Cang, xã Đoàn Kết, câu chuyện về ông Lò Văn Ộn là minh chứng sống động cho thấy sự kiên trì và hiệu quả từ việc gắn bó với đồi rừng.

Hơn chục năm qua, mỗi sáng, ông lại lùa đàn trâu khỏe khoắn vào rừng, để chúng thỏa sức gặm những ngọn cỏ non, hít thở không khí trong lành.

"Cứ thế này, trâu nó khỏe, ít bệnh lắm. Tôi coi chúng như con vậy. Sáng đưa đi, chiều lại đợi ở bìa rừng đón về. Công việc không nặng nhọc, mà lại tranh thủ làm được việc rừng", ông Ộn cười hiền.

Từ 2 con trâu cái ban đầu, đàn trâu của ông giờ đã nhân đàn. Mỗi năm gia đình ông có thêm 2 con nghé. Tiền bán trâu giống mang về đều đặn khoảng 30 triệu đồng/năm. Số tiền ấy không quá lớn, nhưng là nguồn thu nhập ổn định, giúp ông lo toan cuộc sống gia đình. Dù giá trâu có lúc lên lúc xuống, ông Ộn vẫn tin rằng, gắn bó với đồi rừng, gắn bó với con trâu là hướng đi đúng đắn của đời mình.

Tại xóm Bao, xã Giáp Đắt, gia đình bà Sa Thị Đầy lại có một quyết định táo bạo hơn, đó là chuyển từ nuôi bò sang nuôi dê.

"Nuôi bò vất vả hơn, mà giá cả bấp bênh quá. Thấy mấy nhà nuôi dê hiệu quả, tôi cũng mạnh dạn vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội để chuyển đổi", bà Đầy kể lại quá trình đầy cân nhắc cách đây 3 năm.

Khu đồi trồng bồ đề, trẩu 4 đến 5 năm tuổi của gia đình bà, trước đây chỉ để lấy gỗ, nay đã trở thành "thiên đường" cho đàn dê bản địa. Chúng leo trèo thoăn thoắt, ăn đủ loại lá cây trên đồi, lớn nhanh như thổi.

Bà Đầy phấn khởi khoe: "Nuôi dê nhàn hơn bò nhiều. Chúng ăn tạp, ít bệnh, lại mắn đẻ. Chỉ cần làm chuồng cẩn thận, tiêm phòng đầy đủ là yên tâm. Cái chính là dê dễ bán, giá ổn định hơn, mình chủ động được đầu ra".

Nhờ đàn dê, cuộc sống gia đình bà Đầy đã khấm khá hơn hẳn. Số tiền thu được giúp bà trang trải cuộc sống, lo cho con cái ăn học và từng bước trả được nợ vay.

Nuôi dê cũng là hướng đi được nhiều người dân ở huyện vùng cao Đà Bắc chú trọng, tập trung tại các xã Tú Lý, Cao Sơn, Nánh Nghê, Giáp Đắt. Ngoài ra, tận dụng diện tích đồi rừng, có những hộ dân còn phát triển chăn nuôi lợn đen bản địa, tập trung ở các xã Cao Sơn, Đoàn Kết và Tân Minh.

Theo số liệu của UBND huyện Đà Bắc, toàn huyện hiện có đàn gia súc trên 58.000 con. Trong đó, đàn trâu hơn 9.300 con, đàn bò hơn 10.400 con, đàn dê trên 8.400 con, đàn lợn gần 30.000 con. Những con số "biết nói" này minh chứng cho hiệu quả rõ rệt từ việc khai thác lợi thế đồi rừng để chăn nuôi.

Tiềm năng lớn và bài học giữ vững thành quả

Nhìn rộng ra toàn tỉnh Hòa Bình, mô hình chăn nuôi trên đồi rừng đang lan tỏa mạnh mẽ. Bên cạnh trâu, bò, dê..., mô hình nuôi gà thả đồi cũng đang phát triển, đặc biệt tại các huyện Lạc Thủy, Lạc Sơn. Đàn gà đồi với chất lượng thịt thơm ngon, chắc nịch đã trở thành đặc sản được thị trường ưa chuộng.

Số liệu đến hết quý I/2025 cho thấy quy mô chăn nuôi toàn tỉnh đã đạt những con số ấn tượng - hơn 103.000 con trâu, hơn 89.000 con bò, gần 559.000 con lợn và gần 8,5 triệu con gia cầm. Điều này khẳng định vị thế quan trọng của ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi trên đồi rừng, trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp của tỉnh.

Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành của cải bền vững, người nông dân không thể chủ quan. Ông Trần Tiến Trường, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh Hòa Bình, thẳng thắn chỉ ra những thách thức: "Giá cả thị trường luôn biến động, có lúc rất khó lường, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của bà con, nhất là với trâu, bò. Bên cạnh đó, dù có lợi thế đồi rừng, nhưng vẫn cần có kế hoạch quản lý, khai thác hợp lý để tránh suy thoái môi trường và đảm bảo đủ nguồn thức ăn.

Bài học xương máu là phòng bệnh hơn chữa bệnh. Bà con cần tận dụng triệt để nguồn thức ăn tự nhiên trên đồi để giảm chi phí, nhưng đồng thời phải tuân thủ nghiêm ngặt lịch tiêm phòng, vệ sinh chuồng trại sạch sẽ. Chỉ cần một đợt dịch bùng phát, công sức, tiền bạc có thể mất trắng. Cơ quan chuyên môn luôn sẵn sàng hỗ trợ về kỹ thuật và thông tin dịch bệnh, bà con cần chủ động liên hệ".

Chăn nuôi trên đồi rừng không chỉ là việc thả con vật lên đồi rồi chờ ngày bán. Đó là cả một quá trình đầu tư công sức, kiến thức và sự tỉ mỉ. Những nông dân thành công là những người biết chọn giống vật nuôi phù hợp với điều kiện địa phương, biết trồng bổ sung cây, cỏ thức ăn, biết làm chuồng trại kiên cố để bảo vệ đàn vật nuôi khỏi mưa gió và dịch bệnh.

Nhìn những đàn trâu, bò, dê khỏe mạnh đang gặm cỏ trên đồi, chúng tôi hiểu rằng, con đường làm giàu từ đồi rừng đã và đang được mở ra. Với sự đồng hành của chính quyền, sự hỗ trợ của khoa học kỹ thuật và trên hết là ý chí, sự cần cù của người nông dân, những vùng đất "khó khăn" nhất đang dần "thay da đổi thịt", mang lại một tương lai tươi sáng hơn, bền vững hơn ngay trên quê hương mình.

×