Ba năm sau khi xung đột Nga–Ukraine bùng nổ, các cường quốc NATO châu Âu như Đức, Anh, Pháp và Đan Mạch lên kế hoạch triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình dưới danh nghĩa “Liên minh tự nguyện”, với mục tiêu bảo vệ bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào trong tương lai giữa Nga và Ukraine. Tuy nhiên, khả năng răn đe không đến từ khẩu hiệu hay ý chí chính trị – nó đến từ năng lực tác chiến. Và đó chính là điều đang bị nghi ngờ.

Học thuyết quân sự NATO, vốn phát triển từ thời Chiến tranh Lạnh và được thử nghiệm tại Afghanistan, đã bộc lộ những hạn chế chết người trong cuộc chiến tranh quy ước cường độ cao tại Ukraine. Không chỉ vậy, NATO dường như vẫn chưa điều chỉnh học thuyết, trang bị hay đào tạo để thích ứng với hiện thực mới mà chiến tranh Ukraine đã chỉ rõ, ông Alex Vershinin, Trung tá đã nghỉ hưu, từng chiến đấu ở Iraq và Afghanistan đồng thời có 12 năm kinh nghiệm phục vụ trong NATO và quân đội Mỹ bình luận.

Cái chết của học thuyết “vũ khí hợp thành” – khi đạn pháo và drone thống trị chiến trường

Trong khi nhiều chuyên gia phương Tây vẫn tin tưởng rằng học thuyết “vũ khí hợp thành” (combined arms doctrine) sẽ đánh bại quân Nga, thực tế chiến trường Ukraine lại cho thấy công nghệ mới – đặc biệt là máy bay không người lái (drone) và pháo binh tầm xa – đã gia tăng hỏa lực phòng thủ tới mức có thể tiêu diệt mọi mũi tấn công trước khi chúng kịp tiếp cận phòng tuyến.

Học thuyết NATO dựa trên khái niệm “Chiến tranh Không - Lục địa” (Air-Land Battle) được Mỹ phát triển thập niên 1980 để ngăn xe tăng Liên Xô xuyên thủng hành lang Fulda ở Đức. Khi đó, tầm pháo chỉ khoảng 15 km, trinh sát chủ yếu dựa vào máy bay có người lái hoặc đội trinh sát trên mặt đất, không thể duy trì quan sát sâu và lâu dài.

Ngày nay, tại Ukraine, máy bay không người lái cho phép hai bên duy trì giám sát sâu tới 30-100 km. FPV (drone tấn công góc nhìn thứ nhất) có thể vươn tới 30 km; drone cánh cố định như Lancet bay được tới 70 km. Pháo binh hiện đại đạt tầm bắn từ 50 tới 70 km. Điều này cho phép một tiểu đoàn tấn công có thể bị cùng lúc 3-5 tiểu đoàn đối phương tấn công phủ đầu, thay vì chỉ một như trong quá khứ.

Kết quả là: khu vực hậu phương vốn được xem là “an toàn” hoàn toàn biến mất. Việc di chuyển tới tiền tuyến giờ là hành trình 70 km dưới tầm quan sát và tấn công liên tục. Cuộc phản công ở Zaporozhye đã chứng minh điều đó: hàng loạt đơn vị cơ giới Ukraine bị tiêu diệt trước khi tiếp cận bãi mìn tiền tiêu.

Ukraine từng áp dụng học thuyết NATO – và cuối cùng phải từ bỏ

Không như suy đoán của nhiều người rằng Ukraine "không biết cách đánh theo kiểu NATO", thực tế là họ đã thử – và thất bại. Họ được dạy cách “lái vòng qua bãi mìn” – một lời khuyên tự sát khi đối đầu với các công binh Nga, vốn nổi tiếng từ Thế chiến II vì khả năng rải mìn dày đặc và phức tạp.

Vấn đề cốt lõi của học thuyết NATO là nó giả định NATO sẽ luôn vượt trội về trang bị, đạn dược và không quân – thứ mà Ukraine không có. Khi thiếu ưu thế này, học thuyết NATO sụp đổ.

Tụt hậu về tác chiến quy ước sau 20 năm “chống khủng bố”

Một vấn đề khác là: nhiều sĩ quan NATO đã mất kiến thức về chiến tranh quy ước sau hai thập kỷ tập trung vào chiến tranh chống khủng bố. Sự kiêu ngạo do chiến thắng các đối thủ yếu hơn càng khiến giới quân sự phương Tây đánh giá sai năng lực của Nga.

Mỹ đã tập trung vào pháo binh tầm xa, bỏ qua lực lượng cơ giới trinh sát hạng nặng – yếu tố quan trọng trong chiến tranh quy ước. Các trận Kherson và Zaporozhye cho thấy các đơn vị trinh sát cơ giới của Nga đã phá vỡ các đợt tấn công Ukraine ngay từ “vùng an ninh” (security zone), cách tuyến phòng thủ chính 10km.

Tại trận Krinki, các cố vấn Anh thử nghiệm học thuyết đổ bộ mới – dẫn tới sự hy sinh vô ích của Thủy quân lục chiến Ukraine, dù chính các cố vấn Mỹ cũng tin là cơ hội thành công gần bằng không.

NATO không học được bài học từ Ukraine

Trong khi Nga sử dụng drone ở mọi cấp – từ quan sát, tấn công, chỉ thị mục tiêu đến ném lựu đạn vào công sự – thì binh sĩ Pháp trong các cuộc tập trận ở Baltic vẫn dọn chiến hào bằng súng bộ binh, tụ tập đông người, không một chiếc drone trinh sát nào xuất hiện ngoài chiếc của phóng viên chụp ảnh PR.

Trong chiến tranh hiện đại, giảm thương vong bằng công nghệ là ưu tiên, nhưng nhiều quân đội NATO vẫn chưa chấp nhận điều này.

NATO có thể thua trên không, vì thiếu Mỹ

Cả Nga và Ukraine hiện đều sử dụng bom lượn và tấn công từ ngoài tầm bắn phòng không đối phương. Tuy nhiên, NATO vẫn nói về việc “giành ưu thế trên không” bằng cách xâm nhập sâu vào không phận Nga – điều bất khả thi nếu không có không lực Mỹ.

Nhiều nước châu Âu thậm chí không có số lượng máy bay chiến đấu đủ, và tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu rất thấp – chỉ 30% máy bay Đức có thể cất cánh.

Cạn kiệt vũ khí, không đủ quân – NATO không thể chiến đấu lâu dài

Cuộc chiến tiêu hao đã đốt cháy kho vũ khí phương Tây. Nhiều nước (như Anh, Đan Mạch) không còn pháo binh để viện trợ. Các vũ khí công nghệ cao như M777 bị tiêu diệt nhanh hơn khả năng sản xuất thay thế. Trong khi đó, vũ khí phương Tây ưu tiên hiệu năng hơn số lượng – không phù hợp với chiến tranh kéo dài.

Về nhân lực: Nga sử dụng lòng yêu nước và tiền thưởng để tuyển quân. Ukraine dùng lệnh động viên nghiêm ngặt. Vậy NATO thì sao? Khi nhiều nước châu Âu có quân đội tình nguyện, khó tuyển đủ quân và dân chúng phản đối gửi lính tới Ukraine, liệu họ có dám ban hành lệnh bắt lính?

Đây là nguy cơ xã hội lớn. Khủng hoảng người di cư khiến dân châu Âu bản địa bất mãn. Nếu ép người nhập cư nhập ngũ, sẽ có bạo loạn. Nếu miễn họ, cũng sẽ gây bất mãn. Lệnh tổng động viên có nguy cơ "xé nát" xã hội châu Âu từ bên trong.

Kết luận: Châu Âu đang mộng du?

Học thuyết lạc hậu, quân số thiếu, vũ khí cạn, xã hội chia rẽ – vậy mà lãnh đạo châu Âu vẫn nói đến việc triển khai quân đối đầu Nga, dù chưa trả lời được câu hỏi lớn nhất: Họ thật sự tin Nga đang thua? Hay họ nghĩ chỉ cần xuất hiện thì Nga sẽ rút lui?

Nếu không có câu trả lời nghiêm túc, châu Âu có thể đang tự đẩy mình vào một cuộc chiến thảm họa với Nga – không có Mỹ dẫn đầu – và với nguy cơ chính trị, kinh tế khổng lồ.

×