Câu hỏi:

Bạn đọc Phạm Tiến (Ninh Bình) hỏi: Gia đình tôi có hơn 3.000m² đất nông nghiệp được Nhà nước giao từ nhiều năm trước. Do tuổi cao, con cái đi làm xa nên hiện không còn canh tác, nhưng gia đình vẫn muốn giữ lại để sau này làm mô hình vườn – ao – chuồng hoặc chuyển sang sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Xin hỏi, nếu để đất nông nghiệp hoang hóa trong thời gian dài thì có bị Nhà nước thu hồi không?

Trả lời:

Luật sư Hoàng Văn Hà, Công ty Luật TNHH ARC Hà Nội cho biết, với những thay đổi trong hệ thống pháp luật về nông nghiệp thời gian gần đây, đặc biệt là sự ra đời của Luật Đất đai năm 2024, câu hỏi của ông Tiến phản ánh đúng mối quan tâm chung của nhiều nông dân hiện nay.

Đất nông nghiệp không canh tác có bị thu hồi?

Theo Luật Đất đai năm 2024 (Luật số 31/2024/QH15), có hiệu lực từ ngày 01/8/2024, người sử dụng đất nông nghiệp có trách nhiệm sử dụng đúng mục đích, không để đất hoang hóa.

Tại khoản 7 Điều 81 Luật Đất đai 2024, quy định cụ thể về các trường hợp bị Nhà nước thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai. Trong đó, có nội dung liên quan đến việc không sử dụng đất trong thời gian dài:

“Đất trồng cây hằng năm, đất nuôi trồng thủy sản không được sử dụng trong thời gian 12 tháng liên tục; đất trồng cây lâu năm không được sử dụng trong thời gian 18 tháng liên tục; đất trồng rừng không được sử dụng trong thời gian 24 tháng liên tục và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không đưa đất vào sử dụng theo thời hạn ghi trong quyết định xử phạt.”

Như vậy, đất nông nghiệp không sử dụng có thể bị thu hồi nếu thuộc một trong các trường hợp sau:

Đất trồng cây hằng năm, đất nuôi trồng thủy sản không được sử dụng trong 12 tháng liên tục, đã bị xử phạt mà vẫn không đưa vào sử dụng theo đúng thời hạn.

Đất trồng cây lâu năm không sử dụng trong 18 tháng liên tục, đã bị xử phạt mà không khắc phục.

Đất trồng rừng không sử dụng trong 24 tháng liên tục, đã bị xử phạt mà vẫn tiếp tục bỏ hoang.

Luật sư Hoàng Văn Hà (Công ty Luật TNHH ARC Hà Nội) cho biết, trong trường hợp đất nông nghiệp được Nhà nước giao hoặc cho thuê mà không sử dụng trong thời gian dài, việc thu hồi sẽ không diễn ra ngay lập tức. Trước đó, chính quyền địa phương sẽ tiến hành kiểm tra thực tế, lập biên bản, gửi thông báo yêu cầu khắc phục.

Nếu người sử dụng đất có lý do chính đáng, như tuổi cao, khó khăn nhân lực, đang lên kế hoạch chuyển đổi mô hình sản xuất phù hợp quy hoạch (ví dụ: nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn...), thì vẫn có thể giữ đất.

3 điểm mới trong Luật Đất đai 2024: Không cập nhật, có thể bị thu hồi đất

Theo Luật sư Hoàng Văn Hà (Công ty Luật TNHH ARC Hà Nội), Luật Đất đai năm 2024 có nhiều quy định mới mà người dân cần đặc biệt lưu ý để tránh bị xử phạt hoặc thu hồi đất. Dưới đây là ba điểm đáng chú ý nhất:

Khi có sự thay đổi về mục đích sử dụng đất hoặc chuyển nhượng quyền sử dụng đất, người sử dụng đất phải đăng ký biến động với cơ quan quản lý Nhà nước. Ví dụ: Cho người khác mượn đất trồng trọt; Tự ý chuyển từ đất trồng lúa sang đất vườn; Chuyển nhượng đất mà không làm thủ tục sang tên.

Các hành vi nêu trên nếu không đăng ký sẽ bị xử phạt và trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể bị thu hồi đất.

Luật mới quy định người dân có trách nhiệm cung cấp và cập nhật thông tin liên quan đến thửa đất đang sử dụng. UBND cấp xã sẽ phối hợp với người dân để rà soát, đối chiếu và hoàn thiện dữ liệu.

Nếu không cung cấp thông tin đầy đủ, như: ai đang sử dụng đất, có tranh chấp không, có còn canh tác không…, thửa đất có thể bị đánh giá là đất bỏ hoang, dẫn đến nguy cơ bị thu hồi.

Luật Đất đai 2024 bổ sung quy định: người sử dụng đất phải đăng ký nhu cầu sử dụng đất theo định kỳ. Trường hợp đất không được sử dụng, không có kế hoạch sản xuất và không có văn bản đề nghị giữ đất, chính quyền địa phương sẽ lập hồ sơ để thu hồi theo quy định.

Giải pháp để bà con giữ vững quyền sử dụng đất nông nghiệp hợp pháp

Luật sư Hoàng Văn Hà (Công ty Luật TNHH ARC Hà Nội) cho biết, để tránh nguy cơ bị thu hồi đất do “không sử dụng” theo quy định tại Luật Đất đai 2024, bà con cần lưu ý một số giải pháp thực tế như sau:

Duy trì hoạt động sử dụng đất ở mức tối thiểu: Ngay cả khi không sản xuất thường xuyên, bà con vẫn có thể trồng cây ngắn ngày, trồng cỏ chăn nuôi, làm chuồng trại nhỏ... Đây đều được xem là hành vi sử dụng đất hợp pháp, giúp tránh bị quy là đất bỏ hoang.

Chủ động khai báo với chính quyền: Nếu tạm thời chưa sử dụng đất, nên gửi đơn hoặc văn bản báo cáo về kế hoạch sử dụng đất lên UBND cấp xã/phường để được ghi nhận. Điều này giúp chứng minh bà con vẫn có nhu cầu sử dụng đất và tránh nguy cơ bị lập hồ sơ thu hồi.

Lập giấy tờ rõ ràng khi cho thuê, cho mượn hoặc chuyển nhượng: Khi bà con cho người khác thuê hoặc mượn đất, cần lập giấy tờ rõ ràng và thông báo với chính quyền địa phương. Việc này không chỉ bảo vệ quyền lợi pháp lý mà còn giúp cơ quan chức năng cập nhật thông tin chính xác.

Tham gia tổ chức nông dân, hợp tác xã: Việc tham gia các tổ chức nông nghiệp tại địa phương giúp bà con cập nhật kịp thời thông tin pháp luật, chính sách mới và nhận được hỗ trợ trong quản lý, sử dụng đất. Đây là kênh quan trọng để bảo vệ quyền sử dụng đất hợp pháp trong dài hạn.

×