Một người Quảng Ngãi năm 1988 ra vườn vô tình nhặt được đồ cổ là chiếc ấn đồng, hé lộ điều gì?

Tháng 6, lấy đất Chiêm Thành đặt làm đạo thừa tuyên Quảng Nam và vệ Thăng Hoa và đặt 3 ty ở đạo thừa tuyên Quảng Nam. 

Theo Hồng Đức Thiên nam dư hạ tập, vua Lê Thánh Tôn đem đất Chiêm Thành đặt làm đạo Quảng Nam thừa tuyên, quản lãnh 3 phủ, 9 huyện, đặt 3 ty: Đô ty (Đô tổng binh sứ ty) chức trách nắm giữ binh lính, Thừa ty (Thừa chính sứ ty) nắm giữ sổ sách quân và dân và Hiến ty (Hiến sát sứ ty) giữ chức trách đàn hặc tội lỗi của quan lại và thẩm xét tra hỏi việc hình ngục và đặt vệ quân Thanh Hoa gồm 5 sở. 

Đạo thừa tuyên Quảng Nam quản lĩnh 3 phủ, 9 huyện: Phủ Thăng Hoa quản lĩnh 3 huyện: Lê Giang, Hà Đông và Hi Giang. Phủ Tư Nghĩa quản lĩnh 3 huyện: Bình Sơn, Mộ Hoa và Nghĩa Giang; Phủ Hoài Nhân quản lĩnh 3 huyện: Bồng Sơn, Phù Ly và Tuy Viễn.

Sách Đại Nam nhất thống chí chép: Thành cổ Châu Sa ở xã Châu Sa, huyện Bình Sơn. Chu vi hơn 5 mẫu 5 sào. Tương truyền có hai thuyết: Một thuyết nói là thành Đại La của Chiêm Thành; có thuyết nói là Vệ thành của Tam ty đời Lê. Chưa rõ thuyết nào đúng.

Dòng trong có 4 chữ Thượng bảo ty tạo (Ty Thượng Bảo chế tạo). Bên trái có một dòng 6 chữ Hồng Đức nhị niên nguyệt nhật (Ngày tháng năm Hồng Đức thứ hai (1471)).

Mặt ấn có khắc 12 chữ triện dạng vuông, thành 3 hàng mỗi hàng 4 chữ: “Quảng Nam đẳng xứ tán trị thừa tuyên sứ ty chi ấn”. Như vậy, đây là chiếc ấn đồng của ty Thừa tuyên sứ dùng cai trị, vỗ yên các xứ Quảng Nam. Ấn do ty Thượng bảo chế tạo năm Hồng Đức thứ hai (1471).

Thành Châu Sa hiện nay thuộc TP.Quảng Ngãi  được vua Lê chọn để đặt cơ quan Thừa tuyên sứ ty gồm Đô ty, Thừa ty, Hiến ty của đạo thừa tuyên Quảng Nam, là đạo thứ 13 quản lý Quảng Nam đẳng xứ (các xứ ở Quảng Nam) bao gồm vùng đất Thăng Hoa (Quảng Nam), Tư Nghĩa (Quảng Ngãi) vào đến Hoài Nhân (Bình Định) giáp ranh với hai tiểu quốc Hoa Anh và Nam Bàn thời Lê. 

Quảng Ngãi có vai trò quan trọng trong các xứ Quảng Nam, do đó được chọn đặt làm cơ quan đầu não của đạo thừa tuyên Quảng Nam. Đúng như Đại Nam nhất thống chí chép Thành cổ Châu Sa là Vệ thành của Tam ty đời Lê, đây là thành đắp đất của Chămpa được xây dựng ở khoảng thế kỷ thứ VIII, gồm thành nội và thành ngoại có diện tích hơn 10km2 bao gồm các xã Tịnh Châu, Tịnh An, Tịnh Long, Tịnh Thiện của TP.Quảng Ngãi.

Mốc năm 1471 niên hiệu Hồng Đức thứ hai với việc lập đạo thừa tuyên Quảng Nam, là đạo thứ 13 của Đại Việt thời Lê Thánh Tôn, sự kiện này có thể xem là điểm khởi đầu trong việc xác lập rõ ràng chính quyền Đại Việt, so với nhà Hồ trước đó, mở đường cho quá trình di dân khẩn hoang mạnh mẽ của người Việt trên vùng đất các xứ Quảng Nam.

×