Điểm nhấn lịch sử

Cuối tháng 1/1972, tại cánh rừng chồi thuộc vùng giải phóng Tây Bắc Campuchia bên bờ sông Prechxamdec cách biên giới Việt Nam khoảng 70km, Khu ủy Sài Gòn - Gia Định/T.4 tổ chức Hội nghị Khu ủy - Hội nghị Bình Giã V. Các đồng chí Trần Bạch Đằng - Bí thư Khu ủy, Mai Chí Thọ - Phó Bí thư Khu ủy, Nguyễn Thành Thơ -nguyên Trưởng ban Binh vận T.Ư Cục mới bổ sung về tham gia phụ trách hội nghị. Đồng chí Mười Cúc (Nguyễn Văn Linh) - Phó Bí thư thường trực T.Ư Cục trực tiếp chỉ đạo và kết luận hội nghị.

Hội nghị Bình Giã V quy tụ các cán bộ chủ chốt đang hoạt động trong A (nội thành) và ngoài căn cứ cũng như các quận - huyện vùng ven Sài Gòn - Gia Định về dự. Hội nghị có nhiệm vụ đánh giá phong trào Cách mạng ở T.4 sau những diễn biến chính trị "độc diễn bầu cử tổng thống” Việt Nam Cộng hòa của Nguyễn Văn Thiệu (1971); tiếp tục khẳng định quan điểm chỉ đạo phong trào Cách mạng của quần chúng ở chiến trường Sài Gòn - Gia Định; vai trò cách mạng của giai cấp công nhân và mối liên minh công - nông kết hợp tranh thủ các lực lượng yêu nước có tinh thần dân tộc (Lực lượng thứ 3). Hội nghị kéo dài từ cuối tháng 1 sang đầu tháng 2/1972.

Sau Hội nghị Bình Giã V, đồng chí Trần Bạch Đằng được rút lên T.Ư Cục. Đồng chí Mười Cúc làm Bí thư Khu ủy, các đồng chí Mai Chí Thọ và Nguyễn Thành Thơ làm Phó Bí thư Khu ủy. Khu ủy Sài Gòn - Gia Định được tổ chức thành 2 cánh: Cánh A (Nội thành); Cánh B nông thôn vùng ven và ngoại thành (toàn bộ tỉnh Gia Định cũ) do đồng chí Nguyễn Thành Thơ – Phó Bí thư thường trực Khu ủy phụ trách.

Để chỉ đạo phong trào cách mạng ở khu Sài Gòn - Gia Định, trong tháng 8 và 9/1972 Khu ủy ban hành hai chỉ thị quan trọng. Chỉ thị số 08/CT - 72 chỉ đạo xây dựng lực lượng Cách mạng ở đô thị, tập trung quần chúng lao động dành quyền làm chủ, đấu tranh chống bắt lính... Chỉ thị số 09/CT-72 chỉ đạo phong trào đấu tranh của quần chúng, dành quyền làm chủ khu vực nông thôn. Tại Chỉ thị 09 có đoạn: “... Đây là vùng rộng lớn và dân số nhiều nhất của tỉnh Gia Định (gần 1 triệu dân). Ở đây, phần lớn bị gom vào các ấp chiến lược, do đó yêu cầu bung ra làm ăn, đi lại tự do để làm ăn sinh sống là một trong những yêu cầu bức thiết nhất của họ... Bung ra làm ăn, đi lại để sinh nhai cũng đồng nghĩa với phá kìm, giành quyền làm chủ, hoặc trên một phương diện nào đó cũng đồng nghĩa với giải phóng...”.

Ông Nguyễn Thành Thơ (Nguyễn Kiến Lập) là Ủy viên T.Ư Đảng khóa IV; nguyên Bí thư Khu ủy Tây Nam Bộ/T.3; Trưởng ban Nông vận và Binh vận T.Ư Cục miền Nam; Phó Bí thư thường trực Khu ủy T.4; Phó Chủ tịch UBND TP.HCM; Phó Chủ tịch thường trực T.Ư Hội Nông dân Việt Nam. Ông từ trần ngày 21/4/2015, hưởng thọ 90 tuổi.

Nhắm hướng Sài Gòn trực chỉ

Mùa hè 1972, quân giải phóng mở chiến dịch mang tên Nguyễn Huệ thắng lợi tạo tình thế mới cho Cách mạng miền Nam. Gần cuối mùa mưa 1972, từ căn cứ đóng ở Timpơlơn thuộc đồn điền cao su Michelin trên đất bạn Campuchia, theo chỉ đạo của đồng chí Mười Thơ, chúng tôi tiếp tục chuyển xuống Chipu cách thị xã Svay Riêng 8 cột số, giáp cửa khẩu Bà Vát (Mộc Bài ngày nay) để chờ lệnh ngày 31/10/1972 ký Hiệp định Paris kết thúc chiến tranh Việt Nam.

Vừa mới dựng xong căn cứ, đồng chí Nguyễn Thành Thơ nhận điện mật từ T.Ư Cục gửi các đồng chí lãnh đạo Khu ủy Sài Gòn – Gia Định thông báo: Phía Mỹ và Việt Nam Cộng hòa lật lọng, không ký hiệp định. Thế là thầy trò chúng tôi được một phen mừng hụt. Lại tiếp tục bám trụ trên đất bạn Campuchia. Lại đào hầm. Lại cuốc đất trồng rau chuẩn bị đón Tết Ất Sửu. Chưa đầy hai tháng sau, đồng chí Nguyễn Thành Thơ nhận thông báo của T.Ư Cục về ngày, giờ sẽ ký Hiệp định Paris kết thúc chiến tranh Việt Nam. Ông lệnh cho bộ phận cơ yếu, thông tin, bảo vệ và tôi (thư ký riêng) “xuống đường” trở về vùng ven Sài Gòn.

Nhờ có bộ phận tiền trạm xây dựng căn cứ từ trước nên khi chúng tôi xuống đến chiến trường Long An đã có sẵn căn cứ nguyên là “cứ địa” của Tỉnh ủy Long An ở rừng tràm Bà Vụ (huyện Bến Lức). Tháng 8/1972, Phân khu 2-3 (Chợ Lớn cũ) giải thể, tại Bà Vụ, đồng chí Mười Thơ tiếp nhận bàn giao từ đồng chí Nguyễn Văn Chính (Chín Cần) địa bàn hành chính các huyện Nhà Bè, Bình Chánh, Tân Bình về Khu ủy Chipu. Sau ba tuần ở rừng tràm Bà Vụ, chúng tôi chuyển xuống bờ kinh Lý Văn Mạnh, sát huyện Bình Chánh. Về vùng ven, đồng chí Mười Thơ làm việc trực tiếp với Huyện ủy các huyện cánh Tây Nam Sài Gòn.

Tuy Hiệp định Paris đã ký kết nhưng Nguyễn Văn Thiệu vẫn không thi hành, chúng mở nhiều cuộc hành quân cảnh sát huy động nhân dân trong các “ấp chiến lược” ra chặt phá “địa hình” của ta. Thấy tình hình không ổn, thường trực Khu ủy điện gọi chúng tôi trở lên chiến khu - lúc này đã chuyển về Làng 18, huyện Dầu Tiếng (Bình Dương). Tại Làng 18, căn cứ của Khu ủy có nhà của Bí thư Mai Chí Thọ, Phó Bí thư thường trực Nguyễn Thành Thơ, Khu ủy viên phụ trách ban công vận Nguyễn Hộ (Tám Yền), bộ phận cơ yếu của anh Tư Trung, Văn phòng Khu ủy...

Trung tuần tháng 4/1975, từ Làng 18, các cơ quan Khu ủy trở về Sài Gòn theo các hướng khác nhau. Sau khi vượt sông Sài Gòn đoạn bến đò Bến Súc, sang xã Phú Mỹ Hưng (khu di tích địa đạo Củ Chi ngày nay), cánh B dừng chân đặt căn cứ gần bờ sông Sài Gòn nguyên là căn cứ của ông Trần Hải Phụng -Tư lệnh quân khu Sài Gòn - Gia Định. Căn nhà của ông Trần Hải Phụng xây theo hầm chữ A, cột, xà bằng gỗ căm xe độ bền tương đương gỗ lim là căn nhà của một gia đình cơ sở tháo dỡ để xây hầm cho ông Trần Hải Phụng, nay giao cho Phó Bí thư thường trực khu ủy Nguyễn Thành Thơ tiếp quản. Đêm 29 rạng sáng 30/4/1975, thủ trưởng Nguyễn Thành Thơ cùng các bộ phận giúp việc được một đơn vị quân giải phóng hộ tống từ Phú Mỹ Hưng (Củ Chi) theo Quốc lộ 22 vượt cầu Kinh Sáng nối giữa huyện Củ Chi với huyện Hóc Môn thần tốc tiến vào tiếp quản tòa hành chính tỉnh trưởng Gia Định trên đường Võ Tánh (Phan Đăng Lưu ngày nay).

Mở trường giữa chiến trường

Cũng sau Hội nghị Bình Giã V, Khu ủy Sài Gòn - Gia Định/T.4 quyết định thành lập “Trường quần chúng”, giao đồng chí Nguyễn Thành Thơ phụ trách. “Trường quần chúng” có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng quần chúng nòng cốt và cán bộ hoạt động vùng ven - ngoại thành Sài Gòn về phương thức vận động quần chúng (năm bước công tác), trao đổi kinh nghiệm hoạt động trong vùng giặc tạm chiếm. Ban đầu, trường đóng ở “Chòm Xoài” thuộc đất Campuchia giáp với huyện Đức Huệ, tỉnh Long An của Việt Nam; năm 1973 trường chuyển về Bố Bà Tây thuộc vùng giải phóng huyện Đức Huệ (Long An). Đồng chí Nguyễn Thành Thơ giao anh Bảy Nam - cán bộ ở huyện Bình Chánh mới rút lên làm Hiệu trưởng.

“Trường quần chúng” tập hợp cán bộ từ nhiều nguồn gồm một số cán bộ hoạt động nội thành bị lộ trở ra căn cứ như vợ chồng Thân Đức Đào (Chín Thép); Nguyễn Nho Thương (Năm Huấn), Nguyễn Long Hội (Ba Du), Nguyễn Văn Tư (Chính Trị). Một số được trao trả từ các nhà tù chế độ Sài Gòn: Nguyễn Văn Thắng, Huỳnh Văn Khánh (Ba Khoa); cán bộ chi viện từ miền Bắc vào từ trước chiến dịch Mậu Thân (1968): y sĩ Vũ Bằng Giang… Các đồng chí Phan Văn Dinh -nguyên Bí thư liên quận 1 nội thành Sài Gòn, Huỳnh Thái Ngọc - cán bộ tuyên huấn quận Gò Môn (Gò Vấp/Hóc Môn)... tham gia giảng bài. Cùng với đồng chí Mười Thơ, đồng chí Nguyễn Văn Thuyền (Ba Tôn) - Thường vụ Khu ủy, Ba Muôn - Khu ủy viên... cũng thường xuyên đến thăm và giảng bài.

Bên cạnh các bài giảng về kỹ năng “Năm bước công tác”, phổ biến chủ trương của T.Ư Cục và Chỉ thị 08, 09 của Khu ủy chỉ đạo phong trào cách mạng của quần chúng trong nội đô và nông thôn vùng ven - ngoại thành Sài Gòn, trường còn dành thời gian để học viên báo cáo kinh nghiệm hoạt động trong vùng địch kiểm soát, thảo luận rút kinh nghiệm chung. Nhiều báo cáo điển hình của cán bộ cơ sở hoạt động trong các “ấp chiến lược” thể hiện tinh thần dũng cảm, mưu trí, thủy chung, kiên cường bám trụ với nông dân vùng ven giữa vòng kìm kẹp của kẻ thù, trong hoàn cảnh sau Tổng công kích chiến dịch Mậu Thân 1968 hàng loạt chi bộ phải “lột xác” nhiều lần để tồn tại. Đầu năm 1974, trường tạm thời giải thể chuẩn bị phục vụ nhiệm vụ mới, đón thời cơ mới.

Sau giải phóng, nhiều cán bộ, học viên của trường trở thành cán bộ chủ chốt của một số quận - huyện và TP.HCM: đồng chí Mười Ngọc là học viên làm Phó Trưởng ban Kiểm tra Thành ủy; Nguyễn Văn Tư (Chính Trị) làm Phó chánh thanh tra thành phố; Vũ Bằng Giang – Giám đốc Bệnh viện Lê Minh Xuân; Huỳnh Văn Khánh - Trưởng ban Tuyên huấn quận Tân Bình...

×