Phú Yên và danh xưng 400 năm

Theo các nguồn sử liệu, Phú Yên là vùng đất có lịch sử từ lâu đời và có nhiều lần thay đổi tên gọi cũng như điều chỉnh địa giới, đơn vị hành chính. Về lịch sử vùng đất Phú Yên, Mộc bản sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục chính biên, quyển 45, mặt khắc 2, 3 có chép: Phú Yên, từ vùng đất địa vực của thị tộc Việt Thường xưa trở thành huyện Lâm Ấp đời nhà Tần; đất huyện Tượng Lâm đời nhà Hán, nhà Tùy đổi làm quận, nhà Đường đổi làm châu; sau là đất Chiêm Thành, nhà Lê đặt là huyện Tuy Viễn, khoảng năm Gia Long đổi là trấn.

Dưới thời chúa Nguyễn, vào năm Mậu Ngọ (1558), chúa Nguyễn Hoàng được vua Lê cử làm Trấn thủ xứ Thuận Hóa và sau đó tới năm Canh Ngọ (1570), chúa Nguyễn Hoàng kiêm nhiệm trấn thủ Quảng Nam.

Lúc này vùng đất Phú Yên vẫn thuộc quyền cai quản của các vua Chăm Pa. Năm Mậu Dần (1578), chúa Nguyễn Hoàng sai tướng Lương Văn Chánh mở đất vào thành Hồ.

Lương Văn Chánh vốn làm quan miền biên viễn dưới triều Lê và theo Nguyễn Hoàng vào Nam và là người có công khai hoang lập ấp trên khắp dải đất Cù Mông – Bà Đài – Đà Rằng, biến vùng đất này trở nên giàu mạnh.

Năm 1611 phủ Phú Yên được thành lập, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử hình thành địa giới hành chính của tỉnh, và từ vị trí phủ năm 1744 dinh Phú Yên được thành lập, thể hiện vị trí quan trọng trong chiến lược mở rộng lãnh thổ của chúa Nguyễn.

Năm 1899, tỉnh Phú Yên chia thành 2 phủ và 2 huyện đó là phủ Tuy An và phủ Tuy Hòa, huyện Đồng Xuân và huyện Sơn Hòa.

Ngày 09/02/1913, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập tỉnh Kon Tum, gồm đại lý Kontum tách ra từ Bình Định, Đại lý Cheo Reo tách ra từ Phú Yên.

Sau giải phóng năm 1975, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 245-NQ/TW ngày 20/9/1975 về việc bãi bỏ khu, hợp tỉnh. Trong đó, tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa hợp thành tỉnh Phú Khánh.

Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu quản lý và phát triển phù hợp với điều kiện địa phương, Quốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 5 năm 1989 đã ban hành nghị quyết tách tỉnh Phú Khánh thành hai tỉnh: Phú Yên và Khánh Hòa. Ngày 1/7/1989, tỉnh Phú Yên chính thức được tái lập.

Đắk Lắk - trung tâm Tây Nguyên

Đắk Lắk là cao nguyên rộng lớn nhất nằm ở trung tâm Tây Nguyên, theo các nguồn tài liệu, nhiều bộ chính sử và tư sử của nước ta, vùng đất Tây Nguyên trong đó có Đắk Lắk đã được biết đến với những tên gọi khác nhau, nhất là từ sau cuộc chiến tranh mở đất về phía Nam của Lê Thánh Tông (năm 1471) đã nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước quân chủ Việt Nam.

Ngày 22/11/1904 Hội đồng tối cao toàn quyền Đông Dương ban hành Nghị định tách Đắk Lắk khỏi địa bàn nước Lào và đặt thành một tỉnh thuộc quyền giám sát và quản trị Khâm sứ Trung Kỳ (sứ An Nam) cũng thời gian này (ngày 22/11/1904) tỉnh Đắk Lắk được thành lập nằm trên địa bàn Miền Tây các tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa, lấy tỉnh lỵ là Buôn Ma Thuột.

Như vậy với Nghị định ngày 22/11/1904, Đắk Lắk chính thức trở thành một trong 20 tỉnh, thành phố thuộc Trung kỳ, về địa giới hành chính tương đối ổn định cho đến những năm về sau (1954).

Ngày 9/2/1913, toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập tỉnh Kon Tum (trước là đại lý Kon Tum trực thuộc tòa công sứ Quy Nhơn), bao gồm đại lý Kon Tum tách khỏi tỉnh Bình Định, đại lý Cheo Reo tách từ tỉnh Phú Yên và đại lý Đắk Lắk (tỉnh Đắk Lắk bị giải thể hạ xuống làm một đại lý) thuộc tỉnh Kon Tum, từ đó tỉnh Đắk Lắk không còn nữa, nhưng địa danh vẫn còn.

Đến ngày 2/7/1923, toàn quyền Đông Dương ban hành Nghị định tách Đắk Lắk khỏi tỉnh Kon Tum và thành lập tỉnh riêng.

Sau hiệp định Giơnevơ năm 1954, Đắk Lắk có 5 quận gồm quận Buôn Ma Thuột, Lạc Thiện, M’Drak, Dak Song, Buôn Hồ.

Trung tâm TP.Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk. Ảnh: Tạp chí Xây dựng Đảng.

Tháng 2/1976 chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra Nghị định giải thể khu và hợp nhất các tỉnh ở miền Nam, trong đó có tỉnh Đắk Lắk gồm cả tỉnh Đắk Lắk và tỉnh Quảng Đức cũ.

Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, đến ngày 26/11/2003 tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI đã ra Quyết định số 22/2003/QH XI, chia tách Đắk Lắk thành hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông.

Từ trung tâm tỉnh Đắk Lắk đến Phú Yên là bao xa?

Theo thống kê, tỉnh Đắk Lắk có diện tích hơn 13.000km2, xếp thứ 4 cả nước, dân số hơn 1,9 triệu người. Tỉnh hiện có 15 đơn vị hành chính cấp huyện với 180 đơn vị hành chính cấp xã.

Trong khi đó, tỉnh Phú Yên có diện tích hơn 5.000km2, dân số hơn 800.000 người. Tỉnh hiện có 9 đơn vị hành chính cấp huyện với 110 đơn vị hành chính cấp xã.

Khoảng cách từ TP.Tuy Hòa (Phú Yên) đến TP.Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk) khoảng gần 200km.

Với sự đầu tư và phát triển của hệ thống giao thông và hạ tầng công cộng, tuyến đường liên tỉnh Đắk Lắk – Phú Yên đã chính thức đi vào hoạt động từ năm 2020, giúp rút ngắn khoảng cách di chuyển giữa hai tỉnh rất nhiều cũng như thuận lợi cho quá trình phát triển kinh tế, xã hội và giao thương.

×