Trong bối cảnh toàn cầu hóa, "sức mạnh mềm" ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ vững ổn định quốc gia, tăng cường hội nhập quốc tế cũng như phát huy vị thế, tầm ảnh hưởng của quốc gia đó trên thế giới. Trao đổi với phóng viên Báo NTNN/Dân Việt, PGS-TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, việc phát huy "sức mạnh mềm" của Việt Nam trong giai đoạn lịch sử hiện nay là một nhiệm vụ không chỉ quan trọng mà còn rất cấp thiết.

Thưa ông, ông đánh giá thế nào về tầm quan trọng của phát huy "sức mạnh mềm" đối với việc hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc?

- Tôi thấy phát huy "sức mạnh mềm" đóng vai trò vô cùng quan trọng. Sức mạnh mềm, với cốt lõi là văn hóa, giá trị truyền thống, và bản sắc dân tộc, không chỉ là nguồn lực tinh thần mà còn là động lực mạnh mẽ để thúc đẩy sự phát triển bền vững và toàn diện. Một quốc gia muốn vươn lên mạnh mẽ trên trường quốc tế không chỉ cần sức mạnh kinh tế hay tiềm lực quân sự, mà còn cần khẳng định vị thế thông qua văn hóa, những giá trị nhân văn, và sức hấp dẫn của mình đối với bạn bè thế giới.

Tôi cảm nhận sức mạnh mềm chính là sợi dây kết nối giữa lịch sử và hiện tại, giữa bản sắc dân tộc và sự hội nhập quốc tế. Khi chúng ta phát huy được sức mạnh mềm văn hóa, chúng ta không chỉ giữ gìn được những giá trị thiêng liêng từ cha ông để lại, mà còn tạo ra một không gian mới cho sự sáng tạo, đổi mới và sự tự hào dân tộc. Điều này, tôi tin, sẽ khơi dậy trong mỗi người dân một tinh thần gắn bó và trách nhiệm đối với đất nước, từ đó góp phần xây dựng một xã hội hài hòa, nơi mà sự phồn vinh được đặt nền móng trên lòng yêu nước và ý chí vươn lên.

Sức mạnh mềm còn giúp đất nước khẳng định mình trên trường quốc tế một cách đầy thuyết phục. Khi Việt Nam được biết đến không chỉ vì nền kinh tế đang phát triển, mà còn bởi một nền văn hóa đậm đà bản sắc, những giá trị nhân văn sâu sắc và tinh thần hòa hiếu, thế giới sẽ có một cách nhìn khác, tôn trọng và ngưỡng mộ hơn. Tôi nghĩ rằng điều đó không chỉ tạo điều kiện để mở rộng hợp tác quốc tế, mà còn xây dựng được niềm tin và thiện cảm từ cộng đồng quốc tế, điều mà tiền bạc hay vũ lực không thể mua được.

Tôi cũng cảm nhận rõ ràng sức mạnh mềm còn là chiếc cầu nối giữa các thế hệ, giữa các cộng đồng trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài. Khi văn hóa, nghệ thuật, ngôn ngữ và các giá trị truyền thống được gìn giữ và phát huy, chúng ta không chỉ bảo tồn được di sản, mà còn nuôi dưỡng lòng tự hào dân tộc và ý chí phát triển trong mỗi con người. Tôi nghĩ rằng chính điều này sẽ làm nền tảng vững chắc để khát vọng về một đất nước phồn vinh, hạnh phúc không chỉ là ước mơ, mà còn trở thành một hiện thực đầy cảm hứng.

 Có ý kiến cho rằng, những mặt trái của cơ chế thị trường cũng đang tạo ra những rào cản lớn cho việc xây dựng và hiện thực hóa những giá trị tốt đẹp, ông nghĩ sao về ý kiến này?

- Ý kiến này rất đúng và đáng để chúng ta suy ngẫm sâu sắc. Một trong những mặt trái lớn nhất của cơ chế thị trường là sự đề cao quá mức giá trị vật chất, dẫn đến nguy cơ xem nhẹ các giá trị tinh thần, đạo đức và văn hóa. Chính điều này đã làm xói mòn niềm tin trong xã hội và làm suy giảm những giá trị cốt lõi, những thứ đáng lẽ phải là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Tôi cũng cho rằng cơ chế thị trường có xu hướng tạo ra sự phân hóa giàu nghèo và bất công xã hội, từ đó gây ra những mâu thuẫn và mất cân bằng trong cách xây dựng giá trị. Bên cạnh đó, mặt trái của cơ chế thị trường còn thể hiện ở xu hướng thương mại hóa quá mức trong các lĩnh vực như văn hóa, nghệ thuật, giáo dục và cả đạo đức.

Tuy nhiên, những thách thức này không phải là không thể vượt qua. Điều quan trọng là chúng ta cần nhìn nhận thẳng thắn và tìm cách điều chỉnh cơ chế thị trường để nó phục vụ tốt hơn cho con người, thay vì để con người trở thành nạn nhân của nó. Nếu chúng ta biết tận dụng sức mạnh của cơ chế thị trường, đồng thời xây dựng những chính sách, chiến lược để bảo vệ và phát huy các giá trị tốt đẹp, thì mặt trái của nó có thể được hạn chế một cách hiệu quả.

Trách nhiệm này không chỉ thuộc về Nhà nước, mà còn là của toàn xã hội. Các doanh nghiệp, tổ chức, và từng cá nhân cần ý thức hơn về vai trò của mình trong việc bảo vệ và lan tỏa những giá trị tích cực. Cơ chế thị trường có thể là một công cụ mạnh mẽ để khuyến khích sáng tạo và phát triển, nhưng nó cần được dẫn dắt bởi những nguyên tắc đạo đức, bởi những giá trị văn hóa, và bởi khát vọng xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Chỉ khi chúng ta thực sự coi trọng việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ giá trị văn hóa, đạo đức, thì chúng ta mới có thể vượt qua được những rào cản mà cơ chế thị trường tạo ra. Đó cũng là con đường để chúng ta không chỉ phát triển một cách bền vững, mà còn giữ vững được bản sắc, nhân văn và ý nghĩa thực sự của sự phát triển. Đây là một hành trình dài, nhưng chắc chắn là một hành trình đầy ý nghĩa và xứng đáng với sự nỗ lực của mỗi chúng ta.

Làm thế nào để phát huy "sức mạnh mềm" của Việt Nam trong giai đoạn lịch sử, kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình hiện nay, thưa ông?

- Việc phát huy "sức mạnh mềm" của Việt Nam trong giai đoạn lịch sử hiện nay là một nhiệm vụ không chỉ quan trọng mà còn cấp thiết. Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mới, nơi sự hội nhập, đổi mới và khát vọng vươn mình trở thành những yếu tố cốt lõi trong sự phát triển của quốc gia. Tôi cảm nhận đây là thời điểm mà Việt Nam có thể tận dụng những giá trị độc đáo của mình để khẳng định vị thế trên trường quốc tế, nhưng điều này đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện và sáng tạo.

Trước hết, chúng ta cần hiểu sâu sắc về những giá trị cốt lõi làm nên sức mạnh mềm của Việt Nam. Đó là nền văn hóa đậm đà bản sắc, lịch sử hào hùng, con người cần cù, nhân hậu và khát khao hòa bình. Để phát huy những giá trị này, chúng ta không chỉ đơn thuần lưu giữ mà còn phải tái hiện chúng theo những cách phù hợp với thời đại, để thế giới không chỉ nhìn thấy một Việt Nam truyền thống mà còn thấy một Việt Nam năng động, hiện đại và sáng tạo.

Tôi nghĩ một trong những cách hiệu quả nhất để làm điều này là thông qua các hoạt động văn hóa, nghệ thuật và giáo dục mang tính toàn cầu. Các chương trình giao lưu văn hóa, triển lãm nghệ thuật, liên hoan phim quốc tế hay các dự án hợp tác giáo dục không chỉ giúp lan tỏa hình ảnh đất nước mà còn xây dựng những cầu nối về mặt tình cảm, sự hiểu biết giữa Việt Nam và bạn bè quốc tế. Những câu chuyện về lịch sử, về văn hóa Việt Nam khi được kể một cách sáng tạo, qua ngôn ngữ điện ảnh, âm nhạc hay công nghệ số, sẽ có sức lan tỏa mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Bên cạnh đó, trong kỷ nguyên mới này, công nghệ và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc nâng tầm sức mạnh mềm của một quốc gia. Việt Nam cần khai thác tối đa sức mạnh của các nền tảng kỹ thuật số, từ mạng xã hội đến các phương tiện truyền thông đa phương tiện, để xây dựng một hình ảnh tích cực, thân thiện và đáng tin cậy. Việc các bạn trẻ Việt Nam, với sự sáng tạo và nhạy bén, tham gia vào các cộng đồng toàn cầu trên không gian mạng, cũng là một phần quan trọng trong chiến lược phát huy sức mạnh mềm.

Nhìn chung, theo tôi sức mạnh mềm của Việt Nam không chỉ nằm ở những di sản đã có, mà còn ở cách chúng ta sáng tạo và thích nghi để biến những giá trị ấy thành động lực cho sự phát triển. Đây không chỉ là nhiệm vụ của một nhóm người hay một lĩnh vực, mà là trách nhiệm chung của cả dân tộc. Và tôi tin, nếu chúng ta biết tận dụng thời cơ, phát huy tối đa nguồn lực và duy trì được khát vọng, sức mạnh mềm của Việt Nam sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho hành trình vươn tới một tương lai thịnh vượng và bền vững.

Xin cảm ơn ông!

×