Câu hỏi:

Bạn đọc Quỳnh Hương (Hà Nội) hỏi: Trong trường hợp nào người dân sẽ bị niêm phong, kê biên tài sản và quy định về trường hợp phong tỏa tài sản cụ thể ra sao?

Trả lời:

Luật sư Vũ Anh Tuấn, Văn phòng luật sư Trung Hòa, Đoàn luật sư TP.Hà Nội cho biết, niêm phong tài sản là biên pháp bảo quản, đảm bảo tài sản không bị thay đổi, tiêu hủy hoặc tẩu tán trong quá trình điều tra, thi hành án hoặc tố tụng.

Việc niêm phong phải được ghi rõ vào biên bản, có chữ ký của người niêm phong, người có liên quan và người làm chứng. Việc mở niêm phong phải tuân thủ đúng quy trình, khi kết thúc phải niêm phong lại đúng trình tự.

Các trường hợp bị niêm phong tài sản

Theo quy định tại Nghị định 122/2013/NĐ-CP quy định về việc tạm ngưng lưu thông, phong tỏa, niêm phong, tạm giữ, xử lý tài sản liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố thì tiền, tài sản bị tạm ngừng lưu thông, phong tỏa, niêm phong, tạm giữ và xử lý theo quy định của pháp luật khi thuộc một trong các trường hợp sau:

Tiền, tài sản thuộc sở hữu, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt, kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp, một phần hoặc toàn bộ của tổ chức, cá nhân thuộc danh sách tổ chức, cá nhân liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố;

Tiền, tài sản phát sinh từ tiền, tài sản thuộc sở hữu, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt, kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp, một phần hoặc toàn bộ của tổ chức, cá nhân thuộc danh sách tổ chức, cá nhân liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố;

Tiền, tài sản thuộc sở hữu, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt, kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp, một phần hoặc toàn bộ của tổ chức, cá nhân thay mặt cho tổ chức, cá nhân liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố, tổ chức, cá nhân chịu sự chi phối, sở hữu, kiểm soát, được ủy quyền hoặc chỉ đạo của tổ chức, cá nhân thuộc danh sách tổ chức, cá nhân liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố;

Tiền, tài sản của tổ chức, cá nhân được sử dụng trái pháp luật nhằm cung cấp, hỗ trợ cho tổ chức, cá nhân liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố hoặc tiền, tài sản có được từ hành vi khủng bố, tài trợ khủng bố.

Ngoài ra, Nghị định 127/2017/NĐ-CP quy định chi tiết về việc niêm phong, mở niêm phong vật chứng trong tố tụng hình sự cụ thể như sau:

Việc niêm phong vật chứng phải đúng trình tự, thủ tục, đảm bảo tính khách quan, chính xác; Sau mỗi lần mở niêm phong, vật chứng phải được niêm phong lại theo đúng quy định; Trước khi niêm phong, phải mô tả rõ đặc điểm của vật chứng, ghi rõ nội dung trên niêm phong;

Trong thi hành án dân sự, theo quy định của Nghị định 93/2024/NĐ-CP, việc niêm phong tài sản như tiền, vật chứng, tài khoản ngân hàng cũng phải thực hiện đúng quy trình, có chữ ký của người thực hiện và người chứng kiến.

Quy định về kê biên tài sản

Luật sư Vũ Anh Tuấn cho hay, trong tố tụng dân sự, kê biên tài sản là biện pháp khẩn cấp tạm thời nhằm ngăn chặn hành vi trái pháp luật đối với tài sản trong quá trình giải quyết tranh chấp dân sự.

Điều 114 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 nêu rõ, có thể kê biên tài sản đang tranh chấp. Còn theo Điều 71 Luật Thi hành án dân sự 2008, việc kê biên phải tuân thủ quy trình, gồm thông báo trước, lập biên bản, mô tả tình trạng tài sản, và có chữ ký của các bên liên quan.

Trong tố tụng hình sự, kê biên là biện pháp cưỡng chế áp dụng đối với bị can, bị cáo, hoặc pháp nhân, nhằm đảm bảo thi hành các quyết định của pháp luật về hình sự hoặc bồi thường thiệt hại. Thẩm quyền ra lệnh kê biên thuộc về các cơ quan như Thủ trưởng, Chánh án, Hội đồng xét xử, theo quy định tại Điều 128 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.

Các loại tài sản không được kê biên quy định tại Điều 87 Luật Thi hành án dân sự 2008 gồm tài sản bị cấm lưu thông, tài sản phục vụ quốc phòng, an ninh, lợi ích công cộng, tài sản do ngân sách nhà nước cấp, và các tài sản thiết yếu như lương thực, thuốc men, vật dụng sinh hoạt của người thi hành án hoặc doanh nghiệp.

Quy định về trường hợp phong tỏa tài sản

Trong tố tụng dân sự, phong tỏa tài sản là biện pháp khẩn cấp tạm thời nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hoặc thi hành án. Theo Điều 114 và Điều 125 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 thì cơ quan chức năng có thể phong tỏa tài khoản ngân hàng, tài sản gửi giữ, hoặc tài sản của người có nghĩa vụ liên quan đến vụ án.

Thủ tục áp dụng bao gồm việc gửi đơn yêu cầu, thẩm phán xem xét và ra quyết định trong vòng 48 giờ. Trong trường hợp yêu cầu cùng lúc với khởi kiện, thủ tục sẽ theo quy định tại Nghị quyết 02/2020/NQ-HĐTP.

Tòa án sẽ hủy bỏ biện pháp phong tỏa khi có yêu cầu của người liên quan, khi nghĩa vụ dân sự chấm dứt, vụ án được giải quyết bằng bản án có hiệu lực, hoặc các lý do pháp luật khác theo Điều 138 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

Tài sản hợp pháp

Tài sản hợp pháp là những tài sản được xác lập quyền sở hữu, quyền sử dụng theo quy định của pháp luật. Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự 2015, tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản hợp pháp khác. Tài sản hợp pháp là tài sản mà chủ sở hữu hoặc người quản lý có quyền hợp pháp để sở hữu, sử dụng, định đoạt mà không trái pháp luật hoặc không bị hạn chế theo quy định của pháp luật.

Ví dụ: Tài sản do hợp pháp mua bán, tặng cho, thừa kế, hoặc được Nhà nước giao, cấp phép hợp pháp.

Tài sản vi phạm

Tài sản vi phạm là những tài sản có nguồn gốc hoặc thuộc về hành vi vi phạm pháp luật, như tài sản do hoạt động phạm tội, trốn thuế, buôn lậu, hoặc các hành vi trái pháp luật khác tạo ra. Tài sản này có thể bị tịch thu, xử lý theo quy định của pháp luật về xử lý tang vật vi phạm hành chính hoặc tội phạm.

Ví dụ: Tiền có được trong hoạt động buôn bán trái phép chất ma túy.

Tài sản doanh nghiệp và tài sản cá nhân người quản lý

Tài sản doanh nghiệp là tài sản do doanh nghiệp sở hữu, quản lý, sử dụng để thực hiện hoạt động kinh doanh, bao gồm các loại tài sản cố định, lưu động, vốn lưu động, và các tài sản khác theo quy định của pháp luật doanh nghiệp và pháp luật về kế toán. Tài sản này thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, không phải của cá nhân người quản lý.

Là tài sản thuộc quyền sở hữu của cá nhân người quản lý, gồm nhà cửa, đất đai, tiền, vật dụng, hoặc các tài sản khác do cá nhân đó tự sở hữu, tích lũy hợp pháp, không liên quan trực tiếp đến tài sản của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người quản lý có thể sử dụng tài sản cá nhân để góp vốn hoặc đảm bảo hoạt động của doanh nghiệp, nhưng phải tuân thủ quy định pháp luật về quản lý tài sản và trách nhiệm pháp lý.

Phân biệt đối với tài sản hợp pháp và tài sản vi phạm

Theo luật sư Vũ Anh Tuấn, tài sản hợp pháp là tài sản có nguồn gốc rõ ràng, được xác lập quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng theo quy định của pháp luật; Được hình thành qua các hoạt động hợp pháp như mua bán, tặng cho, thừa kế, đầu tư hợp pháp, hoặc do Nhà nước cấp phép; Không bị cơ quan có thẩm quyền tịch thu, xử lý hoặc bị coi là tang vật của hành vi phạm pháp.

Còn tài sản vi phạm là tài sản có nguồn gốc hoặc thuộc về hành vi vi phạm pháp luật, như hoạt động phạm tội, trốn thuế, buôn lậu, gian lận, hoặc các hành vi trái pháp luật khác; Có thể bị tịch thu, xử lý theo quy định của pháp luật về xử lý tang vật vi phạm hành chính hoặc tội phạm.

Tài sản doanh nghiệp

Đối với tài sản doanh nghiệp là tài sản do doanh nghiệp sở hữu, quản lý, sử dụng để thực hiện hoạt động kinh doanh hoặc các hoạt động hợp pháp khác; Bao gồm tài sản cố định, tài sản lưu động, vốn lưu động, và các tài sản khác theo quy định của pháp luật doanh nghiệp và kế toán;

Thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, không phải của cá nhân người quản lý; Trách nhiệm tài sản của doanh nghiệp là nghĩa vụ của doanh nghiệp trong việc thanh toán các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính phát sinh trong quá trình hoạt động.

Tài sản cá nhân của người quản lý

Đây là tài sản thuộc quyền sở hữu của cá nhân người quản lý, gồm nhà cửa, đất đai, tiền, vật dụng, hoặc các tài sản khác do cá nhân đó tự sở hữu; Người quản lý có thể sử dụng tài sản cá nhân để góp vốn hoặc đảm bảo hoạt động của doanh nghiệp, nhưng phải tuân thủ quy định pháp luật; Tài sản cá nhân không tự động liên quan đến tài sản của doanh nghiệp, trừ khi có thỏa thuận hoặc pháp luật quy định.

×