Thương Ưởng khuyến khích người dân tố giác lẫn nhau

Cải cách Thương Ưởng phân thành hai giai đoạn. Giai đoạn đầu từ năm 359 TCN đến năm 350 TCN. Nội dung chủ yếu của cải cách đợt này là khen thưởng khuyến khích nông nghiệp, trừng phạt thương nghiệp, khen thưởng quân lính lập công, ức chế quý tộc.

Cũng chính là nói thông qua phương thức khen thưởng khuyến khích nông nghiệp, quốc gia nhờ vậy thu được nhiều tiền thuế và lương thực hơn. Ông khen thưởng quân lính lập công, bất cứ ai lập được công trạng trên chiến trường hoặc chém được đầu quân địch thì thăng tước vị lên một cấp.

Thời đó tước vị ở nước Tần có 20 cấp, người có tước vị có thể ngồi xe ngựa sang trọng, mặc quần áo đẹp, chính là "không cấm bất cứ điều hoa mỹ lộng lẫy nào". Nếu một người không lập công trạng trên chiến trường, thì dù anh ta có nhiều tiền đến mấy cũng chỉ có thể ngồi xe bò, mặc quần áo làm bằng vải bố (thô lậu, không đẹp). Vì đây là quy định thời đó.

Thương Ưởng thông qua cách này để cổ động quân Tần sát nhân trên chiến trường. Kết quả là quân Tần hễ chiến đấu đều liều mạng để chém được đầu quân địch. Cho nên trong "Thương quân thư" có nói: "Quân dân ra chiến trường, như sói đói nhìn thấy thịt, liền xông vào muốn ăn".

Vì thế, rất nhiều người gọi nước Tần có "quân đội như hổ lang" ý tứ là quân đội hung ác tàn bạo. Nguyên nhân là do Thương Ưởng biến pháp.

Thương Ưởng còn đề ra một phương thức nữa. Ông cho năm nhà thành một ngũ, mười nhà thành một thập. Một thập có mười nhà giám sát lẫn nhau. Nếu một nhà phạm tội thì chín nhà còn lại phải có trách nhiệm báo cáo.

Nếu không báo cáo sẽ chín nhà sẽ bị chém ngang lưng. Nếu báo cáo thì gọi là "tố cáo kẻ gian tặc", còn người tố giác thì "thưởng tước vị như giết được địch".

Thương Ưởng dùng phương cách như thế để cổ vũ người dân tố giác lẫn nhau. Chúng ta biết rằng tố giác là điều mà người ta xem thường nhất, thông qua việc bán rẻ người thân, bè bạn, hàng xóm để mưu cầu phú quý.

Nhưng Thương Ưởng khống chế bách tính thông qua phương cách này để khuyến khích mọi người tố giác, dùng "phương pháp tố cáo kẻ gian" và "phương pháp chịu vạ lây vì người khác"để khuyến khích người dân làm việc đó. Thế thì mục đích của Thương Ưởng là gì? Tại sao ông coi bách tính nước Tần thời đó là "gian dân" (kẻ có tội")?

Thương Ưởng cho rằng nếu bách tính đều thiện lương, vậy thì giữa họ là tôi đối đãi anh tốt, anh đối đãi tôi tốt, mọi người sinh sống cảm thấy ôn hòa. Tôi tín nhiệm anh, anh cũng tín nhiệm tôi, kết quả người dân thân thiết với với nhau, họ coi nhau như người thân vậy.

Nếu là "gian dân", thì anh phòng bị tôi, còn tôi cũng phòng bị anh, không ai có cảm giác an toàn. Khi đó bách tính sẽ cảm thấy: "Tôi không tin tưởng ai vậy làm thế nào mới có được cảm giác an toàn?". Chỉ có cách là dựa vào sự che chở của quyền lực. Khi đó người dân sẽ thân với người có quyền lực.

Trong "Thương quân thư" có giảng thế này: "Dùng thiện lương thì dân thân với dân, dùng gian ác thì dân thân với… chế độ". Nếu mọi người đều tốt, thì giữa bách tính với nhau đều là thân thiết. Nếu mọi người đều xấu, đều là "gian dân" thì bách tính sẽ thân cận với chế độ. Thương Ưởng chính là muốn biến người dân trở thành "gian dân".

Đồng thời vì để duy trì quyền thống trị, Thương Ưởng đã chế định ra một loạt các phương pháp, ví như cấm người dân có tự do suy nghĩ, tự do ngôn luận, còn cấm cả việc di chuyển của người dân. Ông muốn dùng hết cách để biến người dân thành "gian dân", nhược dân (người dân yếu nhược về suy nghĩ), bần dân, ngu dân.

Thương Ưởng cảm thấy vì bách tính nghèo nên dùng một chút lợi ích là dụ dỗ được họ; vì anh ta ngu muội nên bạn nói gì anh ta tin nấy. Thương Ưởng thông qua một loạt các biện pháp đã biến người dân nước Tần thành gian xảo, yếu nhược, bần cùng, đê tiện, ngu dại.

Hết thảy cải cách của ông đều đạt được mục đích. 

Có thể một số người cho rằng việc đốt sách là do Lý Tư hay Tần Thủy Hoàng làm, nhưng thực ra vào lần cải cách thứ hai năm 350 TCN, Thương Ưởng đã cho đốt "Thi kinh", "Thượng thư" và một số sách của Bách gia.

Thương Ưởng thông qua cải cách, đã biến bách tính nước Tần thành một nhóm "chỉ ham đánh nhau". Lúc này đây Thương Ưởng hướng ánh nhìn ra bên ngoài, ông cho rằng đây là thời điểm dùng binh chinh phạt các nước... Và như thế, nước Tần dần dần trở thành kẻ đi chinh phạt các nước.

×