Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố 8 bị can liên quan đến các tội danh "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí", "Đưa hối lộ", "Nhận hối lộ" và "Môi giới hối lộ" xảy ra tại Công ty TNHH Khoáng sản và Luyện kim Việt Trung (Công ty VTM). Đây là vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.

Theo tìm hiểu, VTM là Công ty liên doanh giữa Tổng công ty Thép Việt Nam (Vnsteel), Công ty TNHH cổ phần khoáng sản Lào Cai và Công ty TNHH Khống chế cổ phần gang thép Côn Minh - Trung Quốc (KISC).

Vào năm 2018, Tổng công ty Thép Việt Nam đã kiểm điểm loạt các cá nhân, tập thể liên quan đến Dự án nhà máy gang thép Lào Cai và dự án mỏ sắt Quý Xa do liên doanh Công ty TNHH khoáng sản và luyện kim Việt Trung (VTM) làm chủ đầu tư với quy mô vốn 6.000 tỷ đồng.

Một phần dự án Nhà máy gang thép Lào Cai. Ảnh: VGP.

Dự án khai thác mỏ sắt Quý Xa và Nhà máy gang thép Lào Cai do liên doanh giữa Tổng công ty Thép Việt Nam (Vnsteel) và đối tác Trung Quốc từng được kỳ vọng sẽ là cú hích lớn cho ngành luyện kim trong nước. Tuy nhiên, sau nhiều năm vận hành, dự án lại trở thành một trong 12 đại dự án thua lỗ điển hình của ngành Công Thương, khi phải gánh khoản lỗ lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Cuối năm 2017, Thanh tra tỉnh Lào Cai đã tiến hành thanh tra toàn diện hai dự án này và chỉ ra hàng loạt tồn tại, sai sót nghiêm trọng trong quá trình thực hiện.

Theo kết luận thanh tra, quá trình xây dựng phương án liên doanh, đàm phán và ký kết điều lệ hoạt động của Công ty TNHH Khoáng sản và Luyện kim Việt Trung (VTM) còn nhiều bất cập. Một số ý kiến đóng góp từ các bộ, ngành liên quan đã không được tiếp thu đầy đủ, dẫn đến những vướng mắc kéo dài trong tổ chức sản xuất và kinh doanh.

Các bị can trong vụ án xảy ra tại Công ty VTM mới bị Bộ Công an khởi tố. Ảnh: BCA.

Một số điều khoản trong điều lệ liên doanh gây khó khăn đáng kể cho hoạt động của VTM. Đơn cử, việc giao quyền xuất khẩu quặng sắt Quý Xa cho KISC khiến VTM thiếu chủ động trong điều hành. Thêm vào đó, quy định bắt buộc phải có sự đồng thuận tuyệt đối từ các bên đối với các khoản đầu tư ra bên ngoài từ 200.000 USD trở lên và giao dịch nội bộ từ 100.000 USD cũng làm chậm quá trình ra quyết định, ảnh hưởng tới hiệu quả đầu tư.

Trong giai đoạn lập và phê duyệt dự án, VTM không tuân thủ đầy đủ các bước theo quy định. Giá trị đầu tư được tính toán dựa trên báo cáo khái toán sơ bộ, dẫn đến việc phải điều chỉnh và phê duyệt lại sau này, kéo theo tổng mức đầu tư đội lên so với kế hoạch ban đầu. Việc điều chỉnh dự án chậm trễ còn khiến chi phí bị đội lên do trượt giá và bỏ lỡ cơ hội thị trường.

Thanh tra tỉnh cũng cho biết dự án thua lỗ liên tiếp ngay sau khi đi vào vận hành. Tính đến 31/12/2016, lỗ lũy kế đã lên tới 1.188 tỷ đồng, gấp hơn 2 lần mức lỗ được chấp thuận trong kế hoạch là 555 tỷ đồng. Nguyên nhân chính đến từ chi phí lãi vay cao trong giai đoạn đầu tư, có thời điểm lên tới 20,5%/năm, gần gấp đôi mức tính toán ban đầu. Tỷ giá USD tăng trong thời gian thi công gói thầu EPC cũng khiến chi phí đội lên đáng kể.

Cơ quan thanh tra chỉ rõ: Các đơn vị tư vấn đã đánh giá không sát thực tế hiện trường, chỉ dựa vào khảo sát sơ bộ ở bước thiết kế cơ sở. Hệ quả là quy mô, phương án thiết kế phải liên tục điều chỉnh trong quá trình thi công. Đặc biệt, Viện thiết kế luyện kim màu Côn Minh (Trung Quốc), đơn vị thiết kế chính bị xác định phải chịu trách nhiệm khi lựa chọn dây chuyền công nghệ không phù hợp cho xưởng nghiền, buộc phải bổ sung và điều chỉnh sau đó.

Trước những tồn tại này, Thanh tra tỉnh Lào Cai yêu cầu VTM nghiêm túc kiểm điểm, rút kinh nghiệm trong công tác quản lý đầu tư - xây dựng. Đồng thời, doanh nghiệp cần khẩn trương xây dựng phương án khắc phục thua lỗ, tái cấu trúc sản xuất theo hướng tiết giảm chi phí, tăng năng suất và tối ưu hóa dây chuyền.

Một trong những nhiệm vụ cấp thiết là đẩy nhanh quá trình đàm phán với đối tác Trung Quốc để điều chỉnh hợp đồng liên doanh, điều lệ công ty cho phù hợp với thực tiễn và pháp luật Việt Nam.

Thực hiện kết luận thanh tra, Vnsteel đã tổ chức kiểm điểm hàng loạt cá nhân, tập thể có liên quan. Cụ thể là bộ phận đại diện vốn tại VTM, các ban chuyên môn như Ban Quản lý đầu tư, Ban Tài chính kế toán, Ban Kỹ thuật. Tổng công ty cũng cam kết tiếp tục rà soát, làm rõ trách nhiệm của những cá nhân khác có liên quan trong toàn bộ quá trình triển khai dự án.

×